Τον προσφυγικό ελληνισμό της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Κωνσταντινούπολης «αγκαλιάζει» από χθες το γήπεδο της ΑΕΚ. Σε μια λιτή τελετή, πλήρως εναρμονισμένη με το πνεύμα του προσφυγικού στοιχείου, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του μουσείου, το οποίο δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Δημήτρη Μελισσανίδη, προκείμενου να αναδειχθεί η σύνδεση της ΑΕΚ με τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. ‘Αλλωστε, το 2024 η ΑΕΚ, συμπληρώνει εκατό χρόνια από την ίδρυσή της.
Το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού εκτείνεται σε μια έκταση άνω των 1.000 τ.μ. με κειμήλια που συγκεντρώθηκαν, πέρασαν από τη διαδικασία της επιστημονικής συντήρησης, και με την έκθεσή τους κουβαλούν όλο το ιστορικό φορτίο, φέρνοντας στο νου μνήμες από τις Αλησμόνητες Πατρίδες.
Την κορδέλα των εγκαινίων έκοψε ο αναπληρωτής υπουργός Αθλητισμού, Γιάννης Βρούτσης, και τον αγιασμό τέλεσε ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας, Φιλαδέλφειας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος κ. Γαβριήλ.
Το μουσείο, μαζί με τα ίδια τα εκθέματα, αποτελεί και μια διαδρομή του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης, της Μικράς Ασίας και του Πόντου μέχρι την ημέρα του ξεριζωμού, αλλά και μετά, στα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς και στη συνέχεια μέχρι τις μέρες μας. Πολλά από τα αντικείμενα, τα είχαν κουβαλήσει μαζί τους αυτοί που ξεριζώθηκαν πριν από έναν αιώνα, αποτελούσαν ανεκτίμητα οικογενειακά κειμήλια και τα παρέδωσαν ως προσφορά στο μουσείο οι απόγονοί τους. Είναι αναπόφευκτο λοιπόν, περιδιαβαίνοντας τον μακρύ διάδρομό του, να αισθανθείς το ρίγος να σε διαπερνά για όσα φορτία «κουβαλούν» πάνω τους αυτά τα αντικείμενα, για την ιστορία που έχουν να διηγηθούν και για την ελληνικότητα που κράτησαν μέσα τους. Είναι αδύνατον να μην τα αντιμετωπίσεις με συγκίνηση και σεβασμό.
Τον σκοπό του Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού τον ανέφεραν, ο ίδιος ο εμπνευστής και αυτοί που ανέλαβαν να το υλοποιήσουν, και είναι καταρχήν η ανάδειξη της μακραίωνης παρουσίας του Ελληνισμού στην Κωνσταντινούπολη, στη Μικρά Ασία, στον Πόντο, στην Καππαδοκία και στην Ανατολική Θράκη. Ο επισκέπτης μεταφέρεται στον χώρο και στον χρόνο, βιώνοντας πτυχές αυτής της παρουσίας, όπως ο θρησκευτικός βίος, ο πολιτισμός των μελών των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων, η οικονομία και η συνακόλουθη ευμάρεια, οι τέχνες και τα γράμματα κ.ά..
Στη συνέχεια προβάλλονται η περίοδος των διωγμών, ο βίαιος ξεριζωμός και η ανταλλαγή. Η εξιστόρηση κλείνει με την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, τα πρώτα μαύρα λασπωμένα χρόνια, η ενσωμάτωση, αλλά και η συμβολή του Προσφυγικού Ελληνισμού στη νεότερη Ελλάδα.
Σύμμαχος στην ιστορική αυτή ανάδειξη υπήρξε και η τεχνολογία, καθώς εντάχθηκε στο μουσείο ώστε να το κάνει πιο ολοκληρωμένο και διαδραστικό – ο μπλε κυματισμός στο δάπεδο, όταν φτάνεις στο σημείο της καταστροφής και του ξεριζωμού, ξεκάθαρη παραπομπή στο υγρό στοιχείο και στα κύματα του Αιγαίου, που διέσχισαν με βάρκες και πλωτά τότε οι πρόσφυγες, αναζητώντας τη σωτηρία και τη νέα ζωή. Η τεχνολογία θα βοηθήσει και στον εκπαιδευτικό χαρακτήρα που θα έχει το μουσείο με τις επισκέψεις σχολείων, αλλά και στο να ανανεώνεται διαρκώς.
Ουσιαστικά το μουσείο είναι χωρισμένο σε ενότητες, ξεκινώντας από τις «Πατρίδες της Ψυχής μας» για να ακολουθήσουν από την καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων, από τα σπίτια και τα αρχοντικά τους πριν την καταστροφή, αλλά και από το μουσικό στοιχείο, άρρηκτα συνδεδεμένο με τη ζωή τους, ένα πιάνο, μια λατέρνα, μια λύρα, ένα γραμμόφωνο κ.ά.. Φτάνοντας στην ενότητα «Και ήρθαν χρόνια δύσκολα και μέρες δακρυσμένες», μπαίνεις πια στο χρονικό σημείο της εκστρατείας και μετά της καταστροφής, όπου πέρα όλων των άλλων, υπάρχουν και δύο χειροποίητα μοντέλα πλοιαρίων της θάλασσας του Μαρμαρά. Μάλιστα, εκεί ο διάδρομος του μουσείου παύει να είναι συνεχίζει σε ευθεία και γίνεται μια καμπύλη, μια στροφή που προσδιορίζει και το κομβικό σημείο της Ιστορίας.
Στη συνέχεια, βρίσκεσαι στην ενότητα «Στα χρόνια της ένδειας», που αφορά την έλευση των προσφύγων στην Ελλάδα, αλλά και τη νέα ζωή που κλήθηκαν να ζήσουν, στις αναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, σε διαβατήρια απελαθέντων Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη και αμέσως μετά ακολουθεί αναφορά στην προσφορά των προσφύγων στον τόπο μας και σε ανθρώπους που άφησαν το δικό τους σημάδι στον πολιτισμό μας, στην οικονομία και στην κοινωνία. Με δύο ξεχωριστούς χώρους για τον Αριστοτέλη Ωνάση και τον Στέλιο Καζαντζίδη, στην ενότητα «Οι πρόσφυγες μεγαλουργούν».
Τέλος, υπάρχουν τα «Γραπτά που ιστορούν», χώρος με χειρόγραφα, πιστοποιητικά, έγγραφα και ντοκουμέντα, αλλά και το αθλητικό στοιχείο, με φωτογραφίες ομάδων και αθλητών. Στην αίθουσα εκδηλώσεων, τέλος υπάρχει μια σειρά από πίνακες και χάρτες.
Κατά την ομιλία του πριν από την επίσημη τέλεση των εγκαινίων, ο διοικητικός ηγέτης της ΠΑΕ ΑΕΚ, ο άνθρωπος που οραματίστηκε και πραγματοποίησε το εγχείρημα, Δημήτρης Μελισσανίδης, τόνισε:
«Στις δύσκολες εποχές που ζούμε με δύο ανοιχτούς πολέμους στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, είναι μεγάλη παρηγοριά να εγκαινιάζουμε το μουσείο προσφυγικού ελληνισμού, ένα μουσείο που περιέχει ανεκτίμητα κειμήλια από την Κωνσταντινούπολη, τον Πόντο και τη Μικρά Ασία. Ευελπιστώ πως αυτό το Μουσείο διαρκώς εμπλουτιζόμενο στο μέλλον θα συμβολίζει στις επόμενες γενιές την ιστορία αιώνων.
Με τη βοήθεια του Θεού αξιωθήκαμε σήμερα να παρουσιάσουμε δύο σημαντικά επιτεύγματα. Θεμελιώσαμε δύο λαμπρά έργα. Το γήπεδο κόσμημα της ΑΕΚ, OPAP Arena, που δίκαια λογαριάζεται ως το καλύτερο στη χώρα, αλλά και αυτό το Μουσείο προσφυγικού ελληνισμού με τον τίτλο ‘Η Κιβωτός της Ρωμιοσύνης’, έτσι όπως τα βάφτισαν οι δύο νονοί του. Ο μέγας Μίκης Θεοδωράκης και η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ.
Σε λίγο όμως θα γεννηθεί και το τρίτο παιδί, το μουσείο της ΑΕΚ. Τρίδυμα τα παιδιά της ΑΕΚ, που ξεδιπλώνουν την κληρονομιά ενός ιστορικού σωματείου, αλλά και των εκατομμυρίων φίλων της ομάδας μας. Αυτό που βλέπετε εδώ είναι ένα αντίδωρο της μεγαλοσύνης των εκατοντάδων χιλιάδων Μικρασιατών και Ποντίων που ζουν απ’ άκρη σ’ άκρη σε όλη την Ελλάδα. Είναι καταθέσεις ζωής και ονείρων, είναι τα άνθη ευλαβείας, όλου αυτού του κόσμου που έφυγε από τις ανυπότακτες και αδάμαστες πατρίδες και δημιούργησε το έπος της νέας Ελλάδας.
Βρίσκω πολύ συγκινητικό πως δεκάδες ανώνυμοι άνθρωποι έρχονται κάθε μέρα και αφήνουν ένα κομμάτι που είναι το φυλαχτό τους, το κρυμμένο κληροδότημα των προγόνων, που κρατούν σφιχτά μέσα στην καρδιά τους. Έχουν καταθέσει κειμήλια μεγάλες προσωπικότητες της πατρίδας μας. Ο άρχοντας του ελληνικού επιχειρείν, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, ο Δημήτρης Ψαθάς, ο δημοσιογράφος που με την καυστική του πένα μετακινούσε βουνά και άλλαζε καθεστώτα. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος που έχει γράψει το μισό ελληνικό τραγούδι. Ο Γιώργος Νταλάρας και η Χάρις Αλεξίου που τραγούδησαν για τη Μικρά Ασία, αυτό το έργο του Αποστόλου Καρδάρα που συγκινεί όλους τους Έλληνες. Θα έλεγα ότι στο μουσείο αυτό βρίσκεται και ένας τιτάνας του ελληνικού τραγουδιού, ο Στέλιος Καζαντζίδης, θα το βλέπει από εκεί ψηλά και η ψυχή του θα αγαλιάζει.
Είναι ηλίου φαεινότερον ότι υπάρχει ένας συνδετικός κρίκος σε αυτές τις σελίδες της ιστορίας και αυτός είναι η ηλιόλουστη ορθοδοξία. Γιατί η ορθοδοξία είναι πλούτος και ρίζα αθανασίας, αυτή ενέπνευσε αυτούς που έδωσαν αγώνες για να ελευθερωθεί η πατρίδα και εμάς που δεν θέλουμε ποτέ να τους ξεχάσουμε. Με χαροποιεί το γεγονός της σημερινής σας παρουσίας, μου χαρίζει το λυτρωτικό συναίσθημα πως και εγώ ως ένας από εσάς όταν ήρθε η ώρα έπραξα το καθήκον μου. Σε λίγο θα κάνετε έναν περίπατο σε αυτό το μουσείο, είναι ένας περίπατος στην ιστορία της Ελλάδας, της Μικράς Ασίας και Πόντου.
Με συντριβή και δέος άνθρωποι απλοί μας έδιναν κάτι που γι’ αυτούς ήταν μοναδικό, όπως ένα εικόνισμα, έτσι αυτός ο χώρος είναι η επτάφωτος λυχνία που πάντα καίει σε κάθε καρδιά πρόσφυγα, που έχει μέσα της τον νόστο, δηλαδή τον καλό γυρισμό και μέχρι τη συντέλεια του κόσμου αυτή η λαχτάρα δεν θα βγει από την καρδιά κανενός από εμάς. Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Ηλία Παπαγεωργίου και την ομάδα του και την επικεφαλής της όλης προσπάθειας, την δικηγόρο μας, κ. Έφη Μαυροπούλου».
Το «παρών» στην εκδήλωση έδωσε ο αναπληρωτής υπουργός Αθλητισμού, Γιάννης Βρούτσης, ο οποίος υπογράμμισε: «Η πρωτοβουλία αυτή είναι άξια θαυμασμού γιατί έρχεται να κατατεθεί στη ζωντανή μνήμη όλων μας. Τα ιστορικά χρόνια σήμερα αναβιώνουν εδώ μέσα στο γήπεδο της ΑΕΚ. Με αισθήματα συγκίνησης θαυμασμού και χαράς, καταγράφουμε μια σημαντική μέρα ιστορικής μνήμης. Το μουσείο θα πρέπει να είναι επισκέψιμο σε όλα τα σχολεία, για να το δουν όλα τα παιδιά. Αυτό το μουσείο δεν ανήκει στην ΑΕΚ, ανήκει σε όλο τον Ελληνισμό. Σε όλους τους Έλληνες. Και κρατά στη μνήμη όλων, αυτά που δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχαστούν».
Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος κ. κ. Γαβριήλ:
«Δεν είναι απλά ένα γήπεδο, είναι ένας χώρος πολιτισμού, ένας χώρος μνήμης ένας χώρος ιστορίας. Πλησιάζουν οι ώρες εκείνες που θα γιορτάσουμε τα 100 χρόνια από την ίδρυση της ΑΕΚ. Η Αθλητική Ένωσις Κωνσταντινουπόλεως θα παραμένει πάντοτε, όχι απλά μία ομάδα αλλά μία ιδέα η οποία θα έχει τη δύναμη να μεταλαμπαδεύει αυτές τις αξίες που κουβαλάει μέσα της και που κουβαλάει διαχρονικά ο προσφυγικός ελληνισμός.
Αγαπητέ πρόεδρε η δημιουργία του μουσείου αυτού είναι καρπός του οράματος που έχεις για αυτή την ομάδα. Είναι απόδειξη του πόσο πολύ χτυπά μέσα σου ελληνικά η καρδιά σου και του τι σημαίνει να είσαι Έλληνας στον 21ο αιώνα. Είναι μία προσφορά για τις νέες γενιές για τα νέα παιδιά».
Η πρώτη ξενάγηση στο Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού pic.twitter.com/a9NSZINpbJ
— AEK F.C. (@AEK_FC_OFFICIAL) November 18, 2023
@aekfcΒίντεο από το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού
