Τα γεγονότα στα Βορίζια Ηρακλείου δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία». Ήταν η έκρηξη μιας παλιάς, βαθιάς πληγής – μιας πληγής που η Crete, επίμονα, αρνείται να θεραπεύσει.
Ένα νησί «ευλογημένο», αλλά και βαθιά διχασμένο.
Ας είμαστε απολύτως ειλικρινείς: η Κρήτη δεν είναι μία. Είναι μια Κρήτη που προοδεύει, με τα λάθη και τις αστοχίες της, και μια Κρήτη που τη βαραίνει.
Η δεύτερη -η Κρήτη της παρανομίας, της σιωπής και της οπλοκατοχής- δεν συνυπάρχει απλώς με την πρώτη· την υπονομεύει, τη δυσφημεί and the πληγώνει κάθε φορά που το αίμα χύνεται στο όνομα της «τιμής».
Και η Κρήτη της γνώσης και της φιλοξενίας αναγκάζεται να απολογείται για ένα πρόσωπο που, εν πολλοίς, δεν της ανήκει, αλλά που δεν μπορεί πια να συνεχίσει να αγνοεί.
Στις μεγάλες πόλεις ζει μια Κρήτη διαφορετική: μορφωμένη ως επί το πλείστον, ανοιχτή, δημιουργική, εξωστρεφής. Με τα προβλήματα και τις παθογένειές της, ασφαλώς, απότοκα, κυρίως, των συνθηκών που συναντά κανείς στις περισσότερες αστικές κοινωνίες τού 21ου αιώνα.
Πανεπιστήμια, επιχειρήσεις, τουρισμός, τέχνες – ένας κόσμος που συνήθως λειτουργεί με κανόνες και θεσμούς, που απορρίπτει -στη συντριπτική του πλειονότητα- τη βία και επενδύει στην πρόοδο.
Αυτή η Κρήτη, που τιμά την History της, θέλει να αφήσει πίσω το στερεότυπο του «άγριου νησιού». Και συχνά νιώθει ντροπή όταν βλέπει τον τόπο της να γίνεται πρωτοσέλιδο για φονικά και βεντέτες.
Είναι η Κρήτη που βλέπει τον εαυτό της ως ισότιμο μέλος της σύγχρονης Ευρώπης.
Μα την ίδια στιγμή, ζει με το βάρος ότι κάπου, λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, μια άλλη πραγματικότητα εξακολουθεί να ορίζει, σε μεγάλο βαθμό, την εικόνα του νησιού.
Στην ενδοχώρα, στα βουνά, στα χωριά, η ζωή κινείται με άλλους ρυθμούς.
Εκεί -συχνά, όχι πάντα, από κάποιους, όχι απ’ όλους- η συγγένεια είναι νόμος, η τιμή είναι νόμισμα και το κράτος ξένος.
Η βεντέτα, άλλοτε μέσο δικαιοσύνης σε εποχές χωρίς θεσμούς, έχει μετατραπεί σήμερα σε τελετουργία αίματος.
Η οπλοκατοχή, που ξεκίνησε ως σύμβολο ελευθερίας, κατέληξε να γίνει κοινωνική παθολογία – μια επικίνδυνη κανονικότητα.
Οι μπαλωθιές δεν είναι γραφικό έθιμο· είναι ένδειξη απώλειας ελέγχου – και κάθε τόσο πληρώνονται με ζωές.
Κι όμως, γύρω απ’ όλα αυτά απλώνεται η σιωπή.
Μια σιωπή που ταυτίζεται με την ανοχή.
Πολιτικοί, αυτοδιοικητικοί, ιερείς, υψηλόβαθμοι αστυνομικοί – όλοι γνωρίζουν, λίγοι μιλούν.
Γιατί η σιωπή δεν έχει κόστος· η ρήξη έχει.
Αλλά και η Κρήτη «του φωτός» δεν είναι άμοιρη ευθυνών.
Σε γλέντια, πανηγύρια, κοινωνικές εκδηλώσεις, οι δύο Κρήτες συναντιούνται.
Κι εκεί, η «αστική» Κρήτη ανέχεται, σιωπά ή και συμμετέχει: στις μπαλωθιές, στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, στις «κούπες» που εύκολα γίνονται αφορμή για ένταση και συχνά οδηγούν σε τροχαία δυστυχήματα.
Από φόβο, συνήθεια ή ψευτοπαλικαριά, ένα κομμάτι της κοινωνίας συμμετέχει στο ίδιο τελετουργικό που καταγγέλλει. Ενίοτε το «υιοθετεί».
Έτσι, οι δύο Κρήτες δεν συγκρούονται πια· συγκοινωνούν.
Και η ανοχή μετατρέπεται, αργά αλλά σταθερά, σε -έστω μερική- «συμπόρευση», σε συνενοχή.
Η ατιμωρησία είναι το οξυγόνο αυτής της πραγματικότητας.
Όταν οι ποινές είναι συμβολικές, όταν πολιτικοί στηρίζουν πρόσωπα και οικογένειες που διαχρονικά «πρωταγωνιστούν» σε φαινόμενα παρανομίας, όταν η Αστυνομία εμφανίζεται μόνο μετά το αίμα, όταν οι «παραδόσεις» προτάσσονται απέναντι στους νόμους, τότε το κράτος παύει να έχει κύρος.
Κι έτσι, η εξουσία χάνει την ηθική της νομιμοποίηση· κι όταν χάνεται αυτή, κανένας νόμος δεν αρκεί.
Η Κρήτη έμαθε να ζει με δύο συστήματα αξιών: ένα που ορίζει ο νόμος -όταν και για όσους «λειτουργεί»- κι ένα που υπαγορεύει ο φόβος.
Το δεύτερο, δυστυχώς, συχνά αποδεικνύεται ισχυρότερο.
Η αλλαγή δεν θα έρθει με τα λόγια.
Χρειάζεται συνεχής και δίκαιη αστυνόμευση, αμείλικτη εφαρμογή των νόμων, μηδενική ανοχή στην οπλοκατοχή.
Χρειάζεται διαρκής «επένδυση» στην παιδεία – όχι μόνο στα σχολεία, αλλά και στα σπίτια, στα καφενεία, στα γλέντια.
Έως τότε, ο παραδοσιακός σασμός μπορεί να επιβιώσει μόνο ως εργαλείο συμφιλίωσης, όχι ως προκάλυμμα σιωπής.
Και όσοι έχουν δημόσιο θεσμικό ρόλο οφείλουν να θυμούνται διαρκώς ότι η νομιμότητα δεν είναι εχθρός της παράδοσης· είναι η προϋπόθεσή της.
Η Κρήτη δεν είναι νησί των φονικών και της βεντέτας· είναι νησί της ζωής.
Όμως για να το αποδεικνύει καθημερινά, πρέπει να επιλέξει: την Κρήτη του μέλλοντος ή την Κρήτη του αίματος.
Γιατί δεν μπορεί και δεν πρέπει να συνεχίζει να έχει και τις δύο.
Η αληθινή λεβεντιά, σήμερα, δεν βρίσκεται στο όπλο, αλλά στο θάρρος να πούμε καθαρά, χωρίς φόβο: «Φτάνει πια». Γιατί «η ελευθερία δεν είναι φτιαγμένη από προνόμια, είναι κυρίως φτιαγμένη από χρέος», όπως, πολύ εύστοχα, είχε πει ο Αλμπέρ Καμύ.
Γιώργος Γεωργακάκης
