Πρόσφατα ανακοινώθηκε η πολυαναμενόμενη παρέμβαση της Ε.Ε. για το θέμα της ενεργειακής ακρίβειας. Η πρόταση περιστρέφεται γύρω από 8 σημεία για το ηλεκτρικό ρεύμα (βλ. ιστοσελίδα της Ε.Ε.: Action Plan for Affordable Energy: Unlocking the true value of our Energy Union to secure affordable, efficient and clean energy for all Europeans – European Commission)[1].
H αντίδραση της αγοράς ήταν το λιγότερο χλιαρή έως αρνητική. Αναμενόμενο αν σκεφτεί κανείς ότι η ηγεσία της Ε.Ε. και η Commission ειδικότερα ευθύνονται σημαντικά για τη σημερινή κατάσταση ακρίβειας και ειδικά για την νέα εξάρτηση από το αμερικανικό (πολύ ακριβότερο) Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο – LNG, που οδηγεί στην αποβιομηχανοποίηση της Ευρώπης.
Tι δείχνει όμως η προτεινομένη στρατηγική;
1. Είναι απαράδεκτο το ότι στο θέμα της μείωσης του ενεργειακού κόστους η Commission προτείνει σε μεγάλο βαθμό δράσεις για μείωση του κόστους χρέωσης δικτύων (τη στιγμή που χρειάζεται ενίσχυση δικτύων) και μειώσεις φόρων (ουσιαστικά άλλοθι για την έλλειψη δράσης στην πηγή / παραγωγή).
Είναι όμως το κύριο πρόβλημα οι χρεώσεις δικτύων και φόρων;
Οπως είναι εμφανές από το διπλό γράφημα για τις τιμές ρεύματος νοικοκυριών και βιομηχανίας, το πρόβλημα της ακρίβειας από το 2021 είναι στο βασικό κόστος ενέργειας, όχι στα δίκτυα και τους φόρους. Αλλά για την Commission αυτή η στόχευση φαίνεται σαν εύκολη λύση.
2. Στις διαπιστώσεις για την σημερινή κατάσταση παραλείπεται η πραγματικότητα. Οτι η Ευρώπη έχει κόστος ενέργειας υπερδιπλάσιο των ΗΠΑ και Κίνας, που εκτινάχτηκε κατά κύριο λόγο από όταν η Ε.Ε. σταμάτησε το ρωσικό φυσικό αέριο με αγωγούς για να πάει στο (τετραπλάσιου κόστους, κυρίως αμερικανικό) LNG.
Το «αστείο» εδώ είναι ότι ενώ περιορίστηκαν δραματικά οι εισαγωγές Φ.Α. από τη Ρωσία με αγωγούς (με κόστος το 1/4-1/5 του LNG από ΗΠΑ), έχει αυξηθεί και το ρωσικό LNG. Που έχει μεν κόστος μισό του αμερικανικού, αλλά είναι λογικά (συμπίεση, ψύξη, μεταφορά) ακριβότερο από τους αγωγούς.
3. To σχέδιο δράσης δείχνει να προσανατολίζεται κυρίως στη διασφάλιση του status quo στην παραγωγή και εμπορία ρεύματος, ενώ λείπει οποιαδήποτε στρατηγική παρεμβάσεων των κυβερνήσεων για την τιθάσευση των κερδοσκοπικών φαινομένων. Δείχνει ότι η Ε.Ε. επικεντρώνεται στη διασφάλιση των συμφερόντων ειδικά των μεγάλων ενεργειακών ομίλων και των πέραν του Ατλαντικού εμπόρων LNG.
4. Υπάρχουν και θετικά σημεία, αλλά υπό αίρεση:
● Γενικά είναι σωστή η στρατηγική κατεύθυνση προς εξηλεκτρισμό / ΑΠΕ. Το ρεύμα από ΑΠΕ είναι η φτηνότερη εκδοχή κατά πολύ, εάν και εφόσον δεν γίνεται βέβαια αντικείμενο κερδοσκοπίας (βλ. Target Model και κερδοσκοπία αγοράς).
● Είναι σωστή η κατεύθυνση για ενίσχυση του ανταγωνισμού (υπαρκτός στη Δυτική Ευρώπη και ανύπαρκτος / ολιγοπώλιο στην Ελλάδα). Αλλά δεν υπάρχει καμία αναφορά στην αλλαγή του χρηματιστηριακού μοντέλου που τελικά επιτρέπει κερδοσκοπία.
● Είναι σωστή η κατεύθυνσή για ενίσχυση των μακροπρόθεσμων συμφωνιών (PPAs) που και θα μοιράσουν το ρίσκο της αγοράς και θα εξασφαλίσουν σιγουριά ειδικά στους μεγάλους καταναλωτές, που δυστυχώς στην Ελλάδα είναι ακόμα πρακτικά ανύπαρκτα. Στην Ελλάδα σχεδόν το 100% της προμήθειας ρεύματος περνά από το χρηματιστήριο, ενώ στη δεύτερη Γερμανία αυτό είναι μόνο 30% και σε άλλες χώρες ακόμα χαμηλότερα.
● Σωστή φυσικά η στρατηγική ενεργειακής εξοικονόμησης η οποία όμως απαιτεί γενναία χρηματοδότηση (που οι τελευταίες ιδέες της Commission για δραματική αύξηση οπλικών δαπανών την κάνει αμφίβολη). Το ερώτημα «Βούτυρο ή κανόνια»!
● Είναι σωστή η στρατηγική για δημιουργία πραγματικά ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς, που δεν υπάρχει. Ο στόχος θα έπρεπε να είναι να υπάρχει μία ευρωπαϊκή τιμή στη χονδρική (απαιτεί φυσικά διασυνδέσεις κ.λπ. και πόρους βλ. το παραπάνω σχόλιο).
Η γνώμη μου είναι ότι η παρέμβαση της Ε.Ε. είναι ανεπαρκής. Η προσπάθεια για μείωση του κόστους ενέργειας στην Ευρώπη πρέπει να περιλαμβάνει:
● Στοιχεία της πρότασης (ΑΠΕ, Δίκτυα και διασυνδέσεις, ενεργειακή εξοικονόμηση κ.λπ.) αλλά υπό έλεγχο της πολιτείας για να διασφαλίζεται ότι οι δράσεις εκπληρώνουν τον σκοπό τους (επάρκεια, προσβασιμότητα, περιβαλλοντική συμβατότητα ενέργειας).
● Εμφαση στην Ενεργειακή Δημοκρατία (αυτοπαραγωγής / αυτοκατανάλωσης / αποθήκευσης) τόσο από νοικοκυριά όσο και από επιχειρήσεις. Η τεχνολογία των ΑΠΕ το επιτρέπει/επιβάλλει. Και ανάλογη, αποκεντρωμένης αρχιτεκτονικής, κατεύθυνση των δικτύων και των απαραίτητων επενδύσεων.
● Δυνατότητα κρατικής παρέμβασης όταν τα πράγματα ξεφεύγουν (κάτι που οι «κύκλοι» των Βρυξελλών έχουν επανειλημμένα αποκλείσει, βλ. άρνηση σε προτάσεις του Ελληνα ΥΠΕΝ). Είναι όμως δουλειά των κυβερνήσεων, βλ. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και όχι της Commission να επιβάλλουν στρατηγικές.
● Αλλαγή στην αρχιτεκτονική του Χρηματιστηρίου Ηλεκτρικής Ενέργειας (βλ. σχόλια στα άρθρα με αναφορές ακόμα και για «χειραγώγηση της αγοράς») και προτάσεις του προέδρου του ΚΑΠΕ, Δ. Καρδοματέα (To target model οδήγησε σε μόνιμα αυξημένες τιμές ρεύματος. Απέτυχε και πρέπει να αναθεωρηθεί.)[2]
● Και επιτέλους έλεγχο του ανεξέλεγκτου χρηματιστηρίου φυσικού αερίου TTF (που «τζιράρει στο χαρτί» περίπου 100 φορές τις πραγματικά διακινούμενες ποσότητες αερίου –καταλαβαίνει κανείς τι κερδοσκοπία γίνεται).
● Στην πορεία πιστεύω ότι δεν πρέπει να αγνοηθεί και ο αναγκαίος μεσοπρόθεσμα ρόλος των ορυκτών καυσίμων, ειδικά του Φ.Α. Η πιο άμεση παρέμβαση είναι βραχυπρόθεσμα να ξαναρχίσει ο εφοδιασμός με ρωσικό Φ.Α. αγωγών με μεσοπρόθεσμη ενιαία συμφωνία όλης της Ε.Ε. (το ίδιο απαιτείται για όλες τις προμήθειες) που θα ρίξει δραματικά τις τιμές. Παράλληλα στην Ελλάδα, με μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, να προχωρήσουν οι επενδύσεις για εγχωρίους Υ/Α. Αυτά είναι περισσότερο μέτρα-γέφυρα στην πορεία για την ενεργειακή μετάβαση.
Η στρατηγική του εξηλεκτρισμού με βάση της ΑΠΕ πιστεύω είναι σωστή (υπό προϋποθέσεις, βλ. παραπάνω) και είναι μονόδρομος (η κλιματική κρίση είναι πραγματικότητα). Η μετάβαση όμως πρέπει να γίνει σε όφελος και όχι σε βάρος νοικοκυριών, επιχειρήσεων και κοινωνίας. Και υπάρχουν τρόποι, απαιτείται όμως ανάλογη στόχευση και πολιτική βούληση.
*Πρώην πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος BP Ελληνική Α.Ε.
Δημιουργός του άρθρου:
