Τα τελευταία δύο με τρία χρόνια οδηγώντας για να πάω στη δουλειά μου, μόλις περνούσα την διασταύρωση του Αγίου Ηλία έβλεπα τους εργάτες να κατασκευάζουν μία νέα οικοδομή. Όπως περνούσε ο καιρός η οικοδομή έπαιρνε την τελική της μορφή και μια μέρα κατέληξε όπως φαίνεται στην φωτογραφία. Σε αυτή την φωτογραφία βλέπουμε ότι το όμορφο αυτό σπίτι προσομοιάζει στην αρχιτεκρονική φόρμα που παλιού τσιριγώτικου σπιτιού με την αυλή, την απανεμίδα και την κληματαριά. Πραγματικά με ενθουσίασε το αισθητικό αποτέλεσμα αλλά και η «πειθαρχία» του σπιτιού στην βιοκλιματική τεχνογνωσία των προγόνων μας! Ας δούμε πώς επιβεβαιώνεται αυτή η «ευφυία» των παλαιών στην πραγματικότητα.
Διαβάζοντας κείμενα μελετητών της κυθηραϊκής αρχιτεκτονικής, που βρήκα στα πρακτικά των πολιτιστικών συνεδρίων του Δήμου μας (2000 και 2001) με εντυπωσίασε η σοφία που είχαν οι παλιοί Τσιριγώτες όταν κατασκεύαζαν τα σπίτια τους. Στα Κύθηρα, θα μπορούσαμε να πούμε λίγο πιο γενικευμένα, διακρίνονται δύο αρχιτεκτονικοί τύποι σπιτιών. Στα βόρεια Κύθηρα, παρατηρούμε ότι τα σπίτια είναι διώροφα ή ισόγεια, με σκεπή κεραμιδιού και μοιάζουν αρκετά με εκείνα της Λακωνίας. Στα νότια Κύθηρα, βλέπουμε να επικρατούν τα σπίτια με τις επίπεδες στέγες και μοιάζουν πιο πολύ στα αιγαιοπελαγίτικα σπίτια.
Το τσιριγώτικο σπίτι που θα δείτε στην παρακάτω φωτογραφία συνδυάζει τις βασικές αρχές κατασκευής που βέβαια δεν τις υπέδειξε κάποιος επιστήμονας μηχανικός εκείνων των εποχών (δεν υπήρχαν άλλωστε) αλλά η εμπειρική γνώση αιώνων.
Οικονομία, καιρικές συνθήκες και πρακτικά οφέλη στο τσιριγώτικο σπίτι
Σε αρκετές περιπτώσεις τα σπίτια κατασκευάζονται σταδιακά, ξεκινώντας από ένα δωμάτιο και μετά ακολουθούν προσθήκες νέων χώρων. Αυτή η εξέλιξη συνήθως συμβαδίζει με τις ανάγκες της οικογένειας που μεγαλώνει, αλλά και την πρόοδό της στον χρόνο και τις δραστηριότητες. Τα δωμάτια χτίζονται το ένα δίπλα στο άλλο, κάνοντάς τα να μοιάζουν με «βαγόνια τρένου» όπου περνάς την μία πόρτα μετά την άλλη. Τα σπίτια έχουν συνήθως προσανατολισμό προς το νότο με μεγάλα ανοίγματα που επιτρέπουν στον ήλιο να «μπαίνει» άπλετα στον χώρο. Στους βορινούς τοίχους τα παράθυρα είναι πιο μικρά, ίσα – ίσα για τον αερισμό των σπιτιών και την απώθηση της ενοχλητικής υγρασίας. Κάποια στιγμή η οικογένεια, χτίζοντας ένα ακόμη δωμάτιο, αποφασίζει να το χωροθετήσει, προσδίδοντας στην κάτοψη του σπιτιού την μορφή του γράμματος “Γ” (γάμα). Έτσι δημιουργεί μια απανεμική αυλή που ανάλογα με την διάταξη προστατεύει από τους βορειοανατολικούς ανέμους ή τους βορειοδυτικούς ανέμους. Λίγο πιο πριν ή λίγο μετά τοποθετείται άλλον ένα στοιχείο, η κληματαριά. Η αυλή αποκτά σκίαση με τα πλούσια αμπελόφυλλα που το καλοκαίρι την κρατούν δροσερή, ενώ το χειμώνα πέφτουν και μπαίνει περισσότερο φως στο σπίτι. Οι επίπεδες επιφάνειες στην στέγη συλλέγουν το νερό της βροχής και το οδηγούν στην στέρνα ή το στερνοπήγαδο της αυλής. Έτσι η οικογένεια έχει πάντα διαθέσιμο νερό στο σπίτι της.
Κάπως έτσι μας τα αναλύουν οι μελετητές και κάπως έτσι τα αντιλήφθηκα κι εγώ στα παλιά σπίτια του χωριού μου. Πρόλαβα να τα ζήσω τους παλιούς Τσιριγώτες και να καταλάβω ότι τίποτα δεν ήταν τυχαίο στην οικιακή τους οικονομία. Ακόμη θυμάμαι την γιαγιά μου, πότε και ποια παράθυρα του σπιτιού θα άνοιγε, ανάλογα με τον καιρό. Είδα πολλές φορές τον παππού να απολαμβάνει μετά το μεσημεριανό φαγητό την δροσιά της κληματαριάς καπνοβολώντας τα Καρέλια του. Κι όσο για το πηγάδι μας στην αυλή, από αυτό βγάζαμε νερό για κάθε δουλειά του σπιτιού. Μαζευόμασταν τα παιδιά μετά το παιχνίδι για να ξεδιψάσουμε και πίναμε νερό από τον ίδιο σίγλο! Αυτά και πολλά άλλα. Βέβαια τα σπίτια μας είχαν και φούρνο (για να φουρνίσουμε παξιμάδια – κουλούρια) και περίτεχνες καπνοδόχους σε διάφορα σχέδια, και στην κορυφή τους ήταν τοποθετημένο ένα βόλι από κανόνι του κάστρου.
Κάπως έτσι, η σοφία των παλαιών φαίνεται να εμπεριέχεται και στο νέο αυτό υπέροχο σπίτι στον Άγιο Ηλία. Το σπίτι κοιτάζει προς το νότο, έχει στην πλάτη του τον βορρά, έχει την πέργκολά του που περιμένει το κλήμα να αναρριχηθεί, τις ωραίες του καμινάδες. Βέβαια, αυτό το σύγχρονο σπίτι προφανώς χτίστηκε με διαφορετική διαρρύθμιση στους εσωτερικούς χώρους και διαφορετικά δομικά υλικά. Κι αν οι χοντροί πέτρινοι τοίχοι παρείχαν μια θερμομόνωση εκείνες τις εποχές, αυτό το σπίτι έχει ντυθεί με θερμομονωτικές προσόψεις έτσι ώστε να είναι βιοκλιματικό, οικολογικό και οικονομικό!
Το σπίτι που κατασκευάστηκε στον Άγιο Ηλία είναι από τα ωραιότερα στο νησί μας κατά τη γνώμη μου. Να το χαίρεται ο νοικοκύρης του και να είναι καλά αυτοί που το εμπνεύστηκαν, το σχεδίασαν και το κατασκεύασαν! Σίγουρα θα γνωρίζουν τι σημαίνει και μέτρον και άριστον!
Δημιουργός του άρθρου:
