Δεν πρέπει να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι σε αυτόν τον πλανήτη που να είναι ευχαριστημένοι με το παρουσιαστικό τους ως έχει. Όλοι λίγο-πολύ έχουμε έναν «μύθο» που συντηρούμε μέσα στα χρόνια – μια μύτη που θα μπορούσε να είναι πιο λεπτή, ένα ύψος που θα ήταν όλα καλύτερα αν είχε κάποια εκατοστά παραπάνω, μαλλιά που δεν είναι ίσια κλπ, κλπ.
Τη μεγαλύτερη πρόκληση τη ζουν οι έφηβοι, πάνω στην αλλαγή του σώματος τους. Κάποιοι δυσκολεύονται περισσότερο να διαχειριστούν αυτό το οποίο γίνονται, ειδικά όταν δεν «ταιριάζει» στον καταιγισμό εικόνων που βλέπουν στα social media. Εδώ ενήλικες και δυσκολεύονται να απομονώσουν όλες αυτές τις άγνωστες «φωνές» που απαιτούν από εκείνους συγκεκριμένες εικόνες και συμπεριφορές. Θα το κάνουν οι έφηβοι, που ακόμα αναζητούν τον εαυτό τους;
Μολονότι οι έρευνες –και τα άγχη– επικεντρώνονται συνήθως στα κορίτσια και την πίεση που δέχονται από τα social media, αυξάνονται τα στοιχεία που δείχνουν πως και τα αγόρια νιώθουν δυσαρεστημένα με το σώμα τους. Κάπως έτσι έχει προκύψει το φαινόμενο που λέγεται bigorexia. Η μεγαλορεξία, όπως θα αποδίδαμε το bigorexia στα ελληνικά, είναι το αντίθετο της ανορεξίας, που πλήττει ως επί το πλείστον τις έφηβες και τις νέες γυναίκες. Για την ιστορία, η ιδεοληπτική μεγαλορεξία είναι επίσημα γνωστή ως μυϊκή δυσμορφία.
Η μεγαλορεξία δεν είναι αστείο
Ως όρος, το bigorexia υπάρχει από το 1985. Τότε την εμπνεύστηκαν δυο αδέλφια που έκαναν bodybuilding και παράλληλα stand up comedy. Το πρωτοείπαν ως αστείο, αλλά είναι κάτι σοβαρό. Μετά το 1993 και μια μελέτη για bodybuilders αναγνωρίστηκε ως σοβαρή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (όπως κάθε άλλη μορφή συμπεριφορικού εθισμού) που ναι μεν επηρεάζει και τα δυο βιολογικά φύλλα, αλλά κυρίως τους έφηβους και τους νεαρούς άντρες.
H bigorexia κάνει το άτομο να βλέπει τον εαυτό του πιο μικρόσωμο από ό,τι πραγματικά είναι, μολονότι έχει κάνει τα πάντα για να αναπτύξει μυϊκή μάζα και να αποκτήσει σωματική διάπλαση.
Μολονότι είναι κάτι που μελετούν εδώ και χρόνια επιστήμονες, οι αιτίες που εμφανίζεται η bigorexia παραμένουν άγνωστες. Πιστεύεται πως παίζουν ρόλο:
- η πολύπλοκη αλληλεπίδραση γενετικών παραγόντων,
- η χημεία του εγκεφάλου,
- οι εμπειρίες της ζωής,
- οικογενειακό ιστορικό με OCD.
Μελέτη του 2018 είχε δείξει ότι το 40% των αγοριών που είχαν κανονικό βάρος στην εφηβεία προσπαθούσαν πολύ έντονα να «βάλουν» όγκο. Δεν είχε διευκρινιστεί όμως το διακριτό όριο μεταξύ της προσπάθειας και της εμμονής – άρα της επικίνδυνης συμπεριφοράς προκειμένου να δουν στον καθρέφτη αυτό που είχαν στο μυαλό τους.
Έρευνα του 2019, που έγινε σε δείγμα 149 αγοριών, διαπίστωσε πως το 1/3 δεν ήταν ικανοποιημένα με το σωματότυπό τους. Οι αθλητές είχαν περισσότερες πιθανότητες να είναι δυσαρεστημένοι από τους μη αθλητές. Οι περισσότεροι ήθελαν να αυξήσουν τη μυϊκή μάζα, ειδικά στο στήθος, τα χέρια και τους κοιλιακούς.
Το 2020 ο ερευνητής δημόσιας υγείας Thomas Gültzow και οι συνεργάτες του στο Maastricht University δημοσίευσαν μελέτη που ανέλυσε 1.000 αναρτήσεις στο Instagram, οι οποίες απεικόνιζαν ανδρικά σώματα. Οι εξιδανικευμένες εικόνες ιδιαίτερα μυωδών και αδύνατων αντρών έλαβαν περισσότερα likes και κοινοποιήσεις από το περιεχόμενο που έδειχνε λιγότερο μυώδεις άνδρες.
Όπως δήλωσε στους New York Times η Veya Seekis, λέκτορας στη Σχολή Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας στο Griffith University του Queensland, «τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πραγματικά εκεί όπου οι νέοι άντρες βιώνουν αξιολογήσεις της εμφάνισής τους από άλλους. Όσο περισσότεροι άντρες βλέπουν το σώμα τους ως αντικείμενο για δημόσια προβολή, τόσο περισσότερο φοβούνται ότι θα τους αξιολογήσουν αρνητικά. Κάτι που τόσο συχνά προκαλεί την καταναγκαστική άσκηση και άλλες “υγιεινές” συμπεριφορές, που μπορεί τελικά να έχουν αντίκτυπο στην ευημερία τους».
Ποια είναι τα σημάδια της μυϊκής δυσμορφίας
Η bigorexia σχετίζεται με το άγχος, την κατάθλιψη, την κατάχρηση ουσιών (βλ. αναβολικών στεροειδών), τις διατροφικές διαταραχές και τα προβλήματα στο σχολείο, στην εργασία και στις σχέσεις.
Ο ασθενής βλέπει στον καθρέφτη πως είναι αδύνατος, μολονότι είναι μυώδης. Έτσι, οδηγείται σε υπερβολική προπόνηση και έλεγχο της διατροφής, προκειμένου να αυξηθεί η μυϊκή μάζα. Οι εκτιμήσεις αναφέρουν πως από bigorexia ταλαιπωρείται το 2% του γενικού πληθυσμού, με το 25% των έφηβων αγοριών να ανησυχούν ότι δεν έχουν αρκετούς μυς.
Τα κριτήρια της ιδεοληπτικής μεγαλορεξίας που αναφέρει το Diagnostic and Statistical Manual of Disorders είναι τα εξής:
- Η εμμονή με την ιδέα ότι το σώμα σου δεν είναι αρκετά αδύνατο και μυώδες.
- Οι πολλές ώρες άρσης βαρών.
- Η υπερβολική προσοχή στη διατροφή, με μέτρηση θερμίδων και focus στα θρεπτικά συστατικά που δίνουν την τέλεια «φόρμουλα».
- Το υπερβολικό «τσεκάρισμα» στους καθρέφτες – ή η απόλυτη αποφυγή αυτών.
- Τα πολλά ρούχα, για να φαίνεται πιο μεγάλο το σώμα.
- Η τακτική απουσία από σημαντικές κοινωνικές, επαγγελματικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες, καθώς παρεμβαίνουν στο πρόγραμμα προπόνησης ή διατροφής.
- Το άγχος και η αποφυγή καταστάσεων που μπορούν να εκθέσουν το σώμα σου σε άλλους, π.χ. η επίσκεψη σε μια παραλία.
- Η εμμονή που προκαλεί ένα βαθμό αγωνίας, η οποία παρεμβαίνει στις σχέσεις και τις ευθύνες σου.
- Η συνεχής προπόνηση και διατροφή, ή η χρήση ουσιών που βελτιώνουν την απόδοση, ακόμα κι όταν γνωρίζεις πως μπορεί να κάνουν κακό στην υγεία σου.
Όπως τονίζει η Newport Academy, «η μεγαλορεξία αναπτύσσεται συχνότερα στα τέλη της εφηβείας, τα συμπτώματα ωστόσο μπορεί να εμφανιστούν με την έναρξη της εφηβείας. Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως σε αγόρια στην εφηβεία και σε νεαρούς άντρες. Σπάνια εμφανίζεται σε κορίτσια ή γυναίκες – συνήθως σε θύματα σεξουαλικής επίθεσης.
Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς
Ο τρόπος για να αποφύγει ένας έφηβος όλη αυτή τη «μάχη» με το σώμα το ενώ του συμβαίνουν τόσες βιολογικές αλλαγές είναι να έχει καλλιεργήσει ήδη αυτοεκτίμηση και να έχει διδαχθεί τις υγιεινές συμπεριφορές.
Τα θύματα του bullying είναι πιο επιρρεπή στην bigorexia, καθώς βλέπουν τη μυϊκή τους ανάπτυξη ως τρόπο να γλιτώσουν από μελλοντικές κακοποιήσεις. Άρα, οι γονείς πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τυχόν σχετικά σημάδια.
Πάντα βοηθά και η ελεγχόμενη πρόσβαση στα social media, με τον καθορισμό ορίων, όπως και η συζήτηση που θα έχει ως θέμα το πώς αισθάνεται το παιδί μέσα στο σώμα του και για το σώμα του. Την ίδια ώρα, οι γονείς είναι χρήσιμο να ελέγχουν τις δικές τους συμπεριφορές, μην τυχόν και περνούν λάθος μήνυμα.
Εάν υπάρχουν ήδη σημάδια μυϊκής δυσμορφίας στο παιδί σας, προσέξτε να μην τα απορρίψετε ως ματαιοδοξία. Εάν η εμμονή τους επηρεάζει αρνητικά τις καθημερινές τους δραστηριότητες, απαιτείται αξιολόγηση ψυχικής υγείας.
