Η διατροφή στην βρεφική ηλικία αποτελεί θεμέλιο λίθο, όχι μόνο για τη σωστή και υγιή ανάπτυξη του παιδιού, αλλά και για την υγεία του στην ενήλικη ζωή. Η μετάβαση από το μητρικό γάλα στην στερεή τροφή αποτελεί μία καθοριστική χρονική στιγμή, που επηρεάζει τη μετέπειτα εξέλιξη στη διατροφική ποικιλία του παιδιού, αλλά και στην ποιότητα των τροφίμων. Οι διατροφικές επιλογές του βρέφους τοποθετούν τη βάση για τις μελλοντικές διατροφικές συνήθειες με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Ο αποκλειστικός θηλασμός συστήνεται από τη γέννηση, μέχρι τους 4-6 μήνες και θεωρείται ο καλύτερος τρόπος επαρκούς σίτισης του εμβρύου. Ακόμη κι αν δοθεί βρεφικό γάλα ειδικής φόρμουλας, δεν επιτρέπεται οποιαδήποτε στερεή τροφή πριν από τους 4-6 μήνες, σύμφωνα με τις επίσημες διατροφικές οδηγίες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συμβουλεύει ότι, μετά από τον αποκλειστικό θηλασμό για τους πρώτους 4-6 μήνες της ζωής, οι εξελισσόμενες θρεπτικές απαιτήσεις των βρεφών πρέπει να καλυφθούν από θρεπτικά επαρκείς και ασφαλείς συμπληρωματικές τροφές, ενώ ο θηλασμός μπορεί να συνεχιστεί μέχρι και την ηλικία των δύο ετών ή και περισσότερο.
Εισαγωγή στερεάς τροφής
Μετά από τους 4-6 μήνες, ξεκινάει μία νέα εμπειρία φαγητού για το μωρό. Το βρέφος θα ξεκινήσει να τρώει στέρεες τροφές, όταν θα υπάρχουν οι εξής προϋποθέσεις:
- Όταν θα μπορεί να στηρίζει το κεφάλι του και να το γυρνάει όταν δεν επιθυμεί φαγητό
- Όταν θα ανοίγει το στόμα του τη στιγμή που του προσφέρουμε φαγητό
- Όταν θα κρατάει το φαγητό στο στόμα του και έτσι μαθαίνει να δέχεται την τροφή με το κουτάλι και να τη χειρίζεται.
Ποσότητα
Αρχικά η ποσότητα της τροφής που δίνεται στα βρέφη είναι πολύ μικρή, για να μπορεί να τη χειριστεί, αλλά και για να υπάρχει έλεγχος στον κορεσμό. Συγκεκριμένα, κατά την έναρξη δίνουμε 1-2 κουταλάκια του γλυκού από το αλεσμένο φαγητό και αυξάνουμε την ποσότητα σταδιακά.
Υφή
Τα πρώτα τρόφιμα πρέπει να έχουν μαλακή υφή και απαλή γεύση και οσμή. Η πολτοποίηση στο μπλέντερ πρέπει να γίνεται πολύ καλά, καθώς το βρέφος τώρα μαθαίνει να διαχειρίζεται την τροφή του και φυσικά δεν μπορεί ακόμη να τη μασήσει. Τα τελευταία στάδια της μετάβασης στα λιγότερο πολτοποιημένα στερεά εμφανίζονται στο τελευταίο μισό της βρεφικής ηλικίας (δηλ. από 6 έως 12 μηνών), οπότε τα βρέφη μαθαίνουν να μασούν και να διαχειρίζονται την πιο κοκκώδη υφή των αλεσμένων τροφίμων, αλλά και να τρώνε με τα χέρια. Τα συνιστώμενα τρόφιμα για κατανάλωση με τα χέρια είναι φρυγανισμένα ραβδάκια ψωμιού, κομμάτια φρούτων, μαγειρεμένα λαχανικά και μαγειρεμένο κρέας.
Νέα τρόφιμα
Είναι ευχάριστο, αλλά και σκόπιμο τα νέα τρόφιμα να προστίθενται με χρονική απόσταση μιας εβδομάδας μεταξύ τους. Σταδιακά αντικαθιστώνται τα 3 από τα 5 γεύματα (γάλα) με ημι- στερεές τροφές.
Στον 7ο μήνα αντικαθίσταται το απογευματινό γάλα με κρέμες δημητριακών που αναμιγνύονται με νερό. Μετά από δύο εβδομάδες αντικαθίσταται το δεκατιανό γάλα με φρουτόκρεμα και μετά από άλλες δύο εβδομάδες αντικαθίσταται το μεσημεριανό γάλα με βρασμένες και αλεσμένες τροφές: αρχικά λαχανικά, αργότερα κοτόπουλο και μοσχάρι.
Στον 8ο μήνα στο δεκατιανό μπορεί να προστεθεί το αυγό (μόνο ο κρόκος), στο μεσημεριανό το ψάρι, ενώ στο απογευματινό η κρέμα μπορεί να αντικατασταθεί με γιαούρτι. Στον 10ο μήνα μπορεί να δοθεί και το ασπράδι του αυγού. Δοκιμάστε καινούριες τροφές όταν το μωρό είναι χαρούμενο. Το πρωινό και το μεσημεριανό αποτελούν καλύτερες ευκαιρίες. Πολλές φορές χρειάζονται αρκετές προσπάθειες μέχρι το μωρό να δεχτεί οτιδήποτε νέο.
Δημητριακά
Η πρώτη τροφή που συστήνεται μετά το γάλα είναι το ρύζι και το κριθάρι. Καλό θα είναι να δίνονται χωριστά, ώστε να διαπιστωθεί πιθανή αλλεργία. Σημαντική είναι και η ενίσχυση των δημητριακών με σίδηρο. Οι περισσότερες αρχές συστήνουν ότι οι τύποι τροφίμων που εισάγονται στην αρχή πρέπει να είναι δημητριακά ελεύθερα γλουτένης (το ρύζι χρησιμοποιείται συχνά), λαχανικά, φρούτα και κρέας. Ο καλύτερος τρόπος να δοθούν αυτά τα τρόφιμα είναι με κουτάλι και δεν υπάρχει κανένα όφελος από τη μίξη τους με υγρές τροφές. Πράγματι, αυτή η πρακτική μπορεί να βλάψει την ανάπτυξη της δυνατότητας ενός μωρού να χειρίζεται τρόφιμα σε κανονική μορφή.
Φρούτα και λαχανικά
Αποτελούν απαραίτητη κατηγορία τροφίμων σε καθημερινή βάση. Ιδανικό είναι να επιλέγετε φρέσκα φρούτα και λαχανικά να τα πολτοποιείτε στο σπίτι. Αποτελεί την καλύτερη λύση για λόγους υγιεινής, περιεκτικότητας σε πολύτιμα θρεπτικά συστατικά και ακόμη είναι και πιο οικονομική λύση.
Γάλα και υγρά
Στη συγκεκριμένη περίοδο, πρέπει να μειωθεί η κατανάλωση χυμού στο 1 ποτήρι, γιατί αν το βρέφος πίνει πολλούς χυμούς δεν θα έχει όρεξη για την επαρκή κατανάλωση γάλακτος. Ο χυμός πρέπει να δίνεται στο μωρό σε φλιτζάνι και όχι σε μπουκάλι, έτσι μειώνεται ο κίνδυνος εμφάνισης τερηδόνας.
Από τους 6 – 12 μήνες, συστήνεται ειδική φόρμουλα γάλακτος, καθώς το αγελαδινό γάλα εισάγεται στη διατροφή του μωρού από τους 9-12 μήνες. Βέβαια, δίνουμε πλήρες αγελαδινό γάλα σε αυτή την ηλικία, καθώς το βρέφος έχει ανάγκη από λιπαρά για τη δομή του κεντρικού νευρικού συστήματος. Το αγελαδινό γάλα μπορεί να δοθεί στο μωρό, όταν έχει ήδη ξεκινήσει να τρώει μία καλή ποικιλία από τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο όπως εμπλουτισμένα δημητριακά, κρέας, ψάρι, αυγό.
Βρέφη 1 έτους
Μέχρι το τέλος του 1ου έτους το διαιτολόγιο του βρέφους θα πρέπει να περιλαμβάνει τρόφιμα από όλες τις ομάδες. Η υφή των τροφών σταδιακά θα πρέπει να διαφοροποιείται από πολτοποιημένη σε ψιλοκομμένη, ώστε να ενθαρρύνεται η μάσηση. Θα πρέπει να δίνονται στο βρέφος τροφές κομμένες σε μικρά κομμάτια (τυρί, ψωμί, φρούτα και λαχανικά), για να μάθει να μασάει και να τρώει μόνο του. Θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη υφή και στο μέγεθος των προσφερόμενων κομματιών, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος πνιγμονής. Στο τέλος του 1ου έτους, το βρέφος θα μπορεί να καταναλώνει το φαγητό της οικογένειας.
Τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται
- Ελαφρά βρασμένα αυγά (μελάτα), λόγω πιθανής μόλυνσης από Salmonella.
- Ολόκληροι ή σπασμένοι ξηροί καρποί λόγω κίνδυνου πνιγμονής. Οι ξηροί καρποί καλό είναι να αποφεύγονται μέχρι την ηλικία των 5 ετών
- Σταφύλια, σταφίδες, κομμάτια λουκάνικου και ωμού καρότου
- Καυτερά και πικάντικα τρόφιμα
- Πατέ και μαλακά τυριά, λόγω, έστω και χαμηλού κινδύνου μόλυνσης από Listeria monocytogenes.
- Kαλό είναι να μην προστίθεται στο φαγητό ζάχαρη και αλάτι
- Αποφύγετε να δώσετε ασπράδι αυγού πριν τον 1 χρόνο, καθώς έτσι μειώνεται ο κίνδυνος αλλεργικής αντίδρασης
- Μην δώσετε μέλι πριν τον 1 χρόνο, γιατί υπάρχει πιθανότητα βρεφικής αλλαντίασης (τροφική δηλητηρίαση)
- Μένετε πάντα δίπλα στο μωρό κατά τη διάρκεια του φαγητού
Διατροφική συμπεριφορά
Η συμπεριφορά ενός βρέφους σε σχέση με το φαγητό επηρεάζει την ανάπτυξή του αλλά και την εγκαθίδρυση των σωστών διατροφικών συνηθειών στο μέλλον. Οι γονείς επηρεάζουν τη διάθεση του βρέφους απέναντι στο φαγητό και θα πρέπει να μάθουν στο μωρό να τρώει ευχάριστα, να δοκιμάζει νέες τροφές και φυσικά να απολαμβάνει το φαγητό.
Καλές διατροφικές συνήθειες
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ποικιλία θρεπτικών και ποιοτικών τροφών στο διαιτολόγιο του βρέφους. Το μωρό έχει ανάγκη από ποικιλία, άρωμα, οσμή και χρώματα στο φαγητό του. Οι γονείς πρέπει να:
- Να σέβονται τις διατροφικές προτιμήσεις των βρεφών
- Όταν τα βρέφη δε θέλουν να φάνε κάποιο φαγητό, δεν πρέπει να τα πιέσουν ή να εκδηλώσουν τη δυσαρέσκειά τους, αλλά να αποσύρουν το φαγητό από το τραπέζι
- Να τα ενθαρρύνουν να χρησιμοποιούν τα χέρια τους για να φάνε
- Να τους επιτρέπουν να τρώνε την ποσότητα που θέλουν και να σταματούν, όταν τα βρέφη δείχνουν ότι έχουν χορτάσει
- Να τα ταΐζουν όταν τα βρέφη είναι ξεκούραστα και σε καλή διάθεση
- Να τα ταΐζουν σε ευχάριστο περιβάλλον, χωρίς παρεμβολές και ενόχληση από την τηλεόραση ή τον υπολογιστή
- Να τα ταΐζουν καθισμένα στο καρεκλάκι του φαγητού μπροστά από τραπέζι
- Να χρησιμοποιούν κατάλληλα για την ηλικία τους και όμορφα σκεύη
- Όταν τα ταΐζουν, να τα κοιτούν και να τους μιλούν σιγά
- Να μη χρησιμοποιούν φωνές ή βία, όταν δε θέλουν να φάνε
- Να φροντίζουν να τρώνε μαζί συχνά, στο σπίτι και εκτός του σπιτιού
Αναστασία Κόκκαλη, κλινική διαιτολόγος, διατροφολόγος
