Σε πιάνει κι εσένα νευρικό γέλιο (απελπισίας και αδυναμίας των εγκεφαλικών σου κυττάρων να διαχειριστούν την πληροφορία που μόλις έλαβαν) κάθε φορά που πας στο ταμείο του super market;
Ήλθε η ώρα να μοιραστούμε τον πόνο μας.
Ενώ μέχρι πρότινος οι μεγάλες βιομηχανίες γνωστοποιούσαν τις ανατιμήσεις του επόμενου μήνα, πλέον γνωστοποιούν και του μεθεπόμενου. Γεγονός που σημαίνει πως είναι έτοιμα όσα θα ζήσουμε το Νοέμβριο.
Ναι, στους καταλόγους υπάρχουν (κι άλλες) αυξήσεις, σε εκατοντάδες προϊόντα -το Σεπτέμβρη ήταν 500 και τώρα γίνονται 800. Πολλά εξ αυτών κυκλοφορούν πια σε μικρότερες συσκευασίες (ο Χρήστος Μπαρούνης έγραψε για το φαινόμενο του shrinkflation), εν τούτοις οι τιμές εξακολουθούν να ‘ανεβαίνουν’. Παράλογο;
Αυτοί που κάνουν τις αυξήσεις επιμένουν πως δεν μπορούν να κάνουν κάτι διαφορετικό. Δεν λένε ψέματα. Δεν λένε και 100% την αλήθεια -αφού δεν υπάρχει κάποιος να τους πει ‘έως εδώ’. Τυπικά υπάρχει έλεγχος για αισχροκέρδεια. Πρακτικά βλέπεις να γίνεται κάτι -πέραν κάποιων πυροτεχνημάτων;
Οι μεγάλες αλυσίδες super market βάζουν πλαφόν στις ποσότητες αγοράς κωδικών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα (και γιατί κάποιοι κάνουν στοκ, χωρίς να νοιάζονται για τους άλλους), ώστε να υπάρχουν για όλους και σε βάθος χρόνου. Αν υπάρχει το ενδεχόμενο επισιστικής κρίσης; Στην Ελλάδα λένε πως όχι. Σε όλον τον άλλον πλανήτη λένε πως ναι.
Παρεμπιπτόντως, σε χώρες όπως η Γερμανία (όπου ο πληθωρισμός είναι στο υψηλότερο σημείο του, μετά την πτώση του τείχους, πριν 3 δεκαετίες), οι καταναλωτές που καταγγέλλουν το shrinkflation αυξάνονται διαρκώς, με αυτούς που το κάνουν να εμφανίζονται σε ιστοσελίδα ένωσης καταναλωτών. Κατ’ αρχάς προς γνώση και με την ελπίδα της συμμόρφωσης.
Συνεχίζουμε.
Γιατί δεν μπαίνει μια τελεία στις αυξήσεις
Σε μια ‘τυπική χρονιά’ -που δεν αφορά κάποια παγκόσμια κρίση– οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται έως 2 με 3%. Σπάνια καταλαβαίναμε τη διαφορά -συνήθως γιατί συμβάδιζαν οι μισθοί μας. Αυτήν τη χρονιά, αυξάνονται κατά πολύ περισσότερο, κάθε μήνα, ενώ οι μισθοί είναι ακλόνητοι.
Όπως πιθανόν να φαντάζεσαι, ο κύριος λόγος αυτού που χαρακτηρίζεται ως ‘ράλι’ τιμών -σε αγώνα που δεν έχει καρό σημαία, δηλαδή δεν φαίνεται να τελειώνει- είναι η ενεργειακή κρίση.
Αυτή έχει ως συνέπεια τα πολύ αυξημένα μεταφορικά, την έλλειψη πρώτων υλών και συσκευασιών, ενώ το κερασάκι στην τούρτα είναι η κλιματική αλλαγή. Για την ακρίβεια, οι ακραίες καιρικές συνθήκες που διαλύουν τις σοδειές, ενίοτε και τις εγκαταστάσεις.
Όλα αυτά περνούν στις τιμές των προϊόντων. Κάποιες ανατιμήσεις, τις έχουν απορροφήσει ενδιάμεσοι (χονδρέμποροι, μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ) που την ίδια ώρα καλούνται να διαχειριστούν τις τεράστιες αυξήσεις στο ρεύμα -που χρειάζονται για να λειτουργήσουν τα ψυγεία.
Τώρα που τίθεται και θέμα επάρκειας ενέργειας, η κατάσταση αναμένεται να γίνει ακόμα χειρότερη.
Επειδή όμως, δεν υπάρχει εναλλακτική (είναι το να μη τρώμε), η ζήτηση παραμένει αυξημένη, με τις εταιρίες να μετακυλούν τις αυξήσεις στους καταναλωτές διαρκώς -αφού αυτό δεν θα τους στοιχίσει στις πωλήσεις.
Κίνδυνος μαζικής πείνας
Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, θα συνεχίσει να υφίσταται πρόβλημα με την παγκόσμια παραγωγή, διανομή και πρόσβαση στο φαγητό.
Το περιοδικό National Interest που ασχολείται με τις διεθνείς σχέσεις, εκτίμησε πως η μαζική πείνα, μια ευρύτερη προσφυγική κρίση και η υποβάθμιση ποιότητας ζωής, ενδέχεται να είναι αποτελέσματα της συνέχισης του πολέμου στην Ουκρανία. Και θα μπορούσαν να αποφευχθούν αν η σύγκρουση τερματιζόταν.
«Διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ θα πρέπει να επεκτείνουν τα προγράμματά τους ώστε να εξάγουν τρόφιμα και λιπάσματα από λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας», τονίστηκε στο ρεπορτάζ.
Το πρόσφατο πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών επιτρέπει ορισμένες αποστολές σιτηρών, μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Είναι ωστόσο, περιορισμένο -μόλις 185 φορτία πλοίων μεταφέρουν 4.2 εκατομμύρια τόνους μέχρι στιγμής. Τα τυπικά φορτία μιας σεζόν είναι 60.000.000 τόνοι.
Από τον Ιανουάριο του 2021, όταν άρχισαν να εμφανίζονται οι επιπτώσεις της πανδημίας, έως σήμερα η τιμή του φυσικού αερίου στην ΕΕ έχει αυξηθεί κατά 970%.
Σημειώνεται επίσης, πως πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία (το Φλεβάρη του 2022) οι τιμές των τροφίμων είχαν αυξηθεί ήδη, λόγω των προβλημάτων που προκάλεσε η πανδημία στην αλυσίδα του εφοδιασμού και του αυξημένου πληθωρισμού -ειδικά σε ό,τι αφορά το κόστος των μεταφορικών και των καυσίμων.
Πώς συνδέονται τα λαχανικά με το χαρτί υγείας
Η ροή φυσικού αερίου από τη Ρωσία παραμένει περιορισμένη, λόγω των κυρώσεων και άλλες πηγές δεν μπορούν να καλύψουν το κενό, γεγονός που δείχνει ότι οι υψηλότερες τιμές είναι πιθανό να διατηρηθούν για κάποιο χρονικό διάστημα.
Επιπροσθέτως, δεδομένου ότι το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύει το 75% του κόστους της νιτρικής αμμωνίας (βλ. το φθηνότερο και πιο αποτελεσματικό λίπασμα και η βάση για πιο σύνθετες ενώσεις), οι τιμές των λιπασμάτων έχουν υπερδιπλασιαστεί.
Πολλά εργοστάσια λιπασμάτων παγκοσμίως μείωσαν την παραγωγή ή έβαλαν λουκέτο λόγω του υψηλού κόστους αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.
Η επακόλουθη μείωση της προσφοράς θα προκαλέσει περαιτέρω αύξηση των τιμών.
Οι αγρότες θα πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα στο να μετακυλήσουν το αυξημένο κόστος λιπασμάτων στους καταναλωτές ή να χρησιμοποιήσουν λιγότερα, γεγονός που θα οδηγήσει σε μικρότερες σοδειές, λιγότερα τρόφιμα και -κατά συνέπεια- υψηλότερες τιμές. Σε κάθε περίπτωση, το κόστος των τροφίμων θα αυξηθεί περαιτέρω, καθώς οι Ευρωπαίοι αγρότες έχουν αυξήσει τις τιμές λόγω των υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και ντίζελ που αντιμετωπίζουν.
Σε ό,τι αφορά το χαρτί υγείας, πληροφορίες αναφέρουν πως η τιμή για χονδρική πώληση του ευρωπαϊκού λεπτού χαρτιού αυξήθηκε από 900 ευρώ που ήταν το Γενάρη του 2021 σε 2.200 ευρώ το 2002 -ανά μετρικό τόνο. Υπάρχουν παραγωγοί που δεν μπορούν να κρατήσουν ανοιχτά τα εργοστάσια και πολλοί άλλοι που εξετάζουν μείωση παραγωγής -που μοιραία θα έχει ως συνέπεια περαιτέρω αυξήσεις.
Στην κατηγορία της τεράστιας αύξησης του κόστους παραγωγής ανήκει το λάδι, τα τυροκομικά και τα γαλακτοκομικά. Και για αυτό όλες οι σχετικές βιομηχανίες ζητούν νέες αυξήσεις, ενώ έχουν ‘βγάλει’ κωδικούς από τους καταλόγους τους, ενώ άλλοι προσφέρονται σε μικρότερες συσκευασίες.
Πάμε τώρα και σε ό,τι μας περιμένει. Δηλαδή, το πού θα φτάσουν οι ανατιμήσεις το Νοέμβριο -βάσει του τι βλέπεις σήμερα και όχι του τι έχει συμβεί από το Μάρτιο. Αυτό το κάνω για να διαφυλάξω την υγεία σου.
Η νέα θλιβερή πραγματικότητα
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, τον Αύγουστο οι τιμές των μη αλκοολούχων ποτών και των τροφίμων, αυξήθηκαν κατά 13.2%. Στο Νο1 της λίστας ήταν τα λάδια και τα λίπη (25.5%) και ακολούθησαν το ψωμί (18.5%), τα δημητριακά (18.5%), τα κρέατα (17.1%), τα γαλακτοκομικά (18%), τα αυγά (18%), με τα λαχανικά να κοστίζουν +7.9%.
Το Σεπτέμβριο οι ανατιμήσεις που έγιναν σε 40 κατηγορίες προϊόντων, ήταν μεταξύ του 10 και του 15%, με τους καθ’ ύλην αρμοδίους να εξηγούν πως αυτός είναι παραδοσιακά ο μήνας των αυξήσεων στα τρόφιμα. Φέτος είναι ένας από τους μήνες των αυξήσεων.
Για την ιστορία, το Food and Agriculture Organization των Ηνωμένων Εθνών παρακολουθεί καθημερινά τις εξελίξεις. Μάλιστα, σε αυτό το link μπορείς να δεις τις τιμές των παραγωγών όλων των χωρών (μπορείς να αναζητήσεις την Ελλάδα και να αφοσιωθείς εκεί), σε κάθε κατηγορία τροφίμων, μέσα στα χρόνια.
Ας δούμε τώρα τι έδωσαν οι βιομηχανίες για να ισχύσει έως τα Χριστούγεννα -με τον Οκτώβρη να αφορά επίσης αυξήσεις σε πολλά προϊόντα, όπως είπε στο Ράδιο Κρήτη ο πρόεδρος του Επιστημονικού Σωματείου Logistics (Εφοδιασμού) Κρήτης και διευθυντής Logistics σε τοπική αλυσίδα σούπερ μάρκετ, Νεκτάριος Κανακαράκης.
Ενδεικτικά μας περιμένει ένα +10% στα οπωροκηπευτικά και ένα +6% στα απορρυπαντικά. Το Νοέμβριο, μεταξύ άλλων, θα υπάρξουν αυξήσεις 8 έως 10% στα αλλαντικά, 8% στα λευκά είδη.
- Οι παραγωγοί και προμηθευτές αλευριού και σιμιγδαλιού (και όσων προϊόντων προκύπτουν από τα προϊόντα που επλήγησαν περισσότερο από τον πόλεμο) προχωρούν σε περαιτέρω ανατίμηση (κοντά στο 10%).
- Στα τυροκομικά έχουν αυξηθεί κατά 25 με 28% από πέρυσι -και έρχεται νέα αύξηση.
- Τα γαλακτοκομικά ‘ανέβηκαν’ κατά 20% σε μια χρονιά -και συνεχίζουμε με ένα 10%,
- Στο λάδι όπου οι παραγωγοί λένε πως εκτός των άλλων δεν βρίσκουν και εργάτες, αναμένεται ‘τσίμπημα’ +10%.
- Στα καθαριστικά, τα απορρυπαντικά ρούχων και πιάτων στο 20%.
- Στα σαμπουάν στο 13%.
- Στον καφέ η αύξηση θα φτάσει στο 15%.
Μην περιμένεις εξομάλυνση
Οι τιμές ανεβαίνουν και όπως ενημερώνουν αναλυτές, δύσκολα θα πέσουν -όταν με το καλό επιστρέψουμε σε κάποιου είδους κανονικότητα, στις τιμές της ενέργειας.
Έρευνα έχει ενημερώσει πως η μέση ετήσια δαπάνη, για κάθε άτομο αυξήθηκε κατά 413.40 ευρώ ετησίως από το 2020 στο 2021, με τα περισσότερα νοικοκυριά να δίνουν εκεί κατά μέσο όρο 1.297 ευρώ το μήνα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat το Δεκέμβριο του 2021 ο πληθωρισμός στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν στο 5%. Το Μάρτιο του 2022 σκαρφάλωσε στα 7.5%, τον Ιούλιο πήγε στο 8.9% και το Σεπτέμβριο στο 10%. Στην περίπτωση της Ελλάδος, τον Αύγουστο ήμασταν ήδη στο 11.4% και συνεχίζουμε.
Τα συγκεκριμένα νούμερα δημοσιεύτηκαν την Παρασκευή 30/9 και “αναμένεται να πιέσουν την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, να προχωρήσει σε επιθετική αύξηση των επιτοκίων, στη συνεδρίαση του Οκτωβρίου. Κάτι που θα αυξήσει την πιθανότητα μεγαλύτερης και βαθύτερης ύφεσης σε όλη τη ζώνη του ευρώ”, όπως επισημαίνει το CNBC.
Ο επίκουρος καθηγητής οικονομικών του Michigan State University και οικονομολόγος τροφίμων, David Ortega εξήγησε πως “υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα, καθώς δεν είναι σαφές πότε θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ή πώς θα επηρεάσει ο καιρός τις καλλιέργειες στο μέλλον. Αυτοί είναι εκ των λόγων που οι τιμές θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να μειωθούν” εφόσον όλα πάνε καλά.
33.000.000 Ευρωπαίοι δεν “αντέχουν” ένα ποιοτικό γεύμα κάθε δεύτερη μέρα
Η Ελλάδα ήταν μεταξύ των χωρών με τις μεγαλύτερες ποσότητες τροφικής σπατάλης. Αρκεί να σκεφτείς τι παραγγέλνεις όταν πας σε μια ταβέρνα -και πόσα μένουν πίσω. Μετά σκέψου τι περιλαμβάνει ένα κυριακάτικο γεύμα -που η Ελληνίδα μάνα συνήθως μαγειρεύει για να φάει μια διμοιρία στον στρατό, για έξι άτομα.
Τώρα θα ήθελα να θυμηθείς την εποχή που οι Έλληνες κοροϊδεύαμε τους τουρίστες που αγόραζαν τρεις ντομάτες, δυο φέτες καρπούζι και δύο μήλα -γιατί εμείς τα παίρναμε με το κιλό. Ξέρεις τι συμβαίνει όταν κοροϊδεύεις κάτι; Αν και δεν πρόκειται για ‘λούσιμο’, αλλά για ορθή χρήση πόρων. Ήλθε η ώρα να μάθουμε τι χρειαζόμαστε και να αγοράζουμε μόνο αυτά.
Σύμφωνα με έρευνα της μη κερδοσκοπικής εταιρίας Feedback EU, περίπου 153 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι τροφίμων καταλήγουν στα σκουπίδια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κάθε χρόνο. Ποσότητα που είναι διπλάσια από εκείνη που πίστευαν οι επιστήμονες πως πετιέται.
«Μόνο η ποσότητα του σιταριού που σπαταλιέται είναι κοντά στο μισό των ετήσιων εξαγωγών σιταριού της Ουκρανίας -χώρα γνωστή ως ‘ψωμιέρα του κόσμου’. Η ΕΕ έχει τώρα μια τεράστια ευκαιρία να θέσει νομικά δεσμευτικούς στόχους, ώστε να μειώσει έως το 2030 στο μισό την σπατάλη τροφίμων, από το αγρόκτημα έως το πιάτο μας», δήλωσε ο διευθυντής της Feedback EU, Frank Mechielsen στην Guardian.
Χαρακτήρισε μάλιστα, ως ‘σκάνδαλο‘ τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τα τρόφιμα.
«Η σπατάλη τροφίμων είναι μια παγκόσμια πρόκληση που παρουσιάζει σημαντική περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική επιβάρυνση σε όλες τις χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ -που είναι μεταξύ αυτών που εκπέμπουν τους περισσότερους ρύπους στον κόσμο.
Τα απόβλητα τροφίμων της ΕΕ αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 6% των συνολικών εκπομπών και κοστίζουν στην ΕΕ ποσό μεγαλύτερο των 143.000.000.000 ευρώ, ετήσια.
Η κλίμακα των απορριμμάτων είναι ακόμη πιο ανησυχητική, καθώς σε όλη την ΕΕ, 33 εκατομμύρια άνθρωποι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά ένα ποιοτικό γεύμα κάθε δεύτερη μέρα».
