Ήταν μια χρονιά μεγάλη και γεμάτη. Μια χρονιά που άρχισε με δάκρυα, και που σήμερα τελειώνει θυμίζοντάς μας αυτά τα ίδια δάκρυα. Κενά που δύσκολα γεμίζουν, ίσως και ποτέ, για αυτήν την κοινότητα.
Κι όμως, μέσα σε έναν χρόνο συγκίνησης, συνέβησαν πολλά. Πρώτα το ευεργετικό νερό του χειμώνα και της άνοιξης, που τόσο καιρό μας έλειπε· και μετά οι φοβερές καλοκαιρινές φωτιές, που δυστυχώς επιστρέφουν πιο συχνά απ’ όσο θα θέλαμε. Αγαπήσαμε το νησί ακόμα και μέσα στον πόνο, όλοι μας, κάνοντας ό,τι μπορούσαμε για να περιορίσουμε τις ζημιές της μεγάλης πυρκαγιάς, της δεύτερης τόσο μεγάλης μέσα σε λίγα μόνο χρόνια.
Και την ίδια στιγμή, όμως, χαρήκαμε για τις μεγάλες νίκες μας απέναντι στα τεράστια βιομηχανικά αιολικά. Μια επιτυχία· μια απόδειξη του τι μπορεί να πετύχει ο άνθρωπος όταν αγωνίζεται μαζί για το κοινό καλό.
Και συζητήσαμε πολύ, φέτος. Σχεδόν πάντα από αγάπη για το νησί —τουλάχιστον οι περισσότεροι από εμάς. Αναρωτηθήκαμε, ελπίζω όλοι μας με ειλικρίνεια, αν είναι σωστό να παραδώσουμε το νησί στο ίδιο τουριστικό μέλλον που έχει καταπιεί δεκάδες άλλα νησιά γύρω μας, οδηγώντας τα στην άναρχη δόμηση και στην εκμετάλλευση. Αναρωτηθήκαμε αν αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουμε, να αυξήσουμε την ευημερία της κοινότητάς μας. Σήμερα φαίνεται, περισσότερο από ποτέ, πως το χρήμα και η δύναμη δεν έχουν όρια· και είναι εντυπωσιακό ότι σε τόσα νησιά γύρω μας γεννήθηκαν ομάδες, επιτροπές, κινήματα που αγωνίζονται για να προστατεύσουν τον τόπο τους, την ομορφιά του, τις κοινωνίες που καταρρέουν κάτω από έναν άγριο, ανεξέλεγκτο τουρισμό. Γιατί πια το ξέρουν όλοι… Δεν έχει νόημα να μιμούμαστε τα τουριστικά νησιά. Σήμερα, όπως πάντα, το πιο πολύτιμο είναι το πιο σπάνιο: ένα νησί απλό, φυσικό, χωρίς «διασκεδάσεις», χωρίς περιττές «ανέσεις». Παντού, ο καλύτερος, ο πιο ουσιαστικός και πιο σεβαστικός τουρισμός αναζητά αυτό που εμείς ήδη είμαστε. Αρκεί να μην τα καταστρέψουμε όλα κυνηγώντας χίμαιρες που αλλού έχουν ήδη σβήσει.
Και τι θα γίνει με εμάς; Τι θα φέρει η νέα χρονιά; Ποιος το ξέρει…
Εγώ εύχομαι μόνο να είναι μια χρονιά συμμετοχής. Μια χρονιά όπου όλοι θα προσέχουμε, όλοι θα παρακολουθούμε τι συμβαίνει, έτοιμοι να προσφέρουμε και να πούμε τη γνώμη μας. Η παρακμή γεννιέται πάντα από την αδιαφορία. Το να αφήνουμε τα πράγματα να προχωρούν μόνα τους, αφηρημένα, είναι ο σίγουρος τρόπος να ξυπνήσουμε μια μέρα σε ένα νησί που δεν αναγνωρίζουμε πια. Πρέπει όλοι να είμαστε κοντά στους ανθρώπους που μας διοικούν, να τους στηρίζουμε με καλοσύνη, να τους βοηθάμε να μη χάνονται, να μην κάνουν λάθη, να μην σπαταλούν άθελά τους το κοινό χρήμα. Θα χρειαστεί να δεχτούμε με υπομονή τη νευρικότητα όσων νιώθουν πως τους παρακολουθούμε από κοντά, πως τους μετράμε με έναν μεγεθυντικό φακό· γιατί κανείς μας δεν αγαπά τις εκπλήξεις. Θα χρειαστεί να συμβάλουμε με ιδέες, με απόψεις, να ενθαρρύνουμε τον διάλογο, να δεχόμαστε τον συμβιβασμό αλλά να είμαστε πάντα έτοιμοι να πούμε «όχι» για να γίνει χώρος για ένα «ναι». Όχι σε ό,τι βλάπτει τους πολλούς, και ναι σε ό,τι τους ωφελεί.
Αλλά συμμετοχή σημαίνει επίσης, και ίσως πάνω απ’ όλα, πολιτισμός. Το καθαρό νησί θα είναι ο καθρέφτης αυτού του πολιτισμού, και εκεί μέσα θα βλέπουμε τον εαυτό μας. Το νησί που δεν σπαταλά το νερό του, που μελετά και αγωνίζεται για να το προστατεύσει. Το νησί που φροντίζει τους δρόμους του, που ασχολείται με ό,τι χρειάζεται, που δείχνει στις αρχές —με αποφασιστικότητα— πού πρέπει να επέμβουν για να προλάβουν έναν κίνδυνο· και, αν χρειαστεί, βγαίνει στον δρόμο για να βοηθήσει, όπως πάντα έκανε. Περισσότερο από ποτέ.
Συμμετοχή σημαίνει να μη σκεφτόμαστε μόνο τον μικρό προσωπικό μας κήπο, γνωρίζοντας ότι ένα νησί είναι σαν ένα καράβι: όταν βουλιάζει, βουλιάζουν όλοι· και όταν φτάνει στο λιμάνι, σώζονται όλοι —και όσοι κατάλαβαν τον κίνδυνο, και οι πιο αφηρημένοι.
Και αυτό είναι το πνεύμα προσφοράς, η ανιδιοτέλεια, η γενναιόδωρη συμμετοχή στο κοινό καλό που μας δίδαξε τόσο έντονα ο άνθρωπος που φέτος μας έλειψε. Με την απουσία του καταλάβαμε, ίσως περισσότερο από πριν, κάτι σημαντικό: οι κακόβουλοι, οι εγωιστές, όσοι νοιάζονται μόνο για το χρήμα και τη δύναμη, όσοι κοιτούν μόνο το δικό τους συμφέρον (αν υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι στο νησί…) δεν πολεμιούνται με τη βία, με την ένταση, με τη σκληρότητα —και ακόμα λιγότερο με δικηγόρους και νόμους. Το πιο κοφτερό μας όπλο είναι να μένουμε ενωμένοι, να αγαπάμε τον τόπο μας, να βοηθάμε ο ένας τον άλλον, να ενδιαφερόμαστε για ό,τι είναι κοινό σαν να ήταν δικό μας. Και αυτό, είμαι βέβαιος, όλη η κοινότητα το γνωρίζει.
Γι’ αυτό αξίζει να ευχηθούμε, και να είμαστε πολύ αισιόδοξοι για τη χρονιά που έρχεται.
Καλή χρονιά.
Σιμόνε Περόττι
Auguri all’isola
È stato un anno lungo e pieno. Cominciato nel pianto, e che oggi termina commemorando quelle lacrime. Vuoti incolmabili, probabilmente, per questa comunità.
E in mezzo a un anno di commozione, sono successe tante cose. Prima la benefica acqua invernale e primaverile, che non avevamo da tanto; poi le fiamme terribili estive, che invece ricorrono troppo spesso. Abbiamo amato l’isola anche col dolore, tutti, facendo quel che potevamo per limitare i danni del grande incendio, il secondo così grande in pochi anni.
E intanto, tuttavia, abbiamo gioito per le grandi vittorie civili contro i mostruosi insediamenti eolici industriali. Un successo, una dimostrazione di cosa è capace l’uomo quando lotta insieme per il bene comune.
E abbiamo anche discusso tanto, quest’anno. Quasi sempre per amore dell’isola, almeno la maggior parte di noi. Ci siamo chiesti, spero tutti onestamente, se fosse giusto votare l’isola allo stesso destino turistico che su decine di altre isole, anche molto vicine a noi, è avanzato ancora insieme alla speculazione edilizia, allo sfruttamento. Ci siamo chiesti se fosse l’unica soluzione per crescere, aumentare il benessere della nostra comunità. Sembra oggi, più che mai, che il denaro e il potere non abbiano limiti, e colpisce aver visto fiorire, su tante isole intorno a noi, gruppi, comitati, movimenti di protesta e di lotta per difendere il territorio, salvaguardare la bellezza, proteggere le comunità che dal turismo sfrenato vengono travolte. Anche perché non serve scimmiottare le isole turistiche, ormai lo sanno tutti… Oggi, come sempre, la cosa più ambita è la più rara, quella che manca sempre più: un’isola semplice, naturale, senza “divertimenti”, senza chissà quali “comodità”. Dovunque, il turismo migliore, più rispettoso, più ricco, desidera ciò che noi qui siamo già. Almeno se non devastiamo tutto rincorrendo miraggi che dovunque stanno già tramontando.
E che sarà di noi? Che accadrà il prossimo anno? Chi lo sa…
Io mi auguro solo che sia un anno di partecipazione. Un anno in cui tutti staremo attenti, tutti seguiremo ciò che avviene, pronti a darci da fare e a dire la nostra. La decadenza è figlia, sempre, dell’indifferenza. Lasciare che tutto vada, che tutto passi distrattamente, è il miglior modo per trovarsi un giorno dove non vogliamo, su un’isola che non riconosciamo più. Dovremo stare tutti molto vicini ai nostri amministratori, per sostenerli affettuosamente, per fare in modo che non si distraggano a loro volta, che non commettano errori, che non sprechino distrattamente il denaro comune. Dovremo tollerare con pazienza i nervosismi di chi si sente osservato molto da vicino, misurato e studiato con la lente d’ingrandimento, perché a nessuno di noi piacciono le sorprese. Dovremo contribuire con le idee, i pareri, favorendone la discussione, accettando il compromesso ma sempre pronti a dire “no” per far spazio ad un “sì”. No a ciò che nuoce alla maggioranza, e sì a chi la beneficia.
Ma partecipazione è anche, e forse soprattutto, civiltà. L’isola pulita sarà lo specchio di questa civiltà, e sarà nostra l’immagine riflessa che ci vedremo dentro. L’isola che non spreca acqua, che studia e lotta per preservarla. L’isola che mantiene bene le strade, che si occupa di ciò che serve, che indica alle autorità, con energia, dove occorre intervenire per prevenire un rischio, e se serve presidia, scende in strada per dare il suo contributo, come ha sempre fatto. Più di quanto non abbia fatto mai.
Partecipazione è non pensare solo al nostro piccolo orto personale, consapevoli che un’isola è come una nave: quando affonda, affondano tutti, e quando raggiunge il porto, tutti sono in salvo: sia chi aveva compreso il rischio e sia i distratti.
E questo è lo spirito di servizio, l’altruismo, la generosa partecipazione al bene comune che proprio chi quest’anno è mancato tanto ha insegnato. In sua assenza abbiamo capito forse più di prima una cosa importante: i malevoli, gli egoisti, chi pensa solo al denaro e al potere, chi fa solo i propri interessi (ammesso che vi siano persone così sull’isola…) non si combattono con la forza, con la violenza, con la protervia, e tanto meno con gli avvocati e la legge. L’arma più affilata è stare vicini, amare il nostro mondo, aiutarsi, essere uniti, generosi, tenere a ciò che è di tutti come fosse solo nostro. E questo, io ne sono certo, l’intera comunità lo sa. Per questo vale la pena di farci gli auguri, e di essere estremamente ottimisti l’anno che verrà. Auguri.
Simone Perotti
