Όλοι, λίγο πολύ, έχουμε ακούσει για τις παθήσεις του θυρεοειδή αδένα, ή έχουμε ακούσει τη φράση «μα έχω θυρεοειδή , για αυτό δεν μπορώ να χάσω κιλά». Σε αυτό το άρθρο, θα αναλύσουμε το θέμα του θυρεοειδή, θα δούμε τι μπορούμε να βελτιώσουμε στη διατροφή μας και στο τρόπο ζωής μας.
Τι είναι ο θυρεοειδής;
Ο θυρεοειδής είναι ένας αδένας του ανθρώπινου οργανισμού, που συνθέτει τις ορμόνες θυροξόνη (Τ4) και τριιωδοθυρονίνη (Τ3), ιωδιούχα αμινοξέα που ρυθμίζουν τον μεταβολικό ρυθμό του οργανισμού. Τα επαρκή επίπεδα αυτών των ορμονών, είναι απαραίτητα, για τη φυσιολογική ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος στα νεογνά, για τη φυσιολογική ανάπτυξη του σκελετικού συστήματος στα παιδιά , και τέλος, για τη φυσιολογική λειτουργία πολλαπλών οργάνων στους ενήλικες.
Ποια είναι τα φυσιλογικά επίπεδα της Τ3 και Τ4;
Τα φυσιολογικά επίπεδα της Τ4 είναι 8 μg/dl ( 5-12) και της Τ3 είναι 0,15μg/dl (0,08-0,22)
Αντίθετα, η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών, διεγείρεται από μία ορμόνη της υπόφυσης, τη θυρεοειδοτρόπο ορμόνη TSH , μία γλυκοπρωτείνη με φυσιολογικά επίπεδα τα 2 mU / L ( 0.4-4.8). Οι ελεύθερες Τ4 και Τ3 αναστέλλουν την έκκριση της TSH από την υπόφυση, σε καταστάσεις stress ενώ μπορεί να ανασταλεί και σε αυξημένες εξωτερικές θερμοκρασίες.
Οι ορμόνες του θυρεοειδή μαζί με την ινσουλίνη και την κορτιζόλη, ρυθμίζουν το μεταβολικό ρυθμό και τη διαχείριση του σωματικού βάρους. Ειδικά οι θυρεοειδικές ορμόνες, ρυθμίζουν το μεταβολικό ρυθμό του λίπους, των υδατανθράκων , την εφίδρωση, τη θερμοκρασία του σώματος, την ανάπτυξη του εγκεφάλου, τη λειτουργία της καρδιάς και του νευρικού συστήματος , τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίμα.
Ποιες είναι οι παθήσεις του θυρεοειδή;
Υπερθυρεοειδισμός
Εδώ έχουμε υπερπαραγωγή θυρεοειδικών ορμονών, όπου αυτοαντισώματα διεγείρουν τις ορμόνες του θυρεοειδή να εκκρίνουν περίσσεια Τ3 και Τ4. Η πιο συχνή, είναι η Νόσος του Graves, όπου έχουμε διογκωμένο θυρεοειδή με βάρος διπλάσιο ή τριπλάσιο του κανονικού. Στις περισσότερες περιπτώσεις, έχουμε στον ορό του αίματος αντισώματα που διεγείρουν τον υποδοχέα της TSH, με αποτέλεσμα την παραπάνω παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών.
Πολλές φορές, έχουμε μικρή αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος και την ενεργοποίηση των μηχανισμών αποβολής θερμότητας, υπερβολική εφίδρωση. Αποτέλεσμα όλων αυτών, είναι η αύξηση του βασικού μεταβολικού ρυθμού (αυξημένες ανάγκες σε βιταμίνες) με απώλεια βάρους και μειωμένη όρεξη, κυρίως στους ηλικιωμένους, ενώ στους νεότερους μπορεί να προκληθεί αυξημένη όρεξη.
Η περίσσεια των θυρεοειδικών ορμονών τώρα, μπορεί να προκαλέσει νευρικότητα, συναισθηματική αστάθεια, ανησυχία, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, μειωμένη απόδοση στο σχολείο, σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί μυϊκή ατονία και ατροφία.
Άλλα συμπτώματα, είναι η αυξημένη καρδιακή παροχή και η ταχυκαρδία. Επίσης, ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του υπερθυρεοειδισμού, είναι ότι προκαλεί αύξηση της ηπατικής γλυκονεογένεσης, της απορρόφησης των υδατανθράκων από το έντερο και της αποδόμησης της ινσουλίνης. Και τέλος, σε αυτό το είδος της πάθησης του θυρεοειδούς, έχουμε σα χαρακτηριστικό στους ασθενείς πρόπτωση των λοβών (εξόφθαλμο) , το δέρμα είναι θερμό και έχουμε έντονη δερματοπάθεια.
Υποθυρεοειδισμός
Στον υποθυρεοειδισμό, η πιο συχνή αιτία, είναι η θυρεοειδίτιδα Hashimoto , αποτέλεσμα μάλλον της καταστροφής του θυρεοειδούς από αυτοάνοσους μηχανισμούς ή και η αφαίρεση του αδένα. Ο υποθυρεοειδισμός χαρακτηρίζεται από μειωμένα επίπεδα της Τ3 και Τ4 , μειωμένη ελεύθερη θυροξίνη και αυξημένη συνήθως TSH (>20).
- Hashimoto : οι ασθενείς συνήθως έχουνε υποθερμία και δυσανεξία στο ψύχος, έχουμε μειωμένο βασικό μεταβολικό ρυθμό και αύξηση του σωματικού βάρους, μυϊκή αδυναμία. Τα επίπεδα της CPK είναι αυξημένα, μπορεί καμιά φορά να έχουμε το σύνδρομο υπνικής άπνοιας , να εμφανίσουμε δυσκοιλιότητα λόγω μειωμένης κίνησης του εντέρου , δέρμα ψυχρό, κατακράτηση νερού και νατρίου. Στις γυναίκες μπορεί να προκληθεί ολιγομηνόρροια.
- Βρογχοκήλη : η έλλειψη ιωδίου είναι η συχνότερη αιτία. Όταν με τη διατροφή προσλαμβάνουμε λιγότερο από 10 μg ιωδίου τη μέρα, παρεμποδίζεται η σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών , με αποτέλεσμα την αύξηση της TSH και την υπερτροφία του θυρεοειδούς. Αν η διέγερση της TSH είναι παρατεταμένη, τότε μπορούν να προκληθούν όζοι (θερμοί ή ψυχροί).
- Όζοι του θυρεοειδούς : βρίσκονται φυσιολογικά στους λοβούς του αδένα και ο αριθμός τους ποικίλει. Συχνά εντοπίζονται τυχαία, είτε με δυσκολία στην κατάποση και στην αναπνοή, πόνο στο λαιμό και βραχνάδα στη φωνή, είτε πρήξιμο του λαιμού.
- Θυρεοειδής στην εγκυμοσύνη : έχουμε αλληλεπίδραση των υπόλοιπων ορμονών με του θυρεοειδή και είναι συνεχής και μεταβαλλόμενη. Κυρίως κατά το πρώτο τρίμηνο που γίνεται η οργανογένεση, θα πρέπει να γίνεται τακτικός έλεγχος και να έχουμε τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών στα φυσιολογικά.
Οι ασθενείς με υποθυρεοειδισμό έχουν υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, καθώς τα χαμηλά επίπεδα ορμονών οδηγούν σε υψηλά λιπίδια στο αίμα, υπέρταση ενώ φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση και με την εμφάνιση διαβήτη.
Η ερώτηση που απασχολεί πολλούς με θυρεοειδή, είναι αν αυτό είναι που φταίει και δεν μπορούν να χάσουν βάρος. Μέχρι να επανέλθει η ορμονική ισορροπία, οι ασθενείς μπορεί να δουν αλλαγές στο σωματικό τους βάρος, είτε αυξημένο είτε λιγότερο. Μέχρι επίσης, να βρεθεί η κατάλληλη αγωγή και η αποκατάσταση της λειτουργίας του θυρεοειδή, πρέπει η διατροφή να είναι σωστή, να έχουμε κάποια άσκηση τακτική, να κοιμόμαστε καλά και να αντιμετωπίσουμε το στρες μας όσο μπορούμε.
Η θεραπεία του θυρεοειδή, γίνεται συνήθως με θυροξίνη, και σε περίπτωση του υποθυρεοειδισμού γίνεται εφ’ όρου ζωής. Οι ασθενείς παρουσιάζουν βελτίωση συνήθως τη δεύτερη εβδομάδα χορήγησης και η επανεξέταση γίνεται μετά από 3-6 εβδομάδες για αλλαγή χορήγησης, αν χρειαστεί. Το λάθος που κάνουν κάποιοι, είναι πως δεν παίρνουν την αγωγή συστηματικά με αποτέλεσμα να μην βλέπουν διαφορά τόσο στα κιλά τους όσο και στα επίπεδα της ορμόνης τους.
Θυρεοειδής και βιταμίνες
Το πιο γνωστό ιχνοστοιχείο που σχετίζεται με τη λειτουργία του θυρεοειδή είναι το ιώδιο. Είναι απαραίτητο για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών. Έχουμε συνιστώμενη ποσότητα 150 μg σε ενήλικες και το βρίσκουμε στο αλάτι, τα θαλασσινά και κάποια είδη ψωμιού και σπόρων. Εννοείται πως καποιος που δεν ασθενεί, δεν κάνει παραπάνω χρήση συμπληρωμάτων γιατί μπορεί να προκαλέσει κάποια από τις παθήσεις του θυρεοειδούς. Βεβαιωθείτε πως το αλάτι που χρησιμοποιείτε είναι ιωδιούχο από τη συσκευασία του προϊόντος.
Από έρευνες, έχει φανεί πως οι ασθενείς με Hashimoto , έχουν ανεπάρκεια στη βιταμίνη D3, καθώς είναι γνωστό πως ο υπερθυρεοειδισμός προκαλεί μείωση της οστικής μάζας.
Παρόμοια έρευνα δείχνει συσχέτιση της αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδα με ανεπάρκεια βιταμίνης Β12.
Το σελήνιο, είναι ακόμα ένα ιχνοστοιχείο που μπορεί να είναι σημαντικό για το μεταβολισμό της θυρεοειδικής ορμόνης. Η συνιστώμενη ποσότητα σε άντρες και γυναίκες (μη εγκύους και μη θηλάζουσες), είναι 55 μg και τα τρόφιμα που περιέχουν είναι τα θαλασσινά ,το ψωμί , το κρέας , οι σπόροι, τα αυγά. Βέβαια, δεν έχει αποδειχτεί πως οι ασθενείς χρειάζονται συμπλήρωμα για την καλύτερη λειτουργία του αδένα.
Τα άτομα που έχουν κάποια πάθηση του θυρεοειδή, δεν πρέπει να λαμβάνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα συμπληρώματα (βιταμίνες ή ιχνοστοιχεία) χωρίς την καθοδήγηση του ενδοκρινολόγου τους.
Τι να τρώω για την καλύτερη λειτουργία του θυρεοειδή μου;
Εκτός από τη λήψη των φαρμάκων, μπορώ να ενισχύσω τη λειτουργία του θυρεοειδή μου με ισορροπημένη διατροφή :
- Ψάρια : τα ω-3 λιπαρά οξέα καθιστούν το τρόφιμο μια πολύ καλή επιλογή, καθώς τα καλά λιπαρά μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο της καρδιοπάθειας. Τέτοια ψάρια είναι ο σολομός, ο τόνος, η σαρδέλα.
- Ξηροί καρποί : καλή πηγή σεληνίου (βραζιλιάνικα φιστίκια), μία μικρή χούφτα ημερήσια.
- Δημητριακά ολικής αλέσεως : η δυσκοιλιότητα είναι συχνό σύμπτωμα του υποθυρεοειδισμού, για αυτό θα πρέπει να καταναλώνουμε προιόντα ολικής αλέσεως για αυξημένες φυτικές ίνες για την καλή λειτουργία του εντέρου μας. Καλό θα είναι όμως, το φάρμακο να λαμβάνεται αρκετές ώρες πριν η μετά την κατανάλωση φυτικών ινών.
- Φρέσκα φρούτα και λαχανικά : καλό θα είναι η διατροφή μας να είναι πλούσια σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά για την καλύτερη λειτουργία του μεταβολισμού μας. Βατόμουρα, κεράσια ,γλυκοπατάτες και πράσινες πιπεριές είναι επίσης πλούσια σε αντιοξειδωτικά , πράγμα που μειώνουν τον κίνδυνο καρδιοπάθειας.
- Γαλακτοκομικά : καθώς υπάρχει συσχέτιση της έλλειψης βιταμίνης D3 με το Hashimoto, καλό θα είναι να καταναλώνουμε γαλακτοκομικά στην διατροφή μας ενισχυμένα με βιταμίνη D.
- Νερό : καλό θα είναι να πίνουμε πολύ νερό.
Ποια είναι τα τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται σε άτομα με θυρεοειδή;
Η επαρκής πρόσληψη ιωδίου είναι πολύ σημαντική για την εξασφάλιση της φυσιολογικής παραγωγής θυρεοειδικών ορμονών. Για αυτό, η κατανάλωση σταυρανθών λαχανικών θα πρέπει να είναι φυσιολογική, καθώς περιέχουν ενώσεις που μπορούν να εμποδίσουν τη διαθεσιμότητα του ιωδίου. Τέτοια, είναι το μπρόκολο, το λάχανο, λάχανο Βρυξελλών, το κουνουπίδι και κάποια είδη χόρτων.
Επίσης, προϊόντα σόγιας όπως το γάλα, το τόφου, η σάλτσα και πολλά άλλα. Αυτό οφείλεται στο ότι περιέχουν ισοφλαβόνες , που μέσω της ανασταλτικής δράσης τους σε ένζυμα του θυρεοειδή, μπορούν να προκαλέσουν υποθυρεοειδισμό (χωρίς να είναι απολύτως τεκμηριωμένο).
Επιμέλεια, Χριστιάνα Αμπατζή, Διατροφολόγος – Διαιτολόγος, Λέσβος
