Λίγο περισσότερο από… πέντε χρόνια θα χρειαστεί να περιμένει ακόμη υπερχρεωμένο νοικοκυριό το οποίο τον μακρινό Ιούλιο του 2014 έλαβε δικάσιμο για τις 19 Ιανουαρίου 2028 για τη συζήτηση στο Ειρηνοδικείο Κορωπίου της αίτησής του για υπαγωγή στον Νόμο Κατσέλη (3869/2010).
Μπορεί οι δίχως προηγούμενο καθυστερήσεις ως προς την εκδίκαση των αιτήσεων ρύθμισης οφειλών να είναι κλασική παθογένεια του συγκεκριμένου νόμου, όμως αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του ψηφιδωτού της αρνησιδικίας. Πολυάριθμες, εξάλλου, είναι οι περιπτώσεις καθυστέρησης απονομής της δικαιοσύνης που εντοπίζονται και σε άλλους τομείς. Για παράδειγμα, υπόθεση εταιρικής διαφθοράς δεν έχει εκδικαστεί ακόμη, αν και έχουν περάσει ήδη έξι χρόνια από την άσκηση ποινικής δίωξης, ενώ η προχωρημένη ηλικία του βασικού κατηγορουμένου είναι, εν προκειμένω, σύμμαχος των μακρόσυρτων δικαστικών διαδικασιών.
Με την ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης να βρίσκεται λίγο μετά τη γραμμή εκκίνησης –η ωρίμανση των έργων στο συγκεκριμένο πεδίο είναι μακρά και χρονοβόρα–, σε πρόσφατη ανάλυσή του («Από τη Δικαιοσύνη 0.2 στη Δικαιοσύνη 2.0») ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ) σημειώνει ότι στην Ελλάδα η οριστική επίλυση μιας δικαστικής διαφοράς για τις επιχειρήσεις ξεπερνάει τα 4,5 χρόνια (στοιχεία 2020). Πρόκειται για τον μεγαλύτερο χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ενωση των 27 κρατών-μελών, ο οποίος είναι υπερδιπλάσιος ακόμη και σε σύγκριση με την Πορτογαλία και τη Σλοβακία, που έχουν εκσυγχρονίσει τα συστήματά τους. Οι δύο αυτές χώρες προσεγγίζουν, πλέον, τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η μεγάλη αναμονή για εκδίκαση δυσχεραίνει τις ελληνικές επιχειρήσεις αλλά και την επενδυτική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, αναφέρει ο ΣΕΒ. Το γεγονός ότι η Δικαιοσύνη παραμένει ακόμη στην «εποχή του χαρτιού» περιορίζει τη δυνατότητα διαχείρισης του απαραίτητου αριθμού υποθέσεων, με αποτέλεσμα ο ρυθμός επίλυσης αστικών και εμπορικών υποθέσεων να διαμορφώνεται στην 24η θέση στην Ε.Ε. Κατά τον ΣΕΒ, οι καθυστερήσεις που δημιουργούνται στα πρωτοβάθμια δικαστήρια μεταφράζονται σε τρεις εκκρεμείς υποθέσεις για κάθε 100 πολίτες στο τέλος κάθε χρονιάς (21η θέση της Ε.Ε.), δεδομένου ότι συχνά απαιτούνται 18 μήνες για μια αστική ή εμπορική υπόθεση.
Ακόμη ένας παράγοντας που σχετίζεται με την καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης σχετίζεται και με τον μικρό βαθμό χρήσης των ψηφιακών συστημάτων από τους λειτουργούς της Θέμιδος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, που περιλαμβάνει η ανάλυση του ΣΕΒ, από το 2018 μέχρι το 2021 οι ψηφιακές καταθέσεις δικογράφων –προβλέπονται για διοικητικές και ποινικές δίκες– αντιστοιχούσαν μόλις στο 7% του συνόλου. Το ποσοστό αυτό συρρικνώνεται στο 0,2% στα Εφετεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης, και στο 3,4% στα Διοικητικά Εφετεία Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιά. Επίσης, ακόμη δεν είναι εφικτή η εξ αποστάσεως παρουσία δικηγόρων, μαρτύρων και διαδίκων, γεγονός που συνεπάγεται υψηλά κόστη μετακινήσεων και αυξημένο χρόνο περαίωσης βασικών δικαστικών και νομικών πράξεων. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι το Πρωτοδικείο Αθηνών απέκτησε δωρεάν ασύρματο δίκτυο μόλις το 2018, ενώ το WiFi σε αρκετά περιφερειακά δικαστήρια δεν λειτουργεί.
Με στόχο τη βελτίωση του χρόνου απονομής δικαιοσύνης, ο ΣΕΒ έχει διατυπώσει ένα πλέγμα 11 προτάσεων, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν ως κοινό παρονομαστή την ψηφιοποίηση. Περιλαμβάνουν ακόμη την υποχρεωτικότητα στη χρήση των ψηφιακών μέσων και την ανωνυμοποίηση και το άνοιγμα των δεδομένων της Δικαιοσύνης.
Τα ψηφιακά έργα
Προς την κατεύθυνση αυτή, τα συναρμόδια υπουργεία Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Δικαιοσύνης προωθούν σειρά έργων, από τα οποία ορισμένα είναι ήδη λειτουργικά. Μέσω της πλατφόρμας dikes.moj.gov.gr είναι δυνατή η ενημέρωση μέσω Διαδικτύου και σε πραγματικό χρόνο για την πορεία των πινακίων/εκθεμάτων στα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια. Η συγκεκριμένη υπηρεσία πρόκειται να ολοκληρωθεί μέσω του έργου (19,2 εκατ. ευρώ) που υλοποιεί το σχήμα Wind-Space Hellas και έχει ως αντικείμενο την ενημέρωση της πορείας των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων, όπως και την παροχή υπηρεσιών τηλεδιάσκεψης σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα.
Επίσης, στο Ελεγκτικό Συνέδριο για έλεγχο νομιμότητας βρίσκεται η σύμβαση του έργου για την αναβάθμιση των υποδομών Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στη Δικαιοσύνη που έχει κατακυρωθεί, προς 65,3 εκατ. ευρώ, στην κοινοπραξία Νetcompany Intrasoft – Uni Systems – Q&R – Cosmos Business Systems. Τις επόμενες εβδομάδες η Κοινωνία της Πληροφορίας, ο εκτελεστικός βραχίονας του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, αναμένεται να δημοπρατήσει δύο από τα τελευταία έργα στον τομέα της Δικαιοσύνης που είναι της τάξεως των 200 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για την αναβάθμιση του συστήματος τήρησης των αρχείων των δικαστηρίων, την απομαγνητοφώνηση των πρακτικών των δικαστηρίων και την υλοποίηση του αναγκαίου πληροφοριακού συστήματος. Και ενώ έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος ως προς τη δημοπράτηση και σε ορισμένες περιπτώσεις την υλοποίηση των έργων ψηφιοποίησης της Δικαιοσύνης, το ζητούμενο είναι αυτά να ολοκληρωθούν εγκαίρως. Γι’ αυτό ο ΣΕΒ προτείνει την ολοκληρωμένη παρακολούθηση σχεδιασμού και υλοποίησής τους.
