Εννιά πελαργοί πέρασαν από το Καψάλι Κυθήρων όπου και διανυκτέρευσαν την Τετάρτη, 08/09.
Οι πελαργοί έφτασαν στα Κύθηρα το σούρουπο της Τετάρτης στο πλαίσιο της μεταναστευτικής τους πορείας προς θερμότερα κλίματα όπου και θα διαχειμάσουν.
Το Kythera.News εξασφάλισε φωτογραφίες, όπου διακρίνονται στα δύο πόδια του ενός πελαργού δύο “δακτυλίδια”. Το ένα, το μικρότερο, στην βάση του αριστερού ποδιού και το άλλο, μεγαλύτερο στο άνω τμήμα του δεξιού ποδιού. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον αποστολέα των φωτογραφιών, πάνω στο μεγάλο “δακτυλίδι” είναι αναγραμμένος ο κωδικός T75T (στα λατινικά), κάτι που δηλώνει πως τα πουλιά έχουν καταγραφεί και παρακολουθούνται.
Οι πελαργοί δεν φτιάχνουν φωλιές στα Κύθηρα και χρησιμοποιούν το νησί για την μετανάστευσή τους. Συνήθως μένουν 2 με 3 μέρες στον τόπο μας ώστε να ξεκουραστούν, προτού συνεχίσουν το μακρύ και δύσκολο ταξίδι τους. Η τελευταία αναφορά λέει πως τα πουλιά σήμερα έφυγαν από το Καψάλι και έχουν κατευθυνθεί στην περιοχή της Φελωτής.
Οι ανθρωπόφιλοι πελαργοί
Ο πελαργός (Ciconia ciconia), το «λελέκι» του ελληνικού κάμπου, είναι ένα πραγματικά ανθρωπόφιλο πουλί, που φωλιάζει κοντά σε οικισμούς, σε περιοχές που γειτονεύουν με υγροτόπους, λειβάδια και καλλιέργειες.
Η λέξη πελαργός είναι σύνθετη από τις λέξεις «πελός» (μαύρος) και «αργός» (λευκός), και ανταποκρίνεται τελείως στο ασπρόμαυρο χρώμα αυτού του πουλιού. Το μήκος του ξεπερνάει το ένα μέτρο, οι φτερούγες του έχουν άνοιγμα δυο μέτρα και το βάρος του φτάνει τα τέσσερα κιλά περίπου. Προτιμά να τρέφεται σε ρηχά και στάσιμα νερά, σε λίμνες, λιμνοθάλασσες, λιμνούλες και ρυάκια. Είναι πολύ σιωπηλός, γι’ αυτό και στην αρχή πίστευαν ότι είναι βουβός. Σε σπάνιες όμως περιπτώσεις βγάζει μία λαρυγγώδη κραυγή ή ένα σφύριγμα.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 υπολογίζεται ότι φώλιαζαν περίπου 10.000 ζευγάρια πελαργών στην Ελλάδα. Δέκα χρόνια αργότερα είχαν απομείνει περίπου 2.500. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης ξεκίνησε μια προσπάθεια απογραφής των πελαργών στέλνοντας ερωτηματολόγια σε δήμους, κοινότητες, σχολεία κ.λ.π. Αν και δεν κατέστη τελικά δυνατόν να προσδιοριστεί επακριβώς ο συνολικός πληθυσμός, ωστόσο καταγράφηκε πλήρως η ελληνική γεωγραφική κατανομή του είδους. Σήμερα το νοτιότερο άκρο της τακτικής εξάπλωσης των πελαργών που φωλιάζουν στην Ελλάδα, είναι το Μεσολόγγι. Σύμφωνα δε, με την πιο πρόσφατη πληθυσμιακή εκτίμηση (Tucker and Heath 1994), στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν 2.000-2.500 φωλεάζοντα ζευγάρια, ενδέχεται όμως ο αριθμός αυτός να είναι υπερεκτιμημένος.
Είναι πάντως βέβαιο ότι στην Ελλάδα, σ’ αντίθεση με τις περισσότερες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, οι πελαργοί εξακολουθούν να φωλιάζουν σε αρκετές πόλεις (Καστοριά, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Λαμία, Ιωάννινα, Άρτα, Φιλιππιάδα, Μεσολόγγι, Αιτωλικό, κ.ά.). Επίσης, υπάρχουν και πληθυσμοί που φωλιάζουν σε νησιά, και συγκεκριμένα στη Λέσβο και στη Λήμνο, ενώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια φώλιαζαν στην Κω και στη Βόρεια Εύβοια.
Οι πελαργοί είναι μονογαμικά πουλιά. Όταν ζευγαρώσουν, το αρσενικό με το θηλυκό διατηρούν τον δεσμό τους για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Το θηλυκό γεννά τον Απρίλιο, συνήθως 2-3, πολλές φορές όμως ως και 6 αυγά. Η επώαση, που διαρκεί 30 περίπου ημέρες, γίνεται και από τους δυο γονείς. Αλλά και όταν εκκολαφθούν οι νεοσσοί, πάντα ένας από τους δυο γονείς μένει κοντά τους για να τους προστατεύει από τους εχθρούς, την βροχή, το κρύο ή την ζέστη.
Μακρινές πτήσεις
Οι πελαργοί είναι πουλιά μεταναστευτικά, που ζουν μια ζωή μοιρασμένη ανάμεσα στις χώρες που φωλιάζουν και σ’ εκείνες που ξεχειμωνιάζουν. Οι πελαργοί κάνουν το μακρύ αυτό ταξίδι τους όχι πετώντας, άλλα ανεμοπορώντας. Σχηματίζουν μικρές ομάδες, που αρχίζουν να γυροπετούν και ν’ ανεβαίνουν όλο και ψηλότερα, ξεπερνώντας σε πολλές περιπτώσεις τα 700 μέτρα. Κατόπιν, ξαφνικά, όλοι μαζί αφήνουν το θερμό ανοδικό ρεύμα και παίρνουν την κατεύθυνση μετανάστευσης με ταχύτητα που ξεπερνά τα 70 χλμ./ώρα. Οι μακριές και φαρδιές φτερούγες τους διευκολύνουν τις μακρινές πτήσεις τους, καθώς τους επιτρέπουν να πετούν χωρίς πολλά φτεροκοπήματα, επωφελούμενοι από τα θερμά ανοδικά ρεύματα.
Συνήθως οι πελαργοί, αντί να διασχίσουν τη Μεσόγειο, παρακάμπτουν την ανοιχτή θάλασσα ακολουθώντας τα περάσματα του Γιβραλτάρ και του Βοσπόρου. Εξαίρεση αποτελεί ένα τμήμα του πληθυσμού των πελαργών της Κεντρικής Ελλάδας, που μάλλον πετούν πάνω από το Αιγαίο ή την Κρήτη.
Οι πελαργοφωλιές φτιάχνονται πάντα σε ψηλά σημεία, πάνω στις στέγες των σπιτιών, στις καμινάδες, σε κολόνες, μεγάλα δέντρα, γκρεμούς, ερείπια, εκκλησίες και καμπαναριά. Ο αρσενικός πελαργός είναι αυτός που φθάνει συνήθως πρώτος και αναλαμβάνει τη συντήρηση ή και την εξαρχής κατασκευή της φωλιάς. Αν και το χτίσιμο της φωλιάς μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα σε λίγες μέρες, οι πελαργοί προτιμούν να μη φτιάχνουν κάθε χρόνο νέα φωλιά, αλλά να επισκευάζουν και να ξαναχρησιμοποιούν την παλιά. Γεννούν 3-5 αυγά και η επώαση κρατά περίπου ένα μήνα. Στο κλώσσημα των αυγών εναλλάσσονται και οι δύο γονείς. Τα μικρά πραγματοποιούν την πρώτη τους πτήση έπειτα από εννέα έως δέκα εβδομάδες.
H τροφή των πελαργών αποτελείται κατά ένα μεγάλο μέρος από έντομα, σκουλήκια, ερπετά (φίδια, σαύρες) και αμφίβια. Επίσης τρέφονται και με μικρά θηλαστικά (ποντίκια, αρουραίους κ.λπ.). H επιδεξιότητα και η γρηγοράδα τους στη σύλληψη της τροφής τους είναι αξιοθαύμαστη, ειδικά όταν αυτή αφθονεί. Έχει παρατηρηθεί π.χ. ότι μπορούν να πιάσουν 25-30 ακρίδες μέσα σε ένα λεπτό!
Οι πελαργοί, ως ρυθμιστές του πληθυσμού πολλών άλλων οργανισμών (εντόμων, τρωκτικών κ.ά.) έχουν μια σημαντικότατη θέση στα αγροτικά οικοσυστήματα. Είναι δείκτες της ισορροπίας του περιβάλλοντος και παράλληλα αποτελούν σύμβολο της αρμονικής συμβίωσης του ανθρώπου με τη φύση της υπαίθρου.
Ιστορίες πελαργών
Σύμφωνα με την παράδοση, όταν οι γέρικοι πελαργοί εξασθενίσουν και αρχίσουν να χάνουν τα φτερά τους, οι απόγονοί τους φροντίζουν για την τροφή τους και τους σκεπάζουν με τα δικά τους φτερά. H ιστορία αυτή έχει τις ρίζες της στην αρχαία πεποίθηση που μνημονεύει και ο Αριστοφάνης στους «Όρνιθες», σύμφωνα με την οποία οι νεαροί πελαργοί γηροκομούν τους γονείς τους. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι στην αρχαιότητα ο νόμος που υπαγόρευε τη φροντίδα των γονιών από τα παιδιά τους όταν μεγαλώσουν ονομαζόταν «Πελαργικός», η δε ανταπόδοση των τροφείων από τα παιδιά στους γονείς τους ονομάστηκε «αντιπελαργία» ή «αντιπελάργησις». Στο έργο του «Αι περί τα ζώα ιστορίαι», ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι οι Θεσσαλοί αναγνώριζαν το ρόλο των πελαργών στον έλεγχο των φιδιών της περιοχής τους. Για το λόγο αυτό μάλιστα προστάτευαν απόλυτα τους πελαργούς και απαγόρευαν αυστηρά το κυνήγι τους. Θεωρούσαν το φόνο των πουλιών αυτών το ίδιο εγκληματικό με την ανθρωποκτονία.
Τη μεγάλη οικολογική σημασία των πελαργών παρουσιάζει με γλαφυρό τρόπο και ο τηλεγραφητής Κωνσταντίνος Μαρούδης στο βιβλίο του «Περί της χρησιμότητας των πτηνών», που γράφτηκε το 1879 και παραμένει επίκαιρο ακόμα και σήμερα. Τέλος, ο Στέφανος Γρανίτσας, στο βιβλίο «Τα άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου», περιγράφει το ανοιξιάτικο όργωμα με τα εξής λόγια: «Εμπρός ο ζευγίτης, πίσω τα βόδια, παραπίσω η γυναίκα με τα τσαπιά, τη χύτρα, τα πανέρια, κι απ’ επάνω τους τα Λελέκια, άσπρο σύννεφο στη γαλάζια καταχνιά της αυγής».
Πέρα λοιπόν από κάθε ωφελιμιστική θεώρηση, οι πελαργοί ήταν πάντοτε συνδεδεμένοι με την αλλαγή των εποχών, καθώς η αναχώρηση και η άφιξή τους σήμαιναν για τους ανθρώπους την αφετηρία μιας καινούργιας περιόδου. Οι πελαργοί φεύγουν στο τέλος του καλοκαιριού και λίγο αργότερα φεύγουν και τα χελιδόνια στις αρχές του φθινοπώρου. Το παρακάτω δημοτικό δίστιχο υπενθυμίζει ημερολογιακά την αναχώρηση των μεταναστευτικών αυτών πουλιών:
«Του Σωτήρος τα λελέκια του Σταυρού τα χελιδόνια…»
