Η Τουρκία είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει τις πρόνοιες της Σύμβασης του Μοντρέ για τα Στενά του Βοσπόρου και τα Δαραδανελίων, δήλωσε ο πρόεεδρος της Τουρκάις Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά τη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
«Αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε την αρμοδιότητα που δίνει στη χώρα μας η Σύμβαση του Μοντρέ με τρόπο που θα αποτρέψει την κρίση. Είμαστε υπέρ του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Θεωρούμε απαράδεκτη την επίθεση της Ρωσίας και εκτιμούμε τον αγώνα του ουκρανικού λαού. Σε αυτή τη διαδικασία, η δική μας στάση είναι σημαντική. Φυσικά, δεν θα θέσουμε σε κίνδυνο τα εθνικά μας συμφέροντα, ούτε θα αγνοήσουμε τις περιφερειακές και παγκόσμιες ισορροπίες. Για αυτό, τονίζουμε ότι δεν θα εγκαταλείψουμε ούτε την Ουκρανία, ούτε τη Ρωσία. Παρά τα διπλά μέτρα και σταθμά με τα οποία μας αντιμετώπιζουν, δεν εγκαταλείπουμε την οικονομική και στρατιωτική μας Συμμαχία» δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος μετά τη συνεδρίαση του Υπουρργικού Συμβουλίου της Τουρκίας, ακτά την οποία κυριάρχησε το θέμα του πολέμου στην Ουκρανία.
Την ίδια ώρα, τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό ομόλογό του Αντονι Μπλίνκεν είχε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Οι δύο υπουργοί συζήτησαν τις εξελίξεις στην Ουκρανία.
Σε ανακοίνωση που εξεδόθη από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών αναφέρεται:
«Τηλεφωνική επικοινωνία με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν είχε σήμερα ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Κατά τη συνομιλία συζητήθηκε η ανθρωπιστική κατάσταση που προέκυψε στο πλαίσιο των τελευταίων εξελίξεων στην Ουκρανία και το θέμα της κατάπαυσης του πυρός. Ο υπουργός Τσαβούσογλου έδωσε επίσης πληροφορίες για τις προσπάθειες που καταβάλλουμε και τις επαφές που έκανε με τους συνομιλητές του για να διασφαλιστεί η κατάπαυση του πυρός».
Χτες, Κυριακή, η Άγκυρα χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο «πόλεμο», για να περιγράψει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σε μία αλλαγή ρητορικής και ανακοίνωσε ότι εφαρμόζει με διαφάνεια τη Συνθήκη του Μοντρέ, κάτι που «μεταφράζεται» σε περιορισμό στη διέλευση πολεμικών πλοίων στα Στενά του Βοσπόρου.
Αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή, το Κίεβο είχε απευθύνει έκκληση στην Άγκυρα να εμποδίσει άλλα ρωσικά πλοία να εισέλθουν στη Μαύρη Θάλασσα, από την οποία η Μόσχα εξαπέλυσε εισβολή στη νότια ακτή της Ουκρανίας.
Σύμφωνα με το άρθρο 19 της Συνθήκης του Μοντρέ, η Τουρκία μπορεί να περιορίσει τη διέλευση των πολεμικών πλοίων των μερών που συμμετέχουν σε πόλεμο, ακόμη κι αν η ίδια η Τουρκία δεν συμμετέχει σε αυτόν. Σύμφωνα με τη Συνθήκη ωστόσο, δεν μπορεί να απαγορεύσει τη διέλευση των πολεμικών πλοίων που επιστρέφουν στη χώρα τους.
Τι προβλέπει η Συνθήκη του Μοντρέ για το καθεστώς των Στενών
Το νομικό καθεστώς των Στενών καθορίζεται από τη Συνθήκη του Μοντρέ ή αλλιώς η Συνθήκη για το καθεστώς των Στενών του 1936, που κατοχυρώνει την πλήρη κυριαρχία της Τουρκίας στο μοναδικό και στρατηγικής σημασίας θαλάσσιο πέρασμα προς τη Μαύρη Θάλασσα, επιβάλλει όμως καθεστώς ελεύθερης ναυσιπλοΐας.
Η Συνθήκη αυτή σε συνδυασμό με εκείνη της Λωζάννης θεωρούνται οι διεθνείς ιδρυτικές πράξεις της Τουρκικής Δημοκρατίας και οι συνθήκες με τις οποίες κατοχυρώθηκε η πλήρης ανεξαρτησία της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους κυριαρχίας του τουρκικού κράτους στα Στενά.
H Συνθήκη του Μοντρέ αφορά επίσης άμεσα και την Ελλάδα, καθώς επηεράζει και το καθεστώς των ελληνικών νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου και είναι συμβαλλόμενο μέρος αυτής. Επίσης, η Ελλάδα, ως ναυτική δύναμη με τον τεράστιο εμπορικό της στόλο, έχει κάθε όφελος από την πιστή εφαρμογή της πρόνοιας της Συνθήκης για ελεύθερη ναυσιπλοΐα.
Η Συνθήκη για το καθεστώς των Τουρκικών Στενών υπογράφηκε στις 20 Ιουλίου 1936 στην ελβετική πόλη Μοντρέ. Με τη συνθήκη παραχωρήθηκε στην Τουρκία ο πλήρης έλεγχος επί των Στενών, της δόθηκε το δικαίωμα να διατηρεί σε αυτά στρατιωτικές δυναμείς, καταργώντας τους σχετικούς περιορισμούς της προγενέστερης Συνθήκης της Λωζάννης του 1923.
Εξασφαλίζει παράλληλα την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης. Επιτρέπει επίσης τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με ειδοποίηση μιας εβδομάδας και υπό κάποιους όρους όσον αφορά στο εκτόπισμα, το μέγεθος και τον οπλισμό.
Περιορίζει, ωστόσο, σημαντικά τη διέλευση των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν στα Παρευξείνια Κράτη, θέτοντας μικρότερα όρια στο εκτόπισμά τους και τον οπλισμό που φέρουν και επιβάλλει επίσης έγκαιρη προειδοποίηση διέλευσης.
Όπως προαναφέρθηκε, το άρθρο 19 της Συνθήκης του Μοντρέ προβλέπει ότι η Τουρκία μπορεί να περιορίσει τη διέλευση των πολεμικών πλοίων των μερών που συμμετέχουν σε πόλεμο, ακόμη κι αν η ίδια η Τουρκία δεν συμμετέχει σε αυτόν. Σύμφωνα με τη Συνθήκη ωστόσο, δεν μπορεί να απαγορεύσει τη διέλευση των πολεμικών πλοίων που επιστρέφουν στη χώρα τους.
Συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης είναι η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σοβιετική Ένωση, η Τουρκία, η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γιουγκοσλαβία.
Η Συνθήκη του Μοντρέ ήταν ένα σημαντικό εργαλείο για την Τουρκία στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, προκειμένου να αποκρούσει τις πιέσεις γα κλείσιμο των Στενών -είτε για τους Συμμάχους, είτε για τα πλοία του Άξονα- γεγονός που επέτρεψε στην Άγκυρα να αποφύγει τη συμμετοχή της στον πόλεμο.
