Τα Κύθηρα γιόρτασαν και φέτος την χάρη της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, προστάτιδας του νησιού, των απανταχού Κυθηρίων και όλων των Ορθοδόξων Χριστιανών, όπου γης.
Με την μεγαλοπρέπεια που αρμόζει στην περίσταση, τελέστηκε και φέτος ο Όρθρος, χοροστατούντος του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Κερνίτσης, κ.Χρυσοστόμου και η Πανηγυρική Θεία Λειτουργία με Αρχιερατικόν Συλλείτουργον, προεξάρχοντος του ΑΞΙΟΥ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κυθήρων και Αντικυθήρων κ.Σεραφείμ. Ακολούθησε η περιφορά της Ιεράς Εικόνος της Παναγίας της Μυρτιδιωτίσσης.
Στην θεία λειτουργία, παρέστησαν ο Υφυπουργός Ναυτιλίας, κ. Κώστας Κατσαφάδος, η Αντιπεριφερειάρχης Νήσων, Βάσω Θεοδωρακοπούλου – Μπόγρη, ο Δήμαρχος Κυθήρων, Ευστράτιος Χαρχαλάκης, ο Αντιδήμαρχος, Χαράλαμπος Σούγιαννης, ο Αντιδήμαρχος, Γιώργος Κομηνός, οι βουλευτές Α’ Πειραιά και Νήσων, Νόνη Δούνια, Γιάννης Μελάς και Νικόλαος Μανωλάκος, δημοτικοί σύμβουλοι, επικεφαλής των σωμάτων ασφαλείας, εκπρόσωποι τοπικών φορέων και πλήθος κόσμου.
Το Ιερό Προσκύνημα
Στο νοτιοδυτικό τμήμα των Κυθήρων, σε απόσταση 8,5 χλμ Δ από το Λιβάδι, χωριό που διατηρεί αρχιτεκτονικά δείγματα και έργα υποδομής από την εποχή της Aγγλοκρατίας, είναι χτισμένο το ιερό προσκύνημα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας.
Το περιτειχισμένο συγκρότημα του ιερού προσκυνήματος Μυρτιδίων, που ιδρύθηκε το 19ο αιώνα, αποτελείται από το καθολικό (τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος, νάρθηκα και υπερώο-γυναικωνίτη, στο κατώτερο επίπεδο του οποίου βρίσκεται ο αρχικός ναός της Παναγίας), κελιά (διατεταγμένα βορείως και νοτίως του καθολικού), στα οποία φιλοξενούνται πιστοί για τη νηστεία των πρώτων δεκαπέντε ημερών του Αυγούστου (ο λεγόμενος δεκαπεντισμός), το καμπαναριό από πωρόλιθο με εντυπωσιακούς τοξοειδείς σχηματισμούς στα μέτωπα των τεσσάρων ορόφων του, βορειοανατολικά του καθολικού, και το μονόχωρο καμαροσκεπή ναΐσκο της Αγίας Τριάδας (Μεταβυζαντινών Χρόνων).
Ο αρχικός ναός της Παναγίας είναι προσαρμοσμένος στη φυσική διαμόρφωση βραχώδους ανοίγματος με αβαθή κόγχη προς βορράν για τη φιλοξενία της εικόνας της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας.
Στο παλαιό καθολικό υπάρχει εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας με αργυρή επένδυση.
Το νεότερο καθολικό στη σημερινή του μορφή (τρίκλιτη βασιλική με μαρμάρινο τέμπλο του 1856) οικοδομήθηκε από τον ηγούμενο Αγαθάγγελο Καλλίγερο στα μέσα του 19ου αιώνα.
Η θαυματουργή εικόνα
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας βρέθηκε από ένα βοσκό σε μια ερημική τοποθεσία γεμάτη μυρσίνες (μυρτιές) που μοσχοβολούσαν (εξ ου και η ονομασία της), είτε το 1160 είτε το 15ο αιώνα.
Στην εικόνα αυτή αρχικά «διεκρίνοντο καθαρά τα χαρακτηριστικά μέχρι στέρνων» της Θεομήτορος και του Χριστού, «με την πάροδο του χρόνου όμως απέκτησε σταδιακά το σκούρο χρώμα».
Το πιθανότερο είναι η ιστόρηση της εικόνας αυτής να έγινε από τον Ευαγγελιστή Λουκά (1ος αιώνας μ.Χ.). Στη θέση της «εύρεσης» ο πτωχός βοσκός έκανε ένα μικρό εκκλησάκι και στην περιποίηση του αφιέρωσε τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής του. Μετά το θάνατο του ευσεβούς βοσκού, την περιποίηση του μικρού Ναού της Μυρτιδιώτισσας ανέλαβε ο Μοναχός Λεόντιος, ο οποίος με χρηματική βοήθεια Κυθηρίων μεγάλωσε λίγο το αρχικό εκκλησάκι και έκτισε γύρω του μερικά κελιά για τη φιλοξενία των προσκυνητών.
Όμως το πλήθος των προσκυνητών που κατέφθαναν από διάφορα μέρη δημιούργησε την ανάγκη ενός μεγάλου Ναού. Το δύσκολο αυτό έργο της ανέγερσης ξεκίνησε με πολύ ζήλο, προσπάθειες και εράνους ο δραστήριος Ιερομόναχος Αγαθάγγελος Καλλίγερος το 1841 μ.Χ. και σε δεκαέξι χρόνια έγινε ένα υπέροχο συγκρότημα που αποτελείται από μεγαλοπρεπή Ναό, ένα αριστουργηματικό πανύψηλο καμπαναριό και πολλά κελιά φιλοξενίας.
Ο μικρός Ναός της «εύρεσης», το Καθολικό, όπως λέγεται, παρέμεινε κάτω από το μεγάλο Ναό, διατηρείται σε άριστη κατάσταση και εκεί φυλάσσεται κατά τους χειμέριους μήνες η εικόνα της Παναγίας που η αγάπη των Κυθηρίων τη φύλαξε μέσα σε μια ολόχρυση επένδυση, αληθινό αριστούργημα φτιαγμένο από τον Κρητικό καλλιτέχνη Νικόλαο Σπιθάκη το 1827 μ.Χ.
Στο κάτω μέρος της χρυσής επένδυσης απεικονίζονται τρία θαύματα: το θαύμα της εύρεσης της εικόνας από το βοσκό, το θαύμα της θεραπείας του παραλύτου στις 24 Σεπτεμβρίου (αρχές του 17ου αιώνα) και το θαύμα της διάσωσης του φρουρίου των Κυθήρων από τους κεραυνούς (22 Ιανουαρίου 1829) κατά τη διάρκεια της φύλαξης της εικόνας της Παναγίας εντός του φρουρίου για το φόβο των πειρατών που μάστιζαν τη Μεσόγειο.
Ο Ιερός Ναός εορτάζει στις 24 Σεπτεμβρίου, ημέρα εορτασμού του θαύματος της θεραπείας του παραλύτου. Στον Ιερό Ναό υπάρχουν δύο παρεκκλήσια, το ένα αριστερά του Τέμπλου, αφιερωμένο στην Οσιοπαρθενομάρτυρα Ελέσα (βλέπε 1 Αυγούστου) και το άλλο δεξιά στον Όσιο Θεόδωρο (βλέπε 12 Μαΐου).
Τα θαύματα
Σύμφωνα με την παράδοση στις 24 Σεπτεμβρίου – 40 ημέρες μετά την Κοίμηση της Θεοτόκου – εμφανίστηκε η Παναγία στον βοσκό και του είπε να ψάξει για την εικόνα που είχε έρθει σε εκείνο το μέρος πολλά χρόνια πριν.
Ο βοσκός έπεσε στο έδαφος, γεμάτος δέος, προσευχόμενος προς την Θεοτόκο. Μόλις σηκώθηκε και γύρισε, είδε την εικόνα στα κλαδιά μιας μυρτιάς. Κλαίγοντας από χαρά, έφερε την εικόνα σπίτι του και είπε σε όλους τους φίλους και συγγενείς την ιστορία της ανεύρεσης της εικόνας.
Όταν ξύπνησε την επόμενη ημέρα η εικόνα έλειπε και φοβήθηκε μήπως είχε κλαπεί. Με βαρειά καρδιά γύρισε με τα πρόβατά του στον τόπο της ανεύρεσης, αλλά εκεί είδε πάλι την εικόνα στα κλαδιά της μυρτιάς που την είχε πρωτοβρει. Δοξάζοντας τον Θεό, την πήρε πάλι σπίτι του, αλλά την νύχτα η εικόνα εξαφανίστηκε όπως και την πρώτη φορά. Όταν η εξαφάνιση και επανεμφάνιση της εικόνας συνέβη και τρίτη φορά, κατάλαβε ότι ήταν θέλημα της Μητέρας του Θεού η εικόνα να παραμείνει εκεί που είχε πρωτοβρεθεί.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι στο στέμμα της Πανσέπτου Εικόνας της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, υπάρχει προσαρμοσμένο «Πολυτιμότατον αδαμαντοκόλλητον εν σχήματι ημισελήνου χρυσούν κόσμημα». Ας θυμηθούμε την ιστορία του:
Σύμφωνα με όσα ο αείμνηστος Σοφοκλής Καλόυτσης, ο υμνογράφος της Μυρτιδιώτισσας διέσωσε (ακολουθία Μυρτιδιωτίσσης, έκδοσις 5η, σελ. 149), βρισκόταν κάποτε στα Κύθηρα, κάποιος Τούρκος πλούσιος και επιφανής, εγκατεστημένος στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη, ο οποίος ήταν Μωαμεθανός.
Κάποια ημέρα παρατήρησε ασυνήθη συγκέντρωση κόσμου, στην πλατεία του Μητροπολιτικού Ναού του Εστευρωμένου στη Χώρα.
Ρώτησε τι συμβαίνει και του είπαν ότι το Νησί μαστίζεται από πολύμηνη ανομβρία και για αυτό θα πραγματοποιηθεί Λιτανεία της Αγίας Εικόνας της Μυρτιδιώτισσας, η οποία είχε ήδη κατέβει από το κάστρο που φυλασσόταν τότε και βρισκότανε μέσα στον Εσταυρωμένο.
Όμως ο ουρανός ήταν καταγάλανος και δεν φαινόταν ούτε ίχνος νέφους στον ορίζοντα.
Ο Τούρκος εχλεύασε αυτή την ενέργεια γιατί η λογική έλεγε ότι δεν θα φέρει αποτελέσματα. Και ήταν τόσο σίγουρος για αυτό, που δήλωσε ότι εάν μετά την Λιτανεία επακολουθήσει βροχή, θα αφιέρωνε το χρυσό κόσμημα της ημισελήνου που είχε μαζί του, στην Ιερή Εικόνα.
Η Λιτανεία έγινε με κατάνυξη και οι Κυθήριοι γονυκλινείς παρακάλεσαν για την λύση της ανομβρίας. Και το θαύμα έγινε. Μόλις η Ιερά Πομπή επέστρεψε στον Ναό, άρχισε να πέφτει ραγδαία βροχή.
Ο αλλόθρησκος τήρησε την υπόσχεση του και αφιέρωσε το κόσμημα στην Παναγία.
Πότε έγινε αυτό δεν αναφέρεται. Ίσως έγινε πριν το 1837 μ.Χ. Τότε έγινε η χρυσή επένδυση της Εικόνας από τον Καλλίτέχνη Νικόλαο Σπιθάκη και μάλλον αυτός έκανε την προσαρμογή της ημισελήνου στο στέμα της Παναγίας «Εις αιωνίαν ανάμνησιν του τελεσθέντος θαύματος της λύσεως της ανομβρίας».
Πιθανόν λοιπόν η αφιέρωση να είχε προηγηθεί του 1837 μ.Χ.
Η μεγάλη γιορτή της Παναγίας στα Κύθηρα
Η μεγάλη γιορτή της Παναγίας στα Κύθηρα λαμβάνει χώρα στις 24 Σεπτεμβρίου, όταν γιορτάζει η Παναγία η Μυρτιδιώτισσα.
Το ιερό προσκύνημα Μυρτιδίων συνδέεται με το κορυφαίο θρησκευτικό έθιμο των Κυθηρίων, τη λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, τη «γύρα», όπως τη λένε οι Τσιριγώτες.
Η λιτάνευση ξεκινά την Κυριακή της Ορθοδοξίας, όταν η εικόνα φθάνει από το ιερό προσκύνημα στη Χώρα.
Εκεί γίνεται περιφορά της εικόνας και ακολουθεί γλέντι.
Στη συνέχεια η εικόνα φεύγει από τη Χώρα και, ύστερα από πολυήμερη περιφορά στα χωριά του νησιού (σε κάθε χωριό γίνεται πανηγύρι την ημέρα της άφιξης της εικόνας), καταλήγει στο ιερό προσκύνημα.
Μυρτιδιώτισσα Αγνή ευλογημένη,
των Κυθηρίων δόξα άμα και ωράισμα,
και πιστών της γης απάντων η προστασία συ υπάρχεις
των Παρθένων το αγλάισμα,
και μητέρων το υπόδειγμα και σέμνωμα.
Διό κράζομεν, σκέπε φρούρει ικέτας σου.
Σωτήρα η τέξασα και Θεόν,
παντοίων κινδύνων διασώζεις και συμφορών,
αιρέσεως πλάνης,
σχίσματος της μανίας,
εν τάχει απαλλάττεις,
Μυρτιδιώτισσα.
