Ξεπερνώντας αυτό που η πατριαρχική κοινωνία έχει επιβάλλει ως αντρική νοοτροπία, μπορώ να επιβεβαιώσω ότι τα αθλητικά θεάματα ήταν πάντα μέρος της ζωής μου. Πήγαινα από μικρή τα Σαββατοκύριακα στο γήπεδο με τον πατέρα μου και θυμάμαι τους Ολυμπιακούς Αγώνες, τα Μουντιάλ, τα Ευρωμπάσκετ και όλες τις μεγάλες και μικρότερες αθλητικές διοργανώσεις να παίζουν στην κεντρική τηλεόραση του σπιτιού, με αποκορύφωμα τα βράδια των τελικών.
Αυτές οι συνήθειες, μολονότι δεν εγκαταλείφθηκαν πλήρως, περιορίστηκαν σιγά σιγά και με τα χρόνια. Με αφορμή το φετινό Μουντιάλ στο Κατάρ, που ξεκίνησε πριν από λίγες ημέρες, αναρωτήθηκα τι περιμένει κανείς από τη λεγόμενη «γιορτή του ποδοσφαίρου», η οποία αυτή τη φορά υπολογίζεται ότι θα κοστίσει συνολικά το πρωτοφανές ποσό των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων (ή και περισσότερα).
Λίγο πριν από το πρώτο σφύριγμα, είδα τη φωτογραφία του Μέσι με τον Ρονάλντο να φιγουράρει –σχεδόν– παντού. Παράλληλα, την είδηση ότι ο Μπενζεμά χάνει οριστικά το Μουντιάλ και τέλος, τα δημοσιεύματα που ασκούσαν άλλοτε σκληρότερη και άλλοτε ηπιότερη (ή και καθόλου) κριτική σε μια διοργάνωση που σχολιάστηκε ίσως όσο καμία άλλη μέχρι στιγμής.
Το Μουντιάλ με τις εντονότερες αντιδράσεις
Ο Ερίκ Καντονά, ο Ντέιβιντ Μπέκαμ, η Ντούα Λίπα, ο Ροντ Στιούαρτ, ο Μόργκαν Φρίμαν και άλλες διασημότητες συνέδεσαν το όνομά τους με το φετινό Μουντιάλ είτε θετικά είτε αρνητικά. Ο Καντονά ήταν από τους ποδοσφαιριστές που κατέκριναν έντονα την απόφαση της Διεθνούς Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (FIFA) να αναθέσει τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλλου στο Κατάρ.
«Δεν είμαι αντίθετος με την ιδέα της διοργάνωσης ενός Παγκοσμίου Κυπέλλου σε μια χώρα όπου υπάρχει η δυνατότητα ανάπτυξης και προώθησης του ποδοσφαίρου, όπως στη Νότια Αφρική ή στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του ’90. […] Αλλά στο Κατάρ, η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες. Δεν υπάρχει τίποτα. Νομίζω ότι το θέμα είναι μόνο τα χρήματα», έχει δηλώσει ο Καντονά.
«Ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρθηκαν στους ανθρώπους που έχτισαν τα γήπεδα είναι φρικτός. Και χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν. Και όμως θα γιορτάσουμε αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο», πρόσθεσε μεταξύ άλλων.
Επίσης, η Ντούα Λίπα είχε διαψεύσει τις πληροφορίες ότι θα εμφανιζόταν στην τελετή έναρξης του Μουντιάλ. Η τραγουδίστρια είχε δηλώσει ότι «ανυπομονεί να επισκεφθεί το Κατάρ όταν αυτό θα έχει εκπληρώσει όλες τις δεσμεύσεις που ανέλαβε για τα ανθρώπινα δικαιώματα». Σε ανάλογο μήκος κύματος, ο Βρετανός μουσικός Ροντ Στιούαρτ ανέφερε ότι του πρότειναν πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια για να εμφανιστεί στο Κατάρ, αλλά αρνήθηκε για ηθικούς λόγους.
Ο Βραζιλιάνος καρτουνίστας Carlos Latuff σχολίασε με τον δικό του αιχμηρό τρόπο τη διοργάνωση.
Σε ορισμένες χώρες το Παγκόσμιο Κύπελλο δεν θα προβληθεί όπως συνήθως. Στην Ισπανία, η δήμαρχος της Βαρκελώνης, Ada Colau, είχε δηλώσει ότι «δεν θα αφιερώσει δημόσιους πόρους ούτε δημόσιους χώρους για την παρακολούθηση ενός Παγκοσμίου Κυπέλλου που διεξάγεται σε μια δικτατορία». Στη Γερμανία, θα συμβεί κάτι πρωτοφανές: σε πολλές παμπ δεν θα προβληθούν ποδοσφαιρικοί αγώνες κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Κατάρ.
Το πιο δαπανηρό Μουντιάλ στην ιστορία
Όπως έγραψε λίγες μέρες πριν ξεκινήσει το Μουντιάλ στο Κατάρ ο Arthur Sullivan, δημοσιογράφος της Deutsche Welle, «είναι αδύνατο να προσδιοριστεί το ακριβές κόστος του προσεχούς Παγκοσμίου Κυπέλλου της FIFA για το Κατάρ». Ωστόσο, θεωρείται βέβαιο ότι πρόκειται για το πιο ακριβό Παγκόσμιο Κύπελλο που έχει διεξαχθεί ποτέ, «μετρώντας» από το πρώτο Μουντιάλ, το 1930.
Σύμφωνα με εμπειρογνώμονες τους οποίους επικαλείται ο Sullivan, το κόστος της διοργάνωσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου θα ξεπεράσει τα 200 δισεκατομμύρια δολάρια (τα οποία ισοδυναμούν με 199 δισεκατομμύρια ευρώ), ενώ μπορεί να φτάσει ακόμα πιο ψηλά. Για να δούμε πρακτικά τι σημαίνει αυτό, αρκεί να αναφέρουμε ότι τα δύο πιο ακριβά Παγκόσμια Κύπελλα μέχρι σήμερα ήταν αυτό της Βραζιλίας το 2014, που κόστισε 15 δισεκατομμύρια δολάρια, και της Ρωσίας το 2018, το οποίο κόστισε 11,6 δισεκατομμύρια δολάρια.
Τα στοιχεία κάνουν λόγο για χιλιάδες νεκρούς
Το πραγματικό κόστος είναι οι ζωές των μεταναστών εργατών, γράφει η Deutsche Welle. Από τότε που ανατέθηκε στο Κατάρ να διοργανώσει το φετινό Παγκόσμιο Κύπελλο, η χώρα έχει δεχτεί μαζικές επικρίσεις για καταπάτηση ανθρωπίνων και εργασιακών δικαιωμάτων. Η Διεθνής Αμνηστία σε δημοσίευμά της κατέταξε την καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων στα «6 πράγματα που πρέπει να ξέρετε για τους οικοδεσπότες του Παγκοσμίου Κυπέλλου 2022».
Όπως διαβάζουμε στο άρθρο, «παρά τις συνεχείς προσπάθειες της κυβέρνησης να μεταρρυθμίσει το εργασιακό σύστημα του Κατάρ, οι καταχρήσεις εξακολουθούν να υφίστανται σε όλη τη χώρα. Ενώ οι συνθήκες έχουν βελτιωθεί για ορισμένους εργαζόμενους, χιλιάδες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ζητήματα όπως καθυστερημένοι ή απλήρωτοι μισθοί, άρνηση ημερών ανάπαυσης, μη ασφαλείς συνθήκες εργασίας, εμπόδια στην αλλαγή εργασίας και περιορισμένη πρόσβαση στη δικαιοσύνη, ενώ οι θάνατοι χιλιάδων εργατών παραμένουν ανεξιχνίαστοι». Μάλιστα η οργάνωση τονίζει ότι «παρόλο που ένα ταμείο έχει αρχίσει να καταβάλλει σημαντικά ποσά σε εργάτες από τους οποίους έχουν κλαπεί μισθοί, εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες δεν έχουν ακόμη αποζημιωθεί για εργασιακές καταχρήσεις που αντιμετώπισαν την τελευταία δεκαετία».
Παλιότερο δημοσίευμα του Guardian έκανε έναν σοκαριστικό απολογισμό. Περισσότεροι από 6.500 μετανάστες εργάτες από την Ινδία, το Πακιστάν, το Νεπάλ, το Μπαγκλαντές και τη Σρι Λάνκα έχουν πεθάνει στο Κατάρ από τότε που η χώρα απέκτησε το δικαίωμα να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο, το 2010. «Τα ευρήματα που συγκεντρώθηκαν από κυβερνητικές πηγές υποδηλώνουν ότι κατά μέσο όρο 12 μετανάστες εργάτες από αυτά τα πέντε κράτη της Νότιας Ασίας πεθαίνουν κάθε εβδομάδα από τη νύχτα του Δεκεμβρίου 2010, όταν οι δρόμοι της Ντόχα γέμισαν με εκστασιασμένα πλήθη που πανηγύριζαν τη νίκη του Κατάρ», γράφει χαρακτηριστικά το άρθρο του Guardian.
Ωστόσο, το μέσο εκτιμά ότι ο αριθμός των νεκρών είναι σημαντικό υψηλότερος, καθώς «τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν τους θανάτους από ορισμένες χώρες που στέλνουν μεγάλο αριθμό εργατών στο Κατάρ, όπως οι Φιλιππίνες και η Κένυα. Δεν περιλαμβάνονται επίσης οι θάνατοι που σημειώθηκαν τους τελευταίους μήνες του 2020».
Στον αντίποδα, τα κυβερνητικά στοιχεία για τους θανάτους και τους τραυματισμούς εργατών έχουν χαρακτηριστεί ανύπαρκτα, μη διαθέσιμα στους ερευνητές ή τόσο ασαφή ώστε να είναι άχρηστα.
Σε πρόσφατο δημοσίευμά της, στο οποίο αποσκοπεί στην επαλήθευση των στοιχείων σχετικά με τους θανάτους που έχουν συσχετιστεί με το Κατάρ και το Μουντιάλ, η Deutsche Welle συμπεραίνει ότι «τα στοιχεία που αναφέρονται σε θανάτους σε σχέση με το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 ποικίλλουν ανάλογα με τον ορισμό, συμπεριλαμβανομένου του από πού προέρχονται οι μετανάστες εργάτες, πού και πότε πέθαναν, και αν οι θάνατοί τους μπορούν να χαρακτηριστούν ως σχετιζόμενοι με την εργασία ή όχι. Ωστόσο, δεδομένων των ασυνεπειών και των ελλείψεων στα επίσημα στοιχεία του ίδιου του Κατάρ, είναι αδύνατο να εξαχθεί ένα συγκεκριμένο συμπέρασμα, το οποίο με τη σειρά του εγείρει το ερώτημα γιατί ακριβώς οι αρχές του Κατάρ δεν είναι σε θέση να παράσχουν αξιόπιστες πληροφορίες».
Το Μουντιάλ που θα μείνει στην ιστορία για όλους τους λάθος λόγους
Η φετινή διοργάνωση εξακολουθεί να επικρίνεται και για άλλους λόγους. Το Κατάρ είναι μια χώρα στην οποία οι γυναίκες αντιμετωπίζουν σοβαρές διακρίσεις. Όπως αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία, οι γυναίκες χρειάζονται την άδεια του άντρα κηδεμόνα τους, συνήθως του συζύγου, πατέρα, αδελφού, παππού ή θείου τους, για να παντρευτούν, να σπουδάσουν στο εξωτερικό με κρατικές υποτροφίες, να εργαστούν σε πολλές κρατικές θέσεις εργασίας, να ταξιδέψουν στο εξωτερικό (εάν είναι κάτω των 25 ετών) και να έχουν πρόσβαση σε αναπαραγωγική υγειονομική περίθαλψη.
Επιπλέον, η LGBT κοινότητα διατρέχει σοβαρούς κινδύνους. Ειδικότερα, οι συναινετικές σεξουαλικές πράξεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου απαγορεύονται διά νόμου στη χώρα, και επιφέρουν πιθανές ποινές φυλάκισης για όποιον «οδηγεί ή παρακινεί ή δελεάζει έναν άνδρα, με οποιοδήποτε μέσο, να διαπράξει μια πράξη σοδομισμού ή ακολασίας». Οι δηλώσεις του πρεσβευτή του Παγκοσμίου Κυπέλλου και πρώην ποδοσφαιριστή Khalid Salman με τις οποίες χαρακτήρισε την ομοφυλοφιλία ως «βλάβη στο μυαλό» προκάλεσαν τεράστια απέχθεια.
Μ. Γκόγκου
