Στις 8.40 το βράδυ της 5ης Οκτωβρίου 2022, λιμενικός που βρισκόταν σε περιπολία ανατολικά των Κυθήρων είδε ένα ιστιοφόρο να κατευθύνεται με ταχύτητα στα βράχια. Ενημέρωσε τον τοπικό διοικητή και το Κέντρο Επιχειρήσεων του Λιμενικού και πήρε εντολή να παραμείνει στο σημείο. «Είδα το σκάφος να προσκρούει στα βράχια και πολλούς από τους επιβαίνοντες να βρίσκονται στη θάλασσα. Κάποια κατάφεραν να ανέβουν σε μια πολύ στενή λωρίδα βραχώδους ακτής και φώναζαν», κατέθεσε.
Το ιστιοφόρο, μήκους 14 μέτρων, μετέφερε περισσότερους από 100 πρόσφυγες και μετανάστες, κυρίως Αφγανούς, μεταξύ των οποίων οικογένειες με παιδιά. Η ανταπόκριση των κατοίκων του νησιού ήταν άμεση εκείνο το βράδυ – ένας εξ αυτών έτρεξε στην απόκρημνη ακτή με γερανό και έσωσε πολλούς ανθρώπους. Διασώθηκαν 80 άνθρωποι από τη μανιασμένη θάλασσα. Άλλοι οκτώ ανασύρθηκαν νεκροί και τουλάχιστον 15 παραμένουν αγνοούμενοι.
Για το ναυάγιο στα Κύθηρα συνελήφθη και κρατείται ένας 27χρονος Σύρος, ο οποίος περιγράφεται στα δικόγραφα ως βοηθός του καπετάνιου, που είναι όμως μεταξύ των νεκρών. Ο νεαρός Σύρος πρόκειται να δικαστεί στο Τριμελές Εφετείο Πειραιά ως μέλος του δικτύου, ωστόσο αρνείται τις κατηγορίες και επιμένει πως ήταν και ο ίδιος μεταξύ των επιβατών του σκάφους που τσακίστηκε στα βράχια.
Από τον φάκελο της υπόθεσης που παρουσιάζει το Magazine, αποκαλύπτονται λεπτομέρειες για τη συνεργασία των διακινητών με τις τουρκικές Αρχές. Την ίδια στιγμή, φωτίζεται η «Διαδρομή της Καλαβρίας», όπως ονομάζεται το μεγάλο και ριψοκίνδυνο ταξίδι από την Τουρκία απευθείας στην Ιταλία. Το επιλέγουν ολοένα και περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες, αντί του σύντομου περάσματος στα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, υπό τον φόβο να επαναπροωθηθούν παράνομα.
Ο ΑΡΧΗΓΟΣ «ΑΜΠΟΥ Σ.»
Το ταξίδι ξεκίνησε στις 11 το βράδυ της 2ας Οκτωβρίου από μία ερημική ακτή έξω από τη Σμύρνη. Κάθε επιβάτης είχε καταβάλει από 7.500 έως 9.000 ευρώ στους διακινητές, μέσω της παρατράπεζας Hawala, που σημαίνει ότι τα χρήματα θα παρέμεναν δεσμευμένα έως ότου το ταξίδι θα κατέληγε στην Καλαβρία. «Ανεβήκαμε 105 άτομα (…) Μας έβαλαν στο αμπάρι και μας είπαν ότι θα πάμε στην Ιταλία. Ήμασταν ο ένας πάνω στον άλλον, χωρίς φαγητό και χωρίς τουαλέτα. Τη δεύτερη μέρα μας είπαν να ανέβουμε για λίγο πάνω, για να πάρουμε αέρα», κατέθεσε ένας από τους διασωθέντες.
Στον φάκελο αναφέρονται τα μικρά ονόματα Τούρκων διακινητών, οι οποίοι είχαν αναλάβει να συγκεντρώσουν τους μετανάστες στην ακτή και να τους επιβιβάσουν στο σκάφος. Οι διακινητές φέρεται να λογοδοτούσαν σε κάποιον «Αμπού Σ.», ο οποίος είναι Αιγύπτιος και μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Τουρκίας και Ντουμπάι. Ο ίδιος δίνει τηλεφωνικά οδηγίες στον καπετάνιο, εναλλακτικά με έναν Τούρκο συνεργό του, και επίσης φαίνεται ότι έχει ανοιχτή γραμμή με την τουρκική αστυνομία και ακτοφυλακή.
Ο καπετάνιος ήταν επίσης Αιγύπτιος, έμπειρος ναυτικός που φέρεται να έκανε τακτικά το ίδιο δρομολόγιο. Ζήτησε από τους μετανάστες να κλείσουν τα κινητά τηλέφωνα κι έπειτα φώναξε δίπλα του τον νεαρό Σύρο. «Τις πρώτες εννιά ώρες του ταξιδιού ήμουν κάτω με τους υπόλοιπους, μετά ο καπετάνιος ρώτησε ποιος γνωρίζει τουρκικά για να κάνει τον διερμηνέα με έναν Τούρκο που του έδινε οδηγίες στο κινητό», είπε ο 27χρονος. «Μου είπε να ελέγχω τη θερμοκρασία της μηχανής, γιατί το σκάφος ήταν παλιό. Δέχτηκα να τον βοηθήσω, έτσι ώστε στο επόμενο ταξίδι να έπαιρνε τη σύζυγο και το παιδί μου με λιγότερα λεφτά».
Ο νεαρός Σύρος, που αντιμετωπίζει πολυετή κάθειρξη, ζούσε για τρία χρόνια στην Τουρκία, όπου εργαζόταν σε εταιρεία ρούχων. Άφησε πίσω τη σύζυγο και την κόρη του ενός έτους και μπήκε στο σκάφος για την Ιταλία, με στόχο να φτάσει στη Νορβηγία. Ο ίδιος λέει ότι κατέβαλε στο δίκτυο 9.000 ευρώ μέσω Hawala και κατέθεσε στον ανακριτή Πειραιά την απόδειξη μεταφοράς των χρημάτων.
Εκπροσωπείται από τον ποινικολόγο Γιάννη Γλύκα και από την αρχή της ιστορίας επιμένει πως ήταν ένας απλός επιβάτης στο δουλεμπορικό. Κανείς δεν λέει ότι του έδωσε χρήματα και όσοι ρωτήθηκαν αν τους απείλησε για να μην τον κατονομάσουν ως μέλος του δικτύου, όταν πλέον είχαν διασωθεί στα Κύθηρα, απάντησαν αρνητικά.
Οι λιμενικοί ρώτησαν τον Σύρο αν ο Σ. συνεργάζεται με την τουρκική αστυνομία. Απάντησε πώς όταν οι μετανάστες επιβιβάζονταν στο σκάφος, οι διακινητές τούς έλεγαν να κάνουν γρήγορα γιατί τους βλέπουν Τούρκοι αστυνομικοί. Σύμφωνα με την ίδια μαρτυρία, ο καπετάνιος είχε πάρει τη διαβεβαίωση ότι δε θα συναντούσε κανένα σκάφος της τουρκικής ακτοφυλακής, όπως και έγινε.
«Το σκάφος χωρούσε 40 άτομα, όμως ήμασταν περισσότεροι από 100. Φοβήθηκα και μετά από δύο ώρες είπα στον καπετάνιο να γυρίσουμε κι εκείνος απάντησε ότι αν γυρνούσαμε, θα μας πυροβολούσαν», είπε σε άλλο σημείο ο Σύρος. «Συναντήσαμε ένα στρατιωτικό σκάφος. Ο καπετάνιος κάλεσε ξανά τον Σ. κι εκείνος του είπε να μην κάνει τίποτα και αν μας σταματήσουν για έλεγχο, να πει ότι πάμε στην Ιταλία».
Στο μεταξύ, την τρίτη μέρα στη θάλασσα η συνέχεια έγινε δραματική. «Ακούσαμε έναν δυνατό ήχο, κουνηθήκαμε πολύ και άρχισαν να μπαίνουν νερά. Όλοι φώναζαν βοήθεια και κάποιοι τηλεφωνούσαν στην Αστυνομία. Όλοι προσπαθούσαμε να βγούμε έξω και πέσαμε στο νερό και μετά από ώρα με τράβηξαν με ένα σκοινί και σώθηκα», είπε ένας από τους επιβάτες. «Τα κύματα μας χτύπαγαν στα βράχια και πολλά άτομα τα έπαιρνε η θάλασσα. Είδα πολλά άτομα να πνίγονται», κατέθεσε ένας δεύτερος. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, στο σκάφος υπήρχαν μόλις 10-11 σωσίβια.
«Δύο ώρες πριν το ναυάγιο, φοβήθηκα πολύ. Άρπαξα το κινητό του καπετάνιου και πήρα τον Σ., που είπε να αντέξουμε δύο ώρες και θα περάσει το κύμα», είπε ο Σύρος που είναι σήμερα κατηγορούμενος. «Οι γυναίκες έκλαιγαν, το σκάφος κουνιόταν πολύ. Ο Σ. έστειλε χάρτες με την κατεύθυνση που έπρεπε να ακολουθήσουμε κι εγώ είπα ότι δεν καταλαβαίνω. Του έδωσα το στίγμα και είπε να φύγουμε από εκεί γιατί έχει βράχια. Ο καπετάνιος ήθελε να πάει το σκάφος σε ακτή χωρίς φώτα», υποστήριξε.
«Το σκάφος προσέκρουσε στα βράχια. Πήρα ένα σωσίβιο και οι υπόλοιποι μου είπαν ότι θα πέθαινα σαν κι αυτούς. Ανέβηκα στον βράχο, ώσπου μου πέταξαν από ψηλά μία μεγάλα σακούλα (σσ: τον σάκο μεταφοράς οικοδομικών υλικών που κατέβασε ο γερανός). Κατάφερα μπήκα μέσα, με σήκωσαν και με έσωσαν».
Η «ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ»
Οι διακινητές καθιέρωσαν το απευθείας δρομολόγιο Τουρκία-Ιταλία το 2021. Τα σκάφη περνούν ανοιχτά της Ικαρίας και της Νάξου, έπειτα νότια της Φολέγανδρου και μετά τα Κύθηρα κατευθύνονται συνήθως προς την Καλαβρία. Το 2021 είχαν φτάσει στην Ιταλία περισσότεροι από 60.000 πρόσφυγες και μετανάστες. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ένας στους έξι είχε ξεκινήσει από την Τουρκία, δηλαδή είχε διασχίσει το Αιγαίο. Οι μετανάστες κάνουν τα πάντα για να αποφύγουν τα ελληνικά νησιά, υπό τον φόβο των pushback και του εγκλεισμού στα κέντρα κράτησης.
Οι ελληνικές Αρχές δεν σταματούν τα δουλεμπορικά, που παραδόξως περνούν κάτω από τη μύτη τους. Η βασική δικαιολογία είναι ότι δεν μπορούν να κάνουν έλεγχο στα διεθνή ύδατα, δηλαδή στη ζώνη μεταξύ δύο νησιών στην ανοιχτή θάλασσα. Ωστόσο, στην πράξη θεωρείται απίθανο όλα τα σκάφη να κάνουν τους ελιγμούς που χρειάζεται, ώστε να κινούνται μόνιμα σε διεθνή ύδατα. Πιο απλά, όταν ένα δουλεμπορικό έχει προορισμό την Ιταλία, τότε οι ελληνικές Αρχές στο Αιγαίο φαίνεται ότι κοιτάζουν αλλού. Γίνεται, δηλαδή, επιλεκτική διαχείριση διακινητών, ανάλογα με το πού κατευθύνονται.
Εκτιμάται ότι μόνο το 2021 τη «Διαδρομή της Καλαβρίας» έκαναν περί τα 150 σκάφη, ωστόσο μαθαίνουμε μόνο όταν πνίγονται άνθρωποι στη θάλασσα. Παραμονές Χριστουγέννων του 2021, σε τρία διαφορετικά ναυάγια στη Φολέγανδρο, την Πάρο και τα Αντικύθηρα, πνίγηκαν 30 άνθρωποι και τουλάχιστον άλλοι τόσοι παραμένουν έως σήμερα αγνοούμενοι. Ένας από τους επιζώντες, που έχασε τη σύζυγο και τα δύο παιδιά του στα ανοιχτά της Φολέγανδρου, είχε μιλήσει αποκλειστικά στο Magazine. «Είδα την οικογένειά μου να χάνεται στο νερό, τα παιδιά μου. Δεν μπόρεσα να τους βοηθήσω», είπε.
Τρεις μέρες μετά το τελευταίο ναυάγιο στα Κύθηρα, οι λιμενικοί συνέχιζαν την έρευνα στο σημείο της τραγωδίας. Σε υπηρεσιακό σημείωμα αναφέρεται με τυπικό τόνο: «Περισυνελέχθησαν έξι σοροί, τέσσερις άνδρες και δύο γυναίκες, οι οποίοι θα μεταφερθούν σε λιμένα Καλαμάτας και εν συνεχεία στο Γενικό Νοσοκομείο Καλαμάτας με μέριμνα της 6ης Υγειονομικής Περιφέρειας Πελοποννήσου. Εξελίξεις θα αναφερθούν με νεότερη αναφορά μας».
ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΚΟΥΜΑΚΑΣ,
