«Το πρόβλημα έγκειται στο ότι αν δεν λάβουμε υπ’ όψιν τις κακουχίες και τις κτηνωδίες, τότε αποκομίζουμε για εντελώς μονόπλευρη άποψη για το μεγαλείο του δυτικού πολιτισμού και για το πόσο σπουδαίος ήταν, χωρίς να βλέπουμε κανένα από τα αρνητικά του», υποστηρίζει η Κάθριν Φλέτσερ, συγγραφέας του βιβλίου «The Beauty And The Terror: An Alternative History of the Italian Renaissance».
Είτε είστε λάτρης της τέχνης είτε όχι, κατά πάσα πιθανότατα μπορείτε να κατονομάσετε ένα τουλάχιστον από τα διασημότερα έργα της ιταλικής Αναγέννησης: για παράδειγμα, δύο από τους εμβληματικούς πίνακες του Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Μυστικό Δείπνο και τη Μόνα Λίζα, ή τον Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου, το περίφημο αριστουργηματικό γλυπτό του. Γνωρίζατε ωστόσο ότι ο Ντα Βίντσι προσπαθούσε να διαφημίσει τις ικανότητές του στη στρατιωτική μηχανική και τις διάφορες εφευρέσεις του στον πάτρονά του, τον Λουδοβίκο Σφόρτσα, δούκα του Μιλάνου, πριν αποκαλύψει τις ικανότητές του στην τέχνη; Ή ότι ο Μιχαήλ Άγγελος προσελήφθη ως στρατιωτικός αρχιτέκτονας από την κυβέρνηση της Φλωρεντίας για να κατασκευάσει τις οχυρώσεις της πόλης την περίοδο 1528-1529;
Εδώ και αιώνες ο κόσμος θαυμάζει τα καλλιτεχνικά και επιστημονικά επιτεύγματα της Αναγέννησης, εξιδανικεύοντας στην ουσία την περίοδο ως μια από τις σπουδαιότερες εποχές της ανθρωπότητας. Ωστόσο, με τον θαυμασμό που τρέφουμε για την Αναγέννηση, συχνά ξεχνάμε τις τραγωδίες και τις καταστροφές που πολλές φορές έπαιξαν καίριο ρόλο στην εξέλιξή της, εξετάζοντάς τες μεμονωμένα, όχι μέσα στο χρονικό τους πλαίσιο. «Όταν τριγυρίζεις μέσα σε μια πινακοθήκη, κοιτάς τα έργα και τα εκτιμάς για την αξία τους και την καλλιτεχνική τους άποψη. Σου δίνεται έτσι η ιδέα της εξέλιξης μέσω της τέχνης», εξηγεί η Φλέτσερ. «Αλλά αυτό που συνήθως δεν προσλαμβάνεις, παρά μόνο σε μικρό βαθμό σε ορισμένες εκθέσεις, είναι το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, το πώς ήταν ο κόσμος στον οποίο ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι όταν ζωγράφισαν αυτά τα έργα».
Ένα παράδειγμα τραγικού συμβάντος που επηρέασε την Αναγέννηση ήταν η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, μια χρονική στιγμή που όχι μόνο σήμανε το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά κατά την οποία επίσης χιλιάδες πολίτες δολοφονήθηκαν, εκτοπίστηκαν και αιχμαλωτίστηκαν από τους Οθωμανούς. Ως συνέπεια, πολλοί Έλληνες λόγιοι διέφυγαν στη Δυτική Ευρώπη και εγκαταστάθηκαν στην Ιταλία. «Παρόλο που η μελέτη των αρχαίων ελληνικών είχε ήδη προσελκύσει το ενδιαφέρον αρκετών στην αναγεννησιακή Ιταλία, αυτό το ρεύμα προσφύγων έδωσε νέα ώθηση σ’ αυτές τις πνευματικές αναζητήσεις», μας λέει η Φλέτσερ. Οι λόγιοι αυτοί έφεραν μαζί τους στην Ιταλία τα βιβλία τους, τα χειρόγραφά τους και τη γνώση τους για τον πολιτισμό τους –ιδίως τη γνώση της ελληνικής γλώσσας–, κάτι που είχε τεράστιο αντίκτυπο στην εξέλιξη της αναγεννησιακής σκέψης. Όλα αυτά ήρθαν ως απόρροια της κατάκτησης της πατρίδας τους.
Η Ιταλία, που τότε ήταν διασπασμένη σε ανεξάρτητα κράτη, ήταν και αυτή σε μόνιμη κατάσταση πολέμου και συγκρούσεων για πολλές δεκαετίες εξαιτίας των παρατεταμένων και αιματηρών Ιταλικών Πολέμων, μιας σειράς συγκρούσεων κατά τις οποίες διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως η Γαλλία, η Ισπανία και τα ίδια τα ιταλικά κρατίδια, προσπαθούσαν να αποκτήσουν τον έλεγχο της Ιταλίας και ως εκ τούτου πλεονεκτική θέση στην ήπειρο.
Χάρη στη σταδιοδρομία τους σ’ αυτούς τους πολέμους, πολλοί στρατιωτικοί διοικητές απέκτησαν τους πόρους για να παραγγείλουν έργα τέχνης από καλλιτέχνες της Αναγέννησης. «Σε πολλά από τα μικρά κέντρα της βόρειας Ιταλίας, όπως η Μάντοβα, η Φεράρα και το Ουρμπίνο, οι δούκες και οι πρίγκιπες πρόσφεραν τον εαυτό τους και τον στρατό τους σαν μισθοφόρους για λογαριασμό των μεγαλύτερων ιταλικών κρατών», εξηγεί η Φλέτσερ. «Από εκεί αποκόμισαν πλούτο και μπόρεσαν να πληρώσουν τα έργα τέχνης και τα παλάτια που παρήγγειλαν… Δεν νομίζω ότι τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί έτσι αν δεν υπήρχαν οι Ιταλικοί Πόλεμοι».
Ένας από αυτούς τους στρατιωτικούς διοικητές, ήταν ο Αλφόνσος Α΄των Έστε, δούκας της Φεράρας και σύζυγος της Λουκρητίας Βοργίας. Η Φλέτσερ τον περιγράφει σαν έναν άνθρωπο «που εισήγαγε τρομερές καινοτομίες στον στρατό». Ο δούκας έλαβε μέρος στη Συμμαχία του Καμπρέ, η οποία αποτελούνταν κυρίως από τη Γαλλία και τα παπικά κράτη, εναντίον της Βενετίας. Κέρδισε τη μάχη της Πολεσέλα εναντίον των Βενετών το 1509 και παρέμεινε σύμμαχος της Γαλλίας και αφότου τα παπικά κράτη πέρασαν στην απέναντι πλευρά. Τη βοήθησε να νικήσει τα παπικά κράτη και την Ισπανία στη μάχη της Ραβένας το 1512. Ήταν επιφανής πάτρονας καλλιτεχνών· προσέλαβε τον Τζοβάνι Μπελίνι για να του ζωγραφίσει τη «Γιορτή των θεών» και παρήγγειλε δύο πορτρέτα του εαυτού του από τον Τιτσιάνο, καθώς και διάφορα άλλα έργα, συμπεριλαμβανομένης της «Λατρείας της Αφροδίτης».
Σε όλη τη διάρκεια των Ιταλικών Πολέμων και εν μέσω της Αναγέννησης, πολλές ιταλικές πόλεις υπέστησαν βίαιες επιδρομές, με τους στρατούς να σφαγιάζουν χιλιάδες ανθρώπους, να βιάζουν τους πολίτες ανελέητα, λαφυραγωγώντας ταυτόχρονα. Το μέγεθος της βίας που ασκήθηκε στη Λεηλασία της Ρώμης το 1527 προκάλεσε τριγμούς σε όλη την Ιταλία και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Τα στρατεύματα του αυτοκράτορα Κάρολου Κόιντου, του οποίου η επικράτεια περιλάμβανε την Ισπανία και την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, που είχαν στρατοπεδεύσει στην Ιταλία, εξοργίστηκαν γιατί δεν είχαν πληρωθεί κι έτσι εξεγέρθηκαν, διαγουμίζοντας τη Ρώμη και αφήνοντας πίσω τους συντρίμμια. Μέχρι που φυλάκισαν τον πάπα Κλήμη Ζ΄! Λέγεται ότι η Λεηλασία της Ρώμης σήμανε το τέλος της Ύστερης Αναγέννησης, της περιόδου που θεωρείται το αποκορύφωμα της αναγεννησιακής τέχνης, αν και αυτό είναι ένα θέμα που βρίσκεται ακόμη υπό συζήτηση. Σε κάθε περίπτωση, αυτό το απεχθές συμβάν είχε σοβαρές συνέπειες στην πολιτιστική δραστηριότητα της Ρώμης, μια και πολλοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι σκοτώθηκαν ή αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη, ενώ πολλές βιβλιοθήκες ουμανιστικού περιεχομένου καταστράφηκαν.
Με δεδομένη την εμπλοκή της Ισπανίας στους Ιταλικούς πολέμους και τον συνεπακόλουθο αντίκτυπό τους στην Αναγέννηση, έχει σημασία να αναλογιστούμε τον ρόλο που έπαιξαν οι αυτοκρατορίες και ο αποικισμός. Όπως μας εξηγεί η Φλέτσερ, «οι κατακτήσεις των Ισπανών στη Βόρειο και Νότιο Αμερική τούς επέφεραν σύντομα πολλά χρήματα, με τα οποία χρηματοδότησαν τις κατακτήσεις τους στην Ιταλία». Η αποίκιση της Αμερικής από τους Ισπανούς όχι μόνο παρείχε τους πόρους για να λάβουν μέρος στους Ιταλικούς Πολέμους τον 16ο αιώνα, αλλά συνεισέφερε επίσης στην ανάπτυξη του δυτικού εμπορίου και του διατλαντικού δουλεμπορίου, μιας καταστροφικής και απάνθρωπης πρακτικής που επέφερε μεγάλο πλούτο στους δουλεμπόρους.
Οι αλλαγές στην οικονομία δεν προήλθαν μόνο από τον αποικισμό και το εμπόριο, αλλά και από τις πολυάριθμες πανδημίες που σάρωσαν την Ευρώπη, με κυριότερο τον Μαύρο Θάνατο, ο οποίος υπολογίζεται ότι τον 14ο αιώνα κόστιζε τη ζωή σε περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της ηπείρου. «Στην περίοδο που ακολούθησε, επικράτησαν, φυσικά, τεράστιες αναταραχές στην οικονομία. Οι μισθοί αυξήθηκαν γιατί υπήρχε έλλειψη εργατικού δυναμικού και αυτό είχε μια σειρά δευτερογενών επιπτώσεων στην πρώτη φάση τις ιταλικής Αναγέννησης», εξηγεί η Φλέτσερ. Με την οικονομία να ακολουθεί ανοδική πορεία μετά την πανδημία, οι μετακινήσεις έγιναν ευκολότερες και οι Ιταλοί έμποροι αύξησαν τον πλούτο τους, κάτι που τους έδωσε τη δυνατότητα να δαπανούν χρήματα και σε πολιτισμικά αγαθά, όπως η τέχνη και η αρχιτεκτονική.
Μία από τις διασημότερες οικογένειες εμπόρων της Αναγέννησης – στην πραγματικότητα μία από τις διασημότερες οικογένειες εμπόρων όλων των εποχών – ήταν οι Μέδικοι, οι οποίοι ξεκίνησαν ως έμποροι μαλλιού προτού γίνουν τραπεζίτες τον 15ο αιώνα. Η Τράπεζα των Μεδίκων έφτασε να γίνει η μεγαλύτερη τράπεζα της Ευρώπης, κι έτσι αυτή η πάμπλουτη οικογένεια απέκτησε πολιτική ισχύ στη Φλωρεντία, χτίζοντας μια δυναστεία, ο αντίκτυπος της οποίας στον πολιτισμό της Αναγέννησης θα κρατούσε για πολύ καιρό. Για παράδειγμα, χάρη στη χρηματοδότηση του Λαυρεντίου των Μεδίκων κατάφεραν ορισμένοι από τους πλέον περίφημους καλλιτέχνες της Αναγέννησης, όπως ο Μποτιτσέλι, ο Ντα Βίντσι και ο Μιχαήλ Άγγελος, να επικεντρωθούν αποκλειστικά στην τέχνη τους χωρίς να έχουν ανάγκη από δεύτερη δουλειά για να συμπληρώνουν το εισόδημά τους.
Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, οι παραγγελίες έργων τέχνης εκ μέρους τραπεζιτών όπως οι Μέδικοι, επηρεάζονταν εν μέρει από τις τότε θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. «Για τους χριστιανούς εκείνης της περιόδου, το να δανείζει κανείς χρήματα με τόκο θεωρούνταν αμαρτία, ανηθικότητα», εξηγεί η Φλέτσερ. «Προφανώς, ως τραπεζίτης μπορείς να βγάλεις πολλά λεφτά, κι έτσι αυτό που έκαναν οι χριστιανοί τραπεζίτες για να εξιλεωθούν για την κακή τους συμπεριφορά ήταν αγαθοεργίες. Παρήγελλαν έργα τέχνης θρησκευτικού περιεχομένου για εκκλησίες, γίνονταν πάτρονες, έχτιζαν οικογενειακά παρεκκλήσια και, παρεμπιπτόντως, αυτό βοηθούσε να βελτιώσουν τη φήμη της οικογένειας, μια και τα παρεκκλήσια έφεραν το όνομά της».
Πέρα από τον πλούτο των εμπόρων, η αλλαγή στην οικονομία που επήλθε στον απόηχο του Μαύρου Θανάτου, συνέβαλε και αυτή στην ανάπτυξη της ουμανιστικής σκέψης, την ίδια στιγμή που η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση άρχιζε να εδραιώνεται στην Ευρώπη. «Ο Μαρτίνος Λούθηρος, που θεωρείται ευρέως το πρόσωπο που έδωσε το έναυσμα για τη Μεταρρύθμιση το 1517, δεν ήταν και τόσο επηρεασμένος από το είδος της ουμανιστικής σκέψης, όχι ουμανιστικής με τη σύγχρονη έννοια, που χαρακτήριζε τους κύκλους των διανοουμένων της Αναγέννησης», λέει η Φλέτσερ. «Αλλά ορισμένοι προτεστάντες σίγουρα ήταν επηρεασμένοι από αυτό τον τρόπο σκέψης, και μια σημαντική συμβολή των καινούργιων ακαδημαϊκών τεχνικών κριτικής κειμένων ήταν ότι εφαρμόστηκαν στην Αγία Γραφή και σε έγγραφα της εκκλησίας, και ως εκ τούτου, ως έναν βαθμό, η εξουσία της εκκλησίας άρχισε να αμφισβητείται».
Χάρη σ’ αυτή την καινούρια μέθοδο κριτικής αντιμετώπισης των κειμένων, οι ουμανιστές διανοούμενοι κατάφεραν να αποκαλύψουν μια απάτη στην καρδιά της Καθολικής Εκκλησίας, σ’ ένα περιβάλλον όπου η ένταση και οι διαφωνίες για θρησκευτικά θέματα ολοένα και αυξάνονταν. Αποδείχθηκε ότι η «Δωρεά του Κωνσταντίνου», ένα υποτιθέμενο διάταγμα του 4ου αιώνα, σύμφωνα με το οποίο ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος παραχωρούσε τη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στην εξουσία του πάπα, ήταν πλαστή. «Κυκλοφορούσαν πολλές φήμες σχετικά με το εάν το έγγραφο αυτό ήταν όντως αυθεντικό, άρα δεν επρόκειτο για κάτι εντελώς καινούριο, αλλά όσοι βοήθησαν στην αποκάλυψη της απάτης, χρησιμοποίησαν τις τεχνικές του ουμανισμού, αυτές της χρήσης καταλόγων στοιχείων που ανέμεναν να συναντήσουν και της λεπτομερούς μελέτης των κειμένων για να μπορέσουν να εξακριβώσουν αν όντως ανταποκρινόταν στους ισχυρισμούς που το περιέβαλλαν», λέει η Φλέτσερ. «Έτσι αυτό από μόνο του ξεκίνησε την αμφισβήτηση της πηγής της εξουσίας των παπών έτσι όπως την είχαν εδραιώσει εδώ και καιρό».
Δεν ήταν όμως μόνο η ουμανιστική σκέψη πρόβλημα για την εκκλησία, καθώς ο ορθολογισμός και η επιστημονική σκέψη ήταν επίσης σε άνοδο κατά την Αναγέννηση. «Προς το τέλος του 16ου αιώνα και κατά τον 17ο, αρχίζει να υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τις επιστημονικές έρευνες που συναντούσαν αντίσταση από την εκκλησία», εξηγεί η Φλέτσερ. «Πιστεύω ότι, για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, η ανησυχία της Καθολικής Εκκλησίας, πρωτίστως στην Ιταλία, ήταν η διατήρηση της κοινωνικής ιεραρχίας και της δικής της εξουσίας».
Παρ’ όλα αυτά, αυτό δεν σημαίνει ότι επιβλήθηκε καθολική απαγόρευση στις φιλοσοφικές συζητήσεις περί επιστήμης ή άλλων θεμάτων· περισσότερο υπήρχε η ανάγκη να παραμένουν αυτές οι συζητήσεις ιδιωτικές και να μη δημοσιοποιούνται. «Με την προϋπόθεση ότι κρατούσες τις απόψεις σου για τον εαυτό σου και δεν προκαλούσες την αμφισβήτηση του λαού προς την εκκλησία, ήταν αρκετά χαλαροί με αυτά τα θέματα», λέει η Φλέτσερ. «Πρόβλημα είχαν όταν οι αιρετικές ιδέες γίνονταν γνωστές στην κοινωνία, δίνοντας ενδεχομένως το έναυσμα για κινήματα εναντίον των αρχών της εκκλησίας, όπως αυτά που έλαβαν χώρα σε χώρες όπου πραγματοποιήθηκε η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση του Γαλιλαίου, η οποία διήρκεσε από το 1610 μέχρι το 1633. Ο Γαλιλαίος ήταν φυσικός και αστρονόμος, και υποστήριζε ανοιχτά την ηλιοκεντρική θεωρία, το αστρονομικό μοντέλο σύμφωνα με το οποίο ο Ήλιος, και όχι η Γη, βρίσκεται στο κέντρο του ηλιακού συστήματος. Πείστηκε γι’ αυτό, όταν ανακάλυψε τέσσερις δορυφόρους του Δία και τις φάσεις της Αφροδίτης. Η ηλιοκεντρική θεωρία αντέβαινε στις πεποιθήσεις της Καθολικής Εκκλησίας, που τη θεωρούσε αιρετική και μη σύμφωνη με τα εκκλησιαστικά κείμενα, και ο Γαλιλαίος ανακρίθηκε και καταδικάστηκε ως αιρετικός το 1633. Αναγκάστηκε να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του σε κατ’ οίκον περιορισμό. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο Γαλιλαίος είχε δίκιο και η φήμη του έχει πλέον αποκατασταθεί, αλλά η δίωξη, η φυλάκιση και η σπίλωση του ονόματός του παραμένει μια μαύρη στιγμή για την Αναγέννηση.
Ακόμα και κάποια αναγεννησιακά επιτεύγματα της διανόησης που εξ αρχής δεν φαντάζουν προβληματικά, όπως λ.χ. στα μαθηματικά, μπορούν να αλλάξουν χαρακτήρα αν αναλογιστεί κανείς πού χρησιμοποιήθηκαν. «Η εξέλιξη των μαθηματικών ήταν σημαντική για κάποιον που προσπαθούσε να υπολογίσει τις τροχιές των βλημάτων. Κατά συνέπεια, πολλά από αυτά τα επιτεύγματα είχαν πρακτικές εφαρμογές ενδεχομένως πιο σκοτεινές και κακόβουλες απ’ ό,τι μπορεί να υποθέσουμε αρχικά αν απλώς μελετούμε πορεία της διανόησης σε αφηρημένο επίπεδο», εξηγεί η Φλέτσερ.
Είναι σαφές ότι τα σπουδαία επιτεύγματα της Αναγέννησης στην τέχνη, στην επιστήμη και στη διανόηση συνέπεσαν με ανησυχητικές και προβληματικές παγκόσμιες τάσεις και γεγονότα της περιόδου, τα οποία όντως τα επηρέασαν και κατέστησαν δυνατή τη χρηματοδότησή τους. Με δεδομένα όλα αυτά, μπορούμε να πούμε ότι οι ιστορικοί της Αναγέννησης μέχρι τώρα παρέβλεπαν αυτή τη σκοτεινή πλευρά της; «Δεν γνωρίζω με βεβαιότητα αν τα γεγονότα αυτά όντως παραβλέπονται, αλλά υπάρχει η τάση να τα αποκρύπτουν», λέει η Φλέτσερ. «Από τη μία έχουμε ιστορία της τέχνης και ιστορία θρησκευτικών μεταβολών, η οποία μακροπρόθεσμα παίρνει τη μορφή της μεταρρύθμισης της Καθολικής Εκκλησίας και της ανόδου του προτεσταντισμού και της απάντησης των καθολικών σε αυτή, οπότε όλα αυτά μοιάζουν να γίνονται σχεδόν από μόνα τους.
Μετά έχουμε την αυτοκρατορική ιστορία και την ιστορία των συμβάντων σε όλο τον κόσμο εκείνη την εποχή, και από αυτή την άποψη έχουμε μια ιστορία πολέμου και συρράξεων. Οι ιστορικοί συχνά προτιμούν να γράφουν για κάποιο συγκεκριμένο θέμα, οπότε διαλέγουν ένα απ’ όλα και μελετούν τις τάσεις της εποχής· όμως για κάποιον που ζούσε εκείνα τα χρόνια όλα αυτά συνέβαιναν ταυτόχρονα».
Καθώς η βία, ο πόλεμος, η έλλειψη ηθικής, η αποικιοκρατία και το δουλεμπόριο άνθησαν και είχαν τεράστιο αντίκτυπο εκείνη την περίοδο, είναι σημαντικό να έχουμε στον νου μας τις τραγωδίες και τις κτηνωδίες που συνιστούν τη σκοτεινή πλευρά της Αναγέννησης. Παρ’ όλα αυτά, η Φλέτσερ μάς υπενθυμίζει: «Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε ή δεν πρέπει να απολαμβάνουμε την αναγεννησιακή τέχνη, την οποία θεωρώ καταπληκτική. Πιστεύω όμως ότι είναι σημαντικό ο κόσμος να καταλάβει ότι αν σκέφτεσαι μόνο την εξαίσια ομορφιά της, τότε έχεις μόνο τη μία πλευρά της ιστορίας».
Οι πολεμικές μηχανές του Ντα Βίντσι
Ο διάσημος πανεπιστήμονας εφηύρε πολυάριθμες μηχανές για στρατιωτική χρήση
- Τοξοβαλλίστρα
Το 1486, ο Ντα Βίντσι εκπόνησε διάφορα σχέδια για μια γιγάντια τοξοβαλλίστρα. Το όπλο αυτό διέθετε έναν περιστρεφόμενο μοχλό στη μία πλευρά με τον οποίο κουρδίζονταν τα γρανάζια για να οπλίσει η συσκευή. Ενεργοποιούνταν είτε απελευθερώνοντας με ένα σκοινί την ασφάλεια είτε χτυπώντας τη με ένα σφυρί.
- Τεθωρακισμένο όχημα
Ο Ντα Βίντσι, εμπνεύστηκε το τεθωρακισμένο όχημά του, μία από τις διασημότερες εφευρέσεις του, από το όστρακο της χελώνας. Το χειρίζονταν τέσσερις άντρες με περιστρεφόμενους μοχλούς ενώ οι υπόλοιποι χειρίζονταν τα κανόνια, τα οποία ήταν τοποθετημένα στην περίμετρο του οχήματος, δίνοντάς του τη δυνατότητα να πυροβολεί προς όλες τις κατευθύνσεις.
- Ατμοτηλεβόλο
Το ατμοτηλεβόλο του Ντα Βίντσι ήταν ένα κανόνι που λειτουργούσε με ατμό. Με κάρβουνο για καύσιμο, έβραζαν νερό σε ένα χάλκινο δοχείο, κι έτσι παραγόταν ο ατμός που έκανε το όπλο να εκπυρσοκροτήσει. Διέθετε επίσης βαλβίδα ασφαλείας για να μην αυξάνεται υπερβολικά η πίεση, μα μόλις η βαλβίδα έκλεινε, ξεκινούσε η διαδικασία εκτόξευσης του βλήματος του εμπροσθογεμούς αυτού κανονιού.
- Πολυβόλο
Στον Ντα Βίντσι, έναν άνθρωπο πολύ μπροστά απ’ την εποχή του, ανήκει το πρώτο γνωστό σχέδιο πολυβόλου, στο οποίο οι κάννες έμοιαζαν με τους αυλούς εκκλησιαστικού οργάνου. Διέθετε συνολικά 33 κάννες, διαταγμένες σε τρεις σειρές των 11, που εδράζονταν σε μια τριγωνική κατασκευή. Η βασική ιδέα πίσω από την εφεύρεση ήταν ότι μόλις η πρώτη σειρά εξαπέλυε τα πυρά της, η δεύτερη θα ήταν έτοιμη να συνεχίσει και ούτω καθεξής.
- Λεπιδοφόρο άρμα
Το λεπιδοφόρο άρμα του το σχεδίασε γύρω στο 1483. Διέθετε λεπίδες δρεπανιών στο μπροστινό και στο πίσω μέρος του. Οι τέσσερις περιστρεφόμενες λεπίδες στο μπροστινό μέρος προορίζονταν για το αντίπαλο πεζικό, ενώ οι λεπίδες στο οπίσθιο μέρος είχαν σκοπό να προστατεύουν τον αναβάτη από επιθέσεις πίσω απ’ την πλάτη του.
Μήπως ο σύζυγος της Μόνα Λίζα ήταν δουλέμπορος;
Η δυσάρεστη αλήθεια πίσω από το πιο διάσημο χαμόγελο στον κόσμο
Η Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αριστουργήματα της παγκόσμιας τέχνης. Το μοντέλο με το αινιγματικό χαμόγελο, η Λίζα ντελ Τζοκόντο, ήταν μια Ιταλίδα ευγενής, γόνος της ισχυρής οικογένειας Τζεραρντίνι. Στα 15 της παντρεύτηκε τον Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο, έναν Φλωρεντίνο επιχειρηματία ο οποίος, σύμφωνα με πρόσφατα ευρήματα, εμπλεκόταν στο δουλεμπόριο.
«Πολλοί Ιταλοί είχαν εμπορικά συμφέροντα στη δυτική Αφρική, συνήθως μέσω της Πορτογαλίας», μας εξηγεί η Φλέτσερ. «Όπως ανακάλυψα κατά την έρευνά μου, ένας από αυτούς ήταν και ο σύζυγος της Μόνα Λίζα. Ασχολούνταν με την εισαγωγή σκλάβων από την Πορτογαλία, πολλοί απ’ τους οποίους πιθανότατα κατάγονταν από τη βόρεια ή τη δυτική Αφρική».
Λέγεται ότι ο Ντελ Τζοκόντο αγόραζε τακτικά σκλάβες και τις ανάγκαζε να βαφτιστούν χριστιανές, αλλά πιστεύεται επίσης ότι πολλές τις αγόρασε απλώς για υπηρέτριες. Κατά συνέπεια, μπορούμε να υποθέσουμε ότι κάποιες από αυτές τις μεταπουλούσε. Προς το παρόν δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα αν ο Ντελ Τζοκόντο ήταν όντως δουλέμπορος, ωστόσο τα μέχρι στιγμής στοιχεία σίγουρα εγείρουν υποψίες.
*Η Catherine Fletcher είναι ιστορικός με ειδίκευση στην Αναγέννηση και στην Ευρώπη της πρώιμης νεότερης περιόδου και διδάσκει στο Manchester Metropolitan University. Έχει εκδώσει, μεταξύ άλλων, το βιβλίο The Black Prince Of Florence and The Divorce of Henry VIII: The Untold Story. Το νέο της βιβλίο The Beauty and the Terror κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Bodley Head.
*Της Jessica Leggett
