Της Σοφίας Αναστασίου
Απόλυτη αδιαφάνεια και ασάφεια ακόμη και στη δημοσιοποίηση των δεδομένων. Από την αρχή της πανδημίας του κορονοϊού στη χώρα μας, ακόμη και η τακτική που ακολούθησε η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ως προς τα δεδομένα που δημοσιοποιεί καθημερινά για την Covid-19 χαρακτηρίζεται από σημαντικές ελλείψεις και ανεπαρκή στατιστικά στοιχεία μέχρι την εγκληματική διπλοκαταγραφή στο Εθνικό Μητρώο Ασθενών Covid-19 που έφτασε να θυμίζει μπακαλοτέφτερο αντί για σοβαρή βάση δεδομένων. Η ενημέρωση που παρέχουν υπουργείο Υγείας και ΕΟΔΥ και τα δεδομένα που εντέλει δημοσιεύονται και είναι διαθέσιμα είναι ελλιπέστατα σε σύγκριση με αυτά που δίνουν άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμη και ορισμένες αφρικανικές χώρες που έχουν λιγότερες τεχνολογικές δυνατότητες παρέχουν περισσότερα δεδομένα στους πολίτες τους σε σχέση με την Ελλάδα.
Με αυτή την τακτική, όχι μόνο έχει αυξηθεί κατά το δεύτερο κύμα της πανδημίας η δυσπιστία των πολιτών αλλά έχουν προκύψει εύλογα ερωτήματα για το κατά πόσο η ίδια η επιτροπή λοιμωξιολόγων και κατ’ επέκταση η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζουν επί αναλυτικών και επαρκών δεδομένων για τα μέτρα που λαμβάνουν. Τα τελευταία βρίθουν από κενά, ακόμη και λογικής. Αραγε σε ποια δεδομένα στηρίχτηκε για παράδειγμα το αφήγημα ότι στα μέσα μαζικής μεταφοράς όπου ο κόσμος στοιβάζεται σαν τις σαρδέλες και στα αεροπλάνα με 100% πληρότητα δεν κολλάει κάποιος, ενώ στις ανοιχτές πλατείες κολλάει; Πώς άραγε αποφασίστηκε ο αριθμός των εννέα ατόμων στα γιορτινά ρεβεγιόν αλλά και τα σκληρά τοπικά lockdowns; Τι δεδομένα επεξεργάστηκε κρυφά για λογαριασμό τής κυβέρνησης η σκοτεινή Palantir και μάλιστα βάσει αυτών ο Κυρ. Μητσοτάκης έλαβε και αποφάσεις για την πανδημία και το άνοιγμα της οικονομίας και του τουρισμού; Μήπως η εικόνα που δείχνει προς τα έξω η χώρα με τα στοιχεία που η ίδια παρέχει στις ευρωπαϊκές αρχές είναι πλασματική;
Τι ανακοινώνεται
Ας δούμε πρώτα τα δεδομένα που δημοσιοποιούν καθημερινά το υπουργείο Υγείας και ο ΕΟΔΥ προτού τα συγκρίνουμε με αυτά των άλλων χωρών. Ανακοινώνονται λοιπόν μεταξύ άλλων τα ακόλουθα στοιχεία:
Ως προς τους θανάτους
• Οι συνολικοί θάνατοι συμπολιτών μας από την αρχή της πανδημίας και οι θάνατοι ανά ημέρα.
• Η διάμεση ηλικία των ασθενών που απεβίωσαν.
• Η ευρεία ηλικιακή κατανομή των θανάτων και ανά φύλο.
Ως προς τα κρούσματα
• Τα επιβεβαιωμένα νέα κρούσματα ανά ημέρα και τα συνολικά από την αρχή της πανδημίας.
• Η γεωγραφική κατανομή των κρουσμάτων ανά περιφερειακή ενότητα.
• Ο μέσος όρος κρουσμάτων των τελευταίων επτά ημερών ανά περιφερειακή ενότητα και τα κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού.
• Η ημερήσια μεταβολή των κρουσμάτων.
• Το ποσοστό επί συνόλω κρουσμάτων ανά φύλο.
• Η διάμεση ηλικία επί συνόλω κρουσμάτων.
Ως προς τους ασθενείς
• Ο αριθμός ανά ημέρα (και σύνολο) των διασωληνωμένων που νοσηλεύονται και το ποσοστό τους ανά φύλο.
• Η ηλικιακή κατανομή επιβεβαιωμένων κρουσμάτων επί του συνόλου.
Τι δεν ανακοινώνεται
Ας δούμε τώρα τι δεν ανακοινώνεται στην επίσημη ενημέρωση σε σύγκριση με τα δεδομένα που δημοσιεύουν άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Εσθονία, η Ολλανδία, η Δανία, η Ισπανία, η Ελβετία, ή άλλες χώρες παγκοσμίως, όπως η Αυστραλία, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Νέα Ζηλανδία κ.ά.
Ως προς τους θανάτους
• Θάνατοι ανά περιφερειακή ενότητα (ανά ημέρα και σύνολο). Αν και ανακοινώνονται οι θάνατοι ανά ημέρα και το σύνολο αυτών από την αρχή της πανδημίας, δεν υπάρχουν προσβάσιμα στοιχεία στους Ελληνες πολίτες για τους θανάτους ανά περιφερειακή ενότητα, πόλη ή ακόμη και συνοικία, όπως παρέχονται σε χώρες του εξωτερικού. Οσα στοιχεία έχουν δημοσιοποιηθεί αποτελούν αντικείμενο δημοσιογραφικής έρευνας και ρεπορτάζ. Δυστυχώς, δεν αποτελούν ανοιχτά δεδομένα προσβάσιμα τόσο σε Ελληνες και ξένους δημοσιογράφους και επιστήμονες αλλά και φυσικά στους πολίτες.
• Δεν είναι διαθέσιμα τα ακριβή και αναλυτικά στοιχεία όλων των θανό ντων (ηλικία, φύλο), αλλά συγκεντρώνονται σε πίνακα ευρείας ηλικιακής κατανομής και φύλου.
• Αριθμός θανάτων εντός ΜΕΘ και εκτός ΜΕΘ ανά ημέρα και επί συνόλω.
• Αριθμός θανάτων νοσηλευoμένων ανά ημέρα και επί συνόλω και ανά περιφερειακή ενότητα και πόλη.
Ως προς τα κρούσματα:
• Ο αριθμός των ενεργών επιβεβαιωμένων κρουσμάτων. Αν και το υπουργείο Υγείας και ο ΕΟΔΥ έχουν αναφερθεί σε ορισμένες ενημερώσεις τους στα «ενεργά κρούσματα», δεν υπάρχει σε μορφή ανοικτών δεδομένων.
• Ο αριθμός των «ορφανών» κρουσμάτων.
• Ο αριθμός των κρουσμάτων από ιχνηλάτηση.
• Ο αριθμός των ενεργών επιβεβαιωμένων κρουσμάτων σε υγειονομικούς (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό κ.ά.) και το σύνολο. Την ενημέρωση αυτή παρέχει μεταξύ άλλων η Ιταλία.
Με πρόσφατο το παράδειγμα της Κοζάνης αλλά και παλαιότερα άλλων περιοχών επικρατεί κομφούζιο και ως προς τον αριθμό κρουσμάτων με βάση την ημερομηνία λήψης εργαστηριακού δείγματος και με βάση την ημερομηνία ανακοίνωσής τους. Με απλά λόγια, προστίθενται στο σύνολο παλαιότερα κρούσματα, τα οποία παραμένει άγνωστο αν είχαν ενημερωθεί ενώ ήταν ενεργά ή μετακινούνταν ελεύθερα παντού.
Ως προς τους ασθενείς
• Ο συνολικός αριθμός των νοσηλευομένων και ο αριθμός εισαγωγών ανά ημέρα, ανά εβδομάδα κ.λπ. Παρότι στην αρχή της πανδημίας η κυβέρνηση σε ορισμένες από τις καθημερινές ενημερώσεις της έδινε τον συνολικό αριθμό των νοσηλευομένων, τους τελευταίους μήνες έχει σταματήσει. Ο,τι γνωστοποιείται προκύπτει από το ρεπορτάζ.
• Ο συνολικός αριθμός εξιτηρίων και ο αριθμός εξιτηρίων ανά ημέρα, ανά εβδομάδα κ.λπ.
• Ο αριθμός ανά ημέρα νοσηλευομένων σε απλές κλίνες Covid-19, σε κλίνες ΜΕΘ και κλίνες ΜΑΦ (μονάδες αυξημένης φροντίδας) καθώς και αναλυτικά στοιχεία (ηλικία, φύλο κ.ά.). Η κυβέρνηση ανακοινώνει μόνο τον αριθμό διασωληνωμένων ανά ημέρα και κατά ευρεία ηλιακή κατανομή και φύλο.
• Ο αριθμός διασωληνωμένων ανά περιφερειακή ενότητα, πόλη, νοσοκομείο.
• Ο αριθμός ανά ημέρα όσων ασθενών εξήλθαν από κλίνες ΜΕΘ (παρέχεται μόνο το σύνολο).
• Η πληρότητα των νοσοκομειακών μονάδων. Καλά καλά μάλιστα στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε ακόμη με ασφάλεια ποιος είναι ο συνολικός αριθμός των κλινών ΜΕΘ.
• Ο αριθμός ασθενών που βρίσκονται σε καραντίνα κατ’ οίκον και ο αριθμός αυτών που είτε θεραπεύτηκαν είτε δεν είναι μεταδοτικοί (ανά ημέρα κ.ά.)
Ειδικά ως προς τα στοιχεία των νοσηλευομένων (εισαγωγές – εξιτήρια) ανά ημέρα, η χώρα μας, αν και οφείλει να καταθέτει τα σχετικά στοιχεία στο ECDC, δεν το πράττει όπως αντίστοιχα κάνουν άλλες χώρες, όπως π.χ. η Αυστρία, το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Κύπρος, η Τσεχία και πάρα πολλές άλλες. Αρκετές μάλιστα ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Κύπρος, η Αυστρία, η Σουηδία, η Ισπανία, η Σλοβενία κ.ά., δίνουν αναλυτικά στοιχεία και για τους νοσηλευόμενους ανά ημέρα σε κλίνες ΜΕΘ.
Ως προς τους δείκτες
• Ο δείκτης θετικότητας ανά περιοχή. Αν και ανακοινώνεται ποσοστό θετικότητας ανά εβδομάδα σε σύνολο τεστ, δεν παρέχονται λεπτομέρειες με συνέπεια. Αποτελεί από τους πιο βασικούς δείκτες για να παρακολουθείται η πανδημία τοπικά.
• Ο περιβόητος δείκτης Rt. Πρόκειται για τον πλέον σημαντικό δείκτη (εκφράζει σε πόσους μεταδίδει τον ιό κάθε φορέας). Αντί να αναφέρεται κάθε ημέρα και ανά περιφερειακή ενότητα και δη πόλη, υπάρχει αναφορά για όλη την επικράτεια μόνο στη λεγόμενη «Εκθεση προόδου παρατηρητηρίου Covid-19» κάθε 10-15 ημέρες. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα στη Γερμανία και τη Δανία, ο δείκτης Rt αποτελεί βασικό στατιστικό μέγεθος με καθημερινή αναφορά και φυσικά με πλήρη στατιστικά στοιχεία ανά περιφερειακή ενότητα, πόλη κ.ά.
• Στην Ελλάδα όμως στην επίσημη ιστοσελίδα της κυβέρνησης για τον κορονοϊό (covid19.gov.gr) τη θέση όλων αυτών των στοιχείων φαίνεται να έχουν πάρει κάτι διαγράμματα από μια κρατικοδίαιτη εταιρεία αποδελτίωσης.
Αδιαφάνεια και ελλείψεις
Με ανάρτησή του στο Facebook τον περασμένο Οκτώβριο, ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο LSE Ηλίας Μόσιαλος είχε θίξει το θέμα των παρεχόμενων δεδομένων στη χώρα μας. Είχε προτείνει μάλιστα ποια στοιχεία έπρεπε να ανακοινώνονται. Μεταξύ άλλων ζητούσε να αναλύονται και να ανακοινώνονται τα επιβεβαιωμένα καθημερινά κρούσματα με βάση την ημέρα της δειγματοληψίας, να ανακοινώνεται ταυτόχρονα και ο αριθμός των τεστ που διενεργούνται με βάση την ημέρα λήψης των δειγμάτων: να συσχετίζεται δηλαδή ο αριθμός των κρουσμάτων με την αύξηση ή τη μείωση του αριθμού των τεστ. Ιδανικά, να ανακοινώνονται όπως και στις άλλες χώρες τα ποσοστά θετικότητας στα τεστ ανά ηλικιακά γκρουπ. Να ανακοινώνεται και η εκτίμηση του συνολικού αριθμού ενεργών κρουσμάτων στη χώρα αλλά και να δίνονται περισσότερα στοιχεία ως προς τα κρούσματα (δημογραφικά χαρακτηριστικά, γεωγραφική κατανομή, συρροές, πιθανός τόπος και τρόπος διασποράς). Να ανακοινώνεται και ο αριθμός των νοσηλευομένων στα νοσοκομεία με βάση τη βαρύτητα των περιστατικών (μέτρια, βαριά, κρίσιμη), ο αριθμός των νοσηλευομένων στις ΜΕΘ, αλλά και ο αριθμός των θανάτων μαζί με τα χαρακτηριστικά όσων δυστυχώς έχασαν τη μάχη.
Και η καθηγήτρια Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αθηνά Λινού έχει κατακρίνει τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα καταγράφει τα δεδομένα τις πανδημίας. Πρόσφατα δήλωσε χαρακτηριστικά ότι η χώρα «υπολείπεται στα θέματα διαφάνειας της πανδημίας. Με προβληματίζει ότι κλείνουν περιοχές χωρίς να έχουμε τα στοιχεία των κρουσμάτων».
Τελικά, το μόνο δεδομένο είναι ότι η κυβέρνηση των αρίστων και του καλύτερου βιογραφικού της χώρας δεν παρέχει στους Ελληνες πολίτες τα δεδομένα που θα έπρεπε – στα οποία αντίστοιχα δεδομένα που τους αφορούν έχουν πρόσβαση οι πολίτες άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Και το ερώτημα που γεννάται είναι πέρα για πέρα σοβαρό: η εικόνα της χώρας που προβάλλεται στο εξωτερικό και διαμορφώνεται με στοιχεία που παρέχει στο ECDC η ελληνική κυβέρνηση είναι αληθινή ή πλασματική;
Σε χώρες όπως η Γερμανία και η Δανία ο δείκτης Rt –σε πόσους μεταδίδει τον ιό κάθε φορέας– αποτελεί βασικό στατιστικό μέγεθος με καθημερινή αναφορά και με πλήρη στατιστικά στοιχεία ανά περιφερειακή ενότητα, πόλη κ.ά.
