Ας το επαναλάβουμε μία ακόμα φορά με αφορμή την συζήτηση που έχει ανοίξει για
τον φωτισμό στο λιμάνι του Καψαλίου: Η νομιμότητα και η καταλληλότητα ενός
έργου δημόσιου φωτισμού δεν είναι ζήτημα υποκειμενικό. («αρέσει» – «δεν
αρέσει»), δεν αφορά την τέχνη και την αισθητική, δεν είναι ζήτημα
δημοψηφίσματος και – βεβαίως – είναι απολύτως ανεξάρτητο από το εάν είναι
αρεστός ο φωτισμός στους δημότες ενός Δήμου.
Είναι ένα εξειδικευμένο επιστημονικό ζήτημα που ρυθμίζεται νομικά με βάση την
Υπ. Απόφαση Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. Δ13/β/οικ.16522 (ΦΕΚ Β’1792 3.12.2004) και όχι με βάση
τις περί αισθητικής απόψεις φορέων, πολιτών και άλλων δημοκρατικών
δυνάμεων….. Η ως άνω Υπ. Απόφαση ενσωματώνει το – υποχρεωτικό για όλη την
Ε.Ε. – πρότυπο φωτισμού EN 12464-2 του έτους 2003, με τίτλο «Light and lighting.
Lighting of work places. Outdoor work places», το οποίο καθορίζει τις προδιαγραφές
που πρέπει να ικανοποιεί το εγκατεστημένο σύστημα φωτισμού εξωτερικών χώρων.
Ποια είναι όμως η κατάσταση στον λιμένα Καψαλίου (και όχι μόνο) σε σχέση με τα
νομοθετημένα πρότυπα;
Με βάση ειδικές μετρήσεις που κάναμε στις 17 Ιουνίου καθ` όλο το μήκος της
προβλήτας στο Καψάλι, η ένταση φωτισμού καταγράφηκε σε πολλά σημεία πάνω
από 400 Lux, τα περιβάλλοντα βραχώδη πρανή φωτίζονταν σε μεγάλο ύψος τους με
εντάσεις από 250 έως 400 Lux (ενώ ο βράχος δεν θα έπρεπε να φωτίζεται καθόλου)
και τα σκάφη – επίσης – «λούζονταν» τα άφθονα Lux του επιθετικού φωτισμού.
Ας δούμε τώρα τί προβλέπεται και από τα ισχύοντα στη νομοθεσία που –
συστηματικά πλέον – δεν εφαρμόζεται, όπως άλλωστε και στην περίπτωση του
οδοφωτισμού του παραλιακού μετώπου στο Καψάλι που κατέληξε να είναι
φωτισμός παραλίας – ενδιαιτήματος της καρέτα-καρέτα(!), φωτισμός της
θάλασσας(!!) και φωτισμός πεζοδρόμου με προδιαγραφές εθνικής οδού(!!!), όπως
έχουμε καταδείξει σε προηγούμενο άρθρο μας.
Εν προκειμένω λοιπόν, για στάθμη φωτισμού σε μεγάλους λιμένες (π.χ. Πειραιάς,
Λαύριο κ.λπ.), το νομοθετημένο πρότυπο EN 12464-2 προβλέπει στάθμες φωτισμού
30 ως 50 Lux για τις εντατικές και εξειδικευμένες δραστηριότητες που δύνανται να
εκτελούνται σε κεντρικούς για τη χώρα λιμένες (μεταφορά φορτίων, φόρτωση
εκφόρτωση, περιοχές επιβατών σε επιβατικά λιμάνια, ελλιμενισμός σκαφών κ.ά.).
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της εκτροπής του φωτισμού από τις
νομοθετημένες προδιαγραφές και από την κοινή λογική, σημειώνουμε ενδεικτικά
ότι ακόμα και στις πιο απαιτητικές εργασίες που αφορούν δραστηριότητες σε
εργοτάξια (εγκατάσταση καναλιών καλωδιώσεων, σύνδεση στοιχείων, τοποθέτηση
σωληνώσεων και μηχανημάτων) οι στάθμες φωτισμού κυμαίνονται μεταξύ 100 και
200 Lux.
Όποιος ισχυρίζεται ότι λόγοι ασφαλείας επιβάλλουν την αύξηση της μέσης στάθμης
του φωτισμού κατά 500 – 800 % από τα μέγιστα προβλεπόμενα (για κεντρικούς
λιμένες) στους σχετικούς πίνακες του προτύπου, καλό θα ήταν να μας εξηγήσει
ποιοι είναι αυτοί οι λόγοι που επιβάλουν τέτοιες αδιανόητες στάθμες φωτισμού σε
ένα λιμάνι όπως αυτό του Καψαλιού. Μήπως η ακραία εγκληματικότητα, η
φορτοεκφόρτωση κοντέινερ, οι ηλεκτροσυγκολλήσεις πλοίων, η χρήση
μηχανημάτων και βαρέων οχημάτων; Ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις (ή σε
οποιεσδήποτε άλλες ακραίες συνθήκες) δεν υπάρχει (παγκοσμίως) πρότυπο
φωτισμού που να πλησιάζει τα 420 Lux που μετρήσαμε σε πολλά σημεία του
Λιμένα.
Ας δούμε τώρα και το τί θα έπρεπε να ισχύει για τον λιμένα του Καψαλίου με βάση
(πάντα) τα νομοθετημένα πρότυπα που (για άλλη μια φορά) αγνοήθηκαν.
Το Καψάλι, ως γνωστόν, δεν είναι ένα συμβατικό λιμάνι, αλλά λειτουργεί ως
αλιευτικό καταφύγιο, αφού περιλαμβάνει τις δραστηριότητες που προβλέπονται
από τη νομοθεσία για την κατηγορία των αλιευτικών καταφυγίων. Με βάση αυτό, το
κοινό σε όλους δεδομένο, η αστοχία του φωτισμού είναι ασύλληπτου μεγέθους.
Παραθέτουμε απόσπασμα από σχετική τεχνική περιγραφή της μελέτης εφαρμογής
για τις Η/Μ εγκαταστάσεις του Αλιευτικού Καταφυγίου της Νέας Κούταλης στην
Λήμνο: «Για τον ηλεκτροφωτισμό θα εγκατασταθούν φωτιστικά τύπου βραχίονα με
ένα λαμπτήρα μεταλλικών αλογονιδίων 70W, μορφής «πυροφάνι», τύπου cut off,
σύμφωνα με τις οδηγίες της επίβλεψης …. Τα φωτιστικά εξασφαλίζουν στάθμη
φωτισμού περίπου 17 Lux στην προβλήτα και στο μόλο». Σημειώνεται βεβαίως ότι
εδώ τα 17 Lux είναι μια ένταση φωτισμού σύμφωνη με τις νομοθετημένες
προδιαγραφές και προκύπτουν (πολύ απλά) από την εφαρμογή των πινάκων του
νομοθετημένου προτύπου EN 12464-2.
Μια τέτοια απολύτως λανθασμένη αντιμετώπιση έργου δημόσιου φωτισμού με
εντάσεις δέκα (10) έως είκοσι (20) φορές παραπάνω τις ισχύουσες νομοθετημένες
θα μπορούσε να εξηγηθεί μόνο στην περίπτωση της παντελούς απουσίας
οποιασδήποτε μελέτης φωτισμού από εξειδικευμένο μελετητή φωτισμού σε
συνδυασμό με πλήρη άγνοια και παραβίαση των ισχυουσών νομοθετημένων
προδιαγραφών από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (σε αυτούς
συμπεριλαμβάνονται οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και της
Περιφέρειας). Πρακτική που, όπως φαίνεται, ακολουθείται πιστά (από όλους) σε
αντίστοιχα έργα εγκατάστασης ή αναβάθμισης δημόσιου φωτισμού στο νησί μας.
Δεν θα αναπτύξουμε στο παρόν άρθρο τα σοβαρά ζητήματα νομιμότητας που
εγείρονται συνολικά για τα έργα φωτισμού στο Καψάλι (πλήρης εκτροπή της
υφιστάμενης κατάστασης από τις νομοθετημένες απαιτήσεις του φωτισμού για το
παραλιακό μέτωπο, έλλειψη της απαιτούμενης έγκρισης από το Συμβούλιο
Αρχιτεκτονικής) καθώς και για τα κρίσιμα ζητήματα φωτορύπανσης, δημόσιας
υγείας και όχλησης της υδρόβιας και χερσαίας ζωής, τα προφανέστατα θέματα
έμμεσης βλάβης (κατά την έννοια της αρχαιολογικής νομοθεσίας) σε πλήθος από τα
παρακείμενα μνημεία και διατηρητέα κτίρια καθώς και για τα ζητήματα άμεσης
βλάβης στο (κηρυγμένο) «τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους».
Εξάλλου, το γενικότερο ζήτημα για κάθε μικρό τόπο όπως τα Κύθηρα, δεν είναι η
καταγραφή – από ειδικούς επιστήμονες – νομικών παρατυπιών και καταστροφικών
τεχνικών έργων αλλά η ευαισθητοποίηση του ενδιαφερόμενου κοινού και των
δημοτών για επαναλαμβανόμενες κακές πρακτικές, με πολλαπλές και
μακροπρόθεσμες συνέπειες που υποβαθμίζουν το φυσικό και πολιτισμικό
περιβάλλον. Χωρίς συλλογική εγρήγορση, χωρίς κοινωνικό και δημοκρατικό έλεγχο
αυτών των πρακτικών οι φορείς και τα πρόσωπα που τους εκπροσωπούν θα
συνεχίσουν να ενεργούν με τον ίδιο τρόπο, θα συνεχίσουν το βλαπτικό έργο τους
στο όνομα της «ανάπτυξης» και ορισμένοι μάλιστα, αντί να σιωπούν, θα
συνεχίσουν να αρθρογραφούν δημοσίως για ένα ακροατήριο που είναι πρόθυμο να
πειστεί από «επιχειρήματα» που υποστηρίζουν το αδιανόητο.
Ορέστης Χάρος
Εικαστικός Καλλιτέχνης – Εκπαιδευτικός
MSc «Φωτισμός – Πολυμέσα»
