Η ρήξη του πρόσθιου χιαστού χωρίζεται ανάλογα τη σοβαρότητά της σε κατηγορίες:
- Μερική ρήξη του συνδέσμου
- Ολική ρήξη του συνδέσμου
Γράφει η Χρύσα Βαφειάδη, Φυσικοθεραπευτής, Αθήνα
Τι είναι ο πρόσθιος χιαστός και ποια η λειτουργία του;
Ο πρόσθιος χιαστός είναι ένας από τους πιο βασικούς σταθεροποιητικούς παράγοντες της άρθρωσης του γόνατος μαζί με τον οπίσθιο χιαστό, τον έσω, έξω πλάγιο σύνδεσμο και τους μηνίσκους. Συγκεκριμένα, ανατομικά ξεκινάει από τον έξω μηριαίο κόνδυλο και εκτείνεται μέχρι τον έσω κόνδυλο της κνήμης.
Η λειτουργία του είναι να βοηθήσει στην αποφυγή πρόσθιας μετατόπισης της κνήμης πάνω στον μηρό σε κινήσεις ανοικτής αλυσίδας αλλά και την αποφυγή μετατόπισης του μηρού πάνω στην κνήμη σε κινήσεις κλειστής αλυσίδας. Για την ακρίβεια, λειτουργικά, όσον αφορά το γόνατο, ο πρόσθιος χιαστός σταθεροποιεί το γόνατο σε κινήσεις έσω και έξω στροφής του αλλά και όταν απαιτείται υπερέκταση του γόνατος ή όταν ασκηθεί κάποια δύναμη που αυξάνει την βλαισότητα του γόνατος.
Αυτές του οι χρήσεις, έχουν ώς αποτέλεσμα να τραυματίζεται συχνά ο πρόσθιος χιαστός σε αθλητές και κυρίως σε όσους ασχολούνται με αθλήματα που απαιτούν επαναλαμβανόμενες στροφικές κινήσεις του γόνατος όπως στο μπάσκετ, το ποδόσφαιρο.
Το 30% των τραυματισμών του πρόσθιου χιαστού οφείλεται κυρίως σε άμεσο τραυματισμό του και το 70% σε έμμεσο όπως για παράδειγμα μετά από απότομη στροφή του γόνατος ή υπερέκταση σε μια κίνηση ή κατά τη διάρκεια ενός αγώνα. Εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες και παιδιά και οι ηλικίες κυμαίνονται από 14-44 ετών αλλά εμφανίζεται και σε μεγαλύτερες συνήθως σαν αποτέλεσμα χρόνιας φθοράς είτε ης άρθρωση του γόνατος ( οστεοαρθρίτιδα) είτε χρόνιας καταπόνησης των συνδέσμων από κάποιο άθλημα.
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως στη χώρα μας αποτελεί την 6η συχνότερη ορθοπεδική επέμβαση. Ακόμα, ο κίνδυνος εμφάνισης οστεοαρθρίτιδας στο μέλλον, αυξάνεται αν μαζί με την ρήξη του πρόσθιου χιαστού έχουμε και τραυματισμό στους μηνίσκους, συγκεκριμένα το 50% των τραυματισμών του πρόσθιου χιαστού συνοδεύονται από τραυματισμό του μηνίσκου.
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται συνήθως με τη χρήση μαγνητικής τομογραφίας (MRI) αλλά υπάρχουν και ειδικά ορθοπεδικά τεστ όπως το Lachman-Noulis test, το Pivot-shift test, το anterior drawer test. Επίσης, η λήψη σωστού ιστορικού, σε συνδυασμό με τα παραπάνω, μπορεί να οδηγήσει στην πιο αποτελεσματική διάγνωση.
Προσοχή πρέπει να δίνεται στην περίπτωση μερικής ρήξης διότι πολλές φορές αν δεν υπάρχει τραυματισμός και στον μηνίσκο που συνήθως συνυπάρχουν, τότε τα συμπτώματα μπορεί να υποχωρήσουν μετά από λίγες μέρες αλλά η αστάθεια και ο κίνδυνος για επανατραυματισμό και ολική ρήξη είναι πολύ υψηλός. Έτσι, η θεραπεία και σε αυτήν την περίπτωση είναι πολύ σημαντική για την πρόληψη είτε επανατραυματισμού ειδικά σε αθλητές είτε για την αποφυγή ολικής ρήξης του πρόσθιου χιαστού.
Συμπτώματα της ρήξης πρόσθιου χιαστού
- Έντονος πόνος στο γόνατο
- Οίδημα
- Αστάθεια στο γόνατο σε διάφορες δραστηριότητες κυρίως στο περπάτημα και στις σκάλες
- Έντονος ήχος κλικ κατά τον τραυματισμό αλλά και στις κινήσεις μετά του γόνατος
- Δυσκολία στην βάδιση
- Μειωμένο εύρος κίνησης στο γόνατο
Ρήξη πρόσθιου χιαστού: Ποια είναι η θεραπεία;
Η θεραπεία σε ρήξη πρόσθιου χιαστού χωρίζεται στην συντηρητική όπου έχουμε την φυσικοθεραπεία και την φαρμακευτική αγωγή και στην χειρουργική όπου και πάλι η χρήση της φυσικοθεραπείας είναι απαραίτητη μετά το χειρουργείο για την πλήρη αποκατάσταση του ασθενή. Η επιλογή της θεραπείας είναι ανάλογα τους στόχους, την ηλικία του ασθενή αλλά φυσικά και ανάλογα τη σοβαρότητα του τραυματισμού.
Πρώτες βοήθειες μετά από ρήξη πρόσθιου χιαστού
- Παγοθεραπεία για 10 με 20 λεπτά με στόχο την μείωση οιδήματος αλλά και του πόνου
- Αποφυγή της δραστηριότητας που προκάλεσε τον τραυματισμό
- Προσαρμογή με την βοήθεια του φυσικοθεραπευτή των καθημερινών δραστηριοτήτων με τέτοιο τρόπο που να μην επιβαρύνεται η άρθρωση του γόνατος και να αυξάνεται ο πόνος
- Επικοινωνία με τον φυσικοθεραπευτή και τον ορθοπεδικό για την σωστή αντιμετώπιση και θεραπεία στα επόμενα στάδια
Συντηρητική θεραπεία – πρώτα στάδια φυσικοθεραπείας
Ο στόχος στα πρώτα στάδια είναι η μείωση του πόνου και του οιδήματος γιαυτο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις θεραπείες οι παρακάτω μέθοδοι φυσικοθεραπείας:
- Ηλεκτροθεραπεία
- Θεραπευτικός υπέρηχος
- Θεραπευτικό tape (kinesio tape)
- Βελονισμός
- Θεραπεία με ραδιοσυχνότητες (Tecar therapy) με στόχο την γρηγορότερη επούλωση
- Επίδεση αν χρειάζεται για σταθερότητα του γόνατος
- Μάλαξη στους μύες της περιοχής για μείωση της δυσκαμψίας και καλύτερη λειτουργικότητα της άρθρωσης
- Χειροπρακτική στις γύρω αρθρώσεις για καλύτερη λειτουργικότητα
- Ισομετρικές ασκήσεις για το γόνατο
Δεύτερο και τρίτο στάδιο της φυσικοθεραπείας στην ρήξη πρόσθιου χιαστού
Η αποκατάσταση περιλαμβάνει τόσο ασκήσεις κλειστής αλυσίδας αρχικά για να σταθεροποιηθεί η άρθρωση του γόνατος ενδυναμώνοντας τον τετρακέφαλο μυ και τους οπίσθιους μηριαίους και ανοιχτής αλυσίδας αργότερα όπως και λειτουργικές ασκήσεις, ασκήσεις ισορροπίας και ασκήσεις προσομοίωσης στα τελευταία στάδια της αποκατάστασης.
Είναι σημαντικό να είναι ξεκάθαροι οι στόχοι του ασθενή για να δημιουργηθεί από τον φυσικοθεραπευτή το κατάλληλο κλινικό πρόγραμμα αποκατάστασης. Εκτος από ασκήσεις ενδυνάμωσης στο τρίτο και τέταρτο στάδιο αποκατάστασης είναι απαραίτητες και οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας- προσομοίωσης.
Ενδεικτικά ασκήσεις που χρησιμοποιούνται σε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης μετά από ρήξη πρόσθιου χιαστού είναι:
- Η άσκηση γέφυρα που προσφέρει καλό έλεγχο στο γόνατο και συγκεκριμένα στην έκταση και κάμψη του χωρίς να επιβαρύνεται η άρθρωση
- Άρση του μέλους σε ύπτια θέση για ενεργοποίηση του τετρακέφαλου
- Κάμψη-έκταση του γόνατος σε καθιστή θέση που προσφέρει έλεγχο στην κίνηση του γόνατος και μειώνει την επιβάρυνση της άρθρωσης
- Διάταση των οπίσθιων μηριαίων είτε στην όρθια είτε στην πρηνή θέση
- Καθίσματα στην όρθια θέση με τη χρήση μπάλας του Πιλάτες στη μέση ακουμπισμένη στο τοίχο για έλεγχο της κίνησης
- Μονοποδική στήριξη για ισορροπία
- Μονοποδική στήριξη και καθίσματα στο ένα πόδι
- Μονοποδική στήριξη πάνω σε τραμπολίνο
- Μονοποδική στήριξη σε τραμπολίνο και κινήσεις του άλλου ποδιού για μεγαλύτερη δυσκολία στην ισορροπία
Στα επόμενα στάδια ακολουθούν όπως προαναφέραμε και ασκήσεις προσομοίωσης, ιδιοδεκτικότητας ανάλογα το άθλημα ή τη δραστηριότητα που θέλει ο ασθενής να επανέλθει όπως είναι για παράδειγμα τα πλάγια βήματα σε ημικαθιστή θέση με ανοιχτά τα χέρια σε περίπτωση που έχουμε ένα τερματοφύλακα κτλ. Ένα πολύ σημαντικό, αποτελεσματικό και γνωστό πρόγραμμα αποκατάστασης αλλά και πρόληψης τραυματισμού του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου είναι και το FIFA 11+.
Χειρουργική αντιμετώπιση
Στην περίπτωση του χειρουργείου πάλι ακολουθεί η φυσικοθεραπεία για την πλήρη αποκατάσταση του ασθενή. Τα στάδια της φυσικοθεραπείας είναι τα παραπάνω όπως και στην συντηρητική μόνο που εδώ ανάλογα το χειρουργείο έχουμε σταδιακή αύξησης του εύρους κίνησης του γόνατος με τη χρήση του CPM(Continuous passive motion) που είναι ένα μηχάνημα ελεγχόμενης κάμψης και έκτασης του γόνατος.
Όσον αφορά την χειρουργική αντιμετώπιση συνήθως γίνεται χειρουργείο αρθροσκοπικά η λεγόμενη αρθροσκοπική συνδεσμοπλαστική όπου χρησιμοποιείται μόσχευμα από τον επιγονατιδικό τένοντα ή από τους οπίσθιους μηριαίους.
Συνήθως ένα χειρουργείο θα επαναληφθεί όταν είτε έχω ακόμα αστάθεια μετά από το χειρουργείο είτε σε περίπτωση επανατραυματισμού. Στόχος της αποκατάστασης μετά από χειρουργείο είναι να έχουμε πλήρη έκταση του γόνατος με την σωστή και άμεση φυσικοθεραπευτική προσέγγιση.
