Το Γ΄ Τμήμα του ανώτατου δικαστηρίου έκρινε -κατά πλειοψηφία- αντισυνταγματικές τις κυβερνητικές μεταβολές στο νομοθετικό πλαίσιο ανάδειξης προέδρων κοινοτήτων άνω των 300 κατοίκων και το θέμα παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια για τις τελικές αποφάσεις. ● Ποιες θα είναι οι συνέπειες αν υιοθετηθεί η πρόταση.
Δεύτερο και ακόμα πιο ηχηρό «ράπισμα» από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) στον «νόμο Θεοδωρικάκου» με τον οποίο η κυβέρνηση της Ν.Δ. άλλαξε την εκλογική νομοθεσία των ΟΤΑ το καλοκαίρι του 2019 -άμεσα μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές- παραβιάζοντας τις συνταγματικές αρχές της ανόθευτης λαϊκής θέλησης, κατά την κρίση του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας.
Το Γ’ Τμήμα του ΣτΕ έκρινε -κατά πλειοψηφία- αντισυνταγματικές τις κυβερνητικές μεταβολές στο νομοθετικό πλαίσιο ανάδειξης προέδρων κοινοτήτων άνω των 300 κατοίκων -δηλαδή χιλιάδων δημοτικών κοινοτήτων ανά την επικράτεια- κρίνοντας ότι οι αλλαγές που επήλθαν (κυρίως με το άρθρο 5 του νόμου 4623/2019 και σε δεύτερο βαθμό με το διευκρινιστικό άρθρο 10, παρ. 4 του νόμου 4625/2019) «παραβιάζουν τα δικαιώματα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, καθώς και τις αρχές της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, ως έκφρασης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, και της ισότητας των όρων του εκλογικού ανταγωνισμού». Η υπόθεση παραπέμπεται στην Ολομέλεια του ΣτΕ για τις τελικές αποφάσεις.
Σύμφωνα με τις διατάξεις που ίσχυαν κατά τον χρόνο διεξαγωγής των αυτοδιοικητικών εκλογών (άρθρα 63 και 67 του νόμου 4604/2019), πρόεδρος συμβουλίου κοινοτήτων άνω των 300 κατοίκων εκλεγόταν με μυστική ψηφοφορία ανάμεσα στα μέλη του κοινοτικού συμβουλίου, αιρετός-μέλος του κοινοτικού συμβουλίου «ενός από τους δύο πρώτους κατά σειρά εκλογής συνδυασμούς, που έλαβε τους περισσότερους σταυρούς προτίμησης μεταξύ των υποψηφίων του συνδυασμού του».
Δηλαδή θα γινόταν ψηφοφορία ανάμεσα σε δύο υποψήφιους, αυτούς με τους περισσότερους σταυρούς από τους δύο πρώτους συνδυασμούς, στην περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν είχε συγκεντρώσει ποσοστό μεγαλύτερο του 50% – σε αυτήν την περίπτωση πρόεδρος του κοινοτικού συμβουλίου θα αναδεικνυόταν ο πρώτος σε σταυρούς προτίμησης σύμβουλος του πλειοψηφούντος συνδυασμού.
Ο πρώην υπουργός Εσωτερικών, Τ. Θεοδωρικάκος, κατήργησε την παραπάνω ρύθμιση. Με νόμο του -στο πνεύμα του «δημαρχοκεντρικού» μοντέλου- θεσπίστηκε ότι πρόεδρος των συγκεκριμένων κοινοτήτων θα ορίζεται «ο σύμβουλος του πρώτου κατά σειρά συνδυασμού που έλαβε τους περισσότερους σταυρούς προτίμησης». Αυτές οι αλλαγές, που εφαρμόστηκαν πριν από την έναρξη της τρέχουσας αυτοδιοικητικής περιόδου (ξεκίνησε την 1η Σεπτέμβρη 2019, οι νόμοι Θεοδωρικάκου ψηφίστηκαν τον Αύγουστο του 2019), κρίθηκαν κατά πλειοψηφία αντισυνταγματικές από το Γ’ Τμήμα του ΣτΕ. Κατά την άποψη της μειοψηφίας, δεν συντρέχει παραβίαση των συνταγματικών αρχών, με το σκεπτικό ότι ο προϊσχύων νόμος «δεν προέβλεπε την άμεση ανάδειξη του προέδρου του συμβουλίου κοινότητας από το εκλογικό σώμα, αλλά την εκλογή του με μυστική ψηφοφορία από το ίδιο το συμβούλιο».
Τι συνεπάγεται πρακτικά η απόφαση του Γ’ Τμήματος στην περίπτωση που υιοθετηθεί από την Ολομέλεια του ΣτΕ και κριθούν τελεσίδικα αντισυνταγματικές οι επίμαχες διατάξεις; Σύμφωνα με τον βουλευτή -και αναπληρωτή τομεάρχη Εσωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ- Μιλτ. Χατζηγιαννάκη, «μιλάμε για ακύρωση διαδικασιών που πρέπει να επανακαθοριστούν με εφαρμογή της προϊσχύουσας νομοθεσίας». Δηλαδή, πρέπει να ξαναστηθούν κάλπες και αυτό… ίσως είναι το λιγότερο. Γεννάται θέμα ακύρωσης σωρείας αποφάσεων προέδρων κοινοτήτων (π.χ. εντάλματα πληρωμών), έως και ζήτημα καταλογισμών. Εκτός εάν η Ολομέλεια του ΣτΕ συμπεριλάβει κι αυτήν την πτυχή στην τελική απόφασή της και αναφέρει ότι οι σχετικές αποφάσεις των προέδρων θεωρούνται ισχυρές. Πάντως ο κ. Χατζηγιαννάκης επισημαίνει στην «Εφ.Συν.» και το εξής ενδεχόμενο: η υπόθεση να εξεταστεί από την Ολομέλεια του ΣτΕ προς τη λήξη ή μετά τη λήξη της τρέχουσας αυτοδιοικητικής περιόδου και η όποια απόφασή της να καταστεί άνευ αντικειμένου.
Το σίγουρο πάντως είναι ότι «για άλλη μια φορά καταρρέει το αφήγημα του υπουργείου Εσωτερικών περί θεσμικής οχύρωσης των νομοθετημάτων του, καθώς διαδοχικές αποφάσεις της Δικαιοσύνης κρίνουν πως σειρά νομοθετικών παρεμβάσεων της κυβέρνησης έρχονται σε αντίθεση με τις επιταγές του Συντάγματος», τονίζουν σε δήλωσή τους οι Κ. Ζαχαριάδης (βουλευτής και τομεάρχης Εσωτερικών ΣΥΡΙΖΑ) και Μιλτ. Χατζηγιαννάκης, συμπληρώνοντας: «Η συνειδητή επιλογή της Ν.Δ. να παραβιάζει προς κομματικό της όφελος όλο το καταστατικό και κανονιστικό πλαίσιο της Αυτοδιοίκησης, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί από τη μεταπολίτευση και μετά, δεν πρόκειται να παραμείνει αναπάντητη. Ας γνωρίζει καλά πως θα συνεχίσουμε να την ταράζουμε στη νομιμότητα».
Στέργιος Ζιαμπάκας
