Ο μύθος της Αφροδίτης δεν έπαψε ποτέ να μαγεύει. Να γεννά όνειρα, που αναδύονται από τον αφρό του κυματισμού δοξασιών, που έθρεψαν γενιές. Και εξακολουθούν να συγκινούν σαν μια ατέρμονη πλημμυρίδα ελπίδας για την ίδια την επιβεβαίωση της ρότας που έχει χαράξει η περιοχή στον χώρο και τον χρόνο. Έχουμε ανάγκη την επιβεβαίωση. Τόσο σε καιρούς που «είναι στραβός ο γιαλός» όσο και σε εκείνους που «στραβά αρμενίζουμε».
Αποδεχόμενοι πρόσκληση του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Πειραιά για συμμετοχή σε Συνέδριο με θέμα «Άλλοτε η θάλασσα» θαλάσσια οικοτοπία στις ελληνικές περιοχές», οι αρχαιολόγοι Άρης Τσαραβόπουλος και Γκέλη Φράγκου, ξεκίνησαν μια έρευνα που τους επέτρεψε στην εξέλιξή της, να διατυπώσουν κάποιες πρώτες υποθέσεις για το πού μπορεί να «κείται» ο χαμένος ναός της θεάς του έρωτα.
Και λέμε «να κείται», διότι σε αυτό συνηγορούν οι μεταβολές που έλαβαν χώρα με τον σεισμό του 365 μ.Χ. Ένα φαινόμενο που επηρέασε τον χωροταξικό σχηματισμό μιας νοητής γραμμής που ενώνει τα Κύθηρα, τα Αντικύθηρα και την παραλία της Φαλάσαρνας στη δυτική Κρήτη.
Το Kythera.News επικοινώνησε με τον αρχαιολόγο, κ.Άρη Τσαραβόπουλο και του ζήτησε να μοιραστεί με τον αναγνώστη την γνώση του πάνω στο θέμα. Εκείνος, αφού αποδέχτηκε την πρόσκληση, αναφέρθηκε στην δυναμική του χώρου, όπως διαμορφώθηκε ανά τους αιώνες μέσα από γεωφυσικές ανακατατάξεις κυρίως ως αποτέλεσμα του μεγάλου σεισμού του 365 μ.Χ.
Ο σεισμός αυτός, με επίκεντρο στον ευρύτερο χώρο της δυτικής Κρήτης, ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης της πλάκας της Αφρικής με την Ευρωπαϊκή, άφησε το αποτύπωμά του στη γεωμορφολογική εικόνα της περιοχής. Αλλά, ενώ αυτό στην περίπτωση της Φαλάσαρνας και των Αντικυθήρων, μεταφράστηκε σε ανύψωση (6 μέτρα ανυψώθηκε η Φαλάσαρνα και 3 περίπου μέτρα τα Αντικύθηρα), στα Κύθηρα είχε διαφορετικά αποτελέσματα.
Στα Κύθηρα, προκλήθηκε η κατακρήμνιση μεγάλων τμημάτων της ανατολικής ακτής και η βύθισή τους στην θάλασσα. Όλη η ακτή μεταξύ της Παλαιόπολης έως και το Χαλκό, παρουσιάζει έντονα σημάδια κατακρημνίσεων. Στη θάλασσα, λίγα μέτρα από την παραλία μεταξύ Κομπονάδας και Φυρής Άμμου, κάτω από τον ναό του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, είναι βυθισμένες κολώνες μονοκόμματες, υστερορωμαϊκής περιόδου, που φανερώνουν την ύπαρξη σημαντικού οικοδομήματος (πιθανότατα αρχαίου ιερού) στο τμήμα του λόφου που κατακρημνίστηκε.
Ποια όμως η σχέση αυτού του φαινομένου με την πιθανολογούμενη ύπαρξη ναού της Αφροδίτης στην περιοχή; Και πού ακριβώς τοποθετούν οι αρχαιολόγοι την θέση του;
Ο λόφος του Άσπρογα και το κομμάτι που λείπει, είναι το κλειδί
Ο λόφος του Άσπρογα δεσπόζει στην παραλία της Παλαιόπολης, εκεί όπου ο μύθος αναφέρει πως γεννήθηκε η θεά Αφροδίτη. Ο κοινός νους, θα υπέθετε ότι σε μια τέτοια περιοχή θα μπορούσε να είχε ανεγερθεί και λατρευτικός χώρος προς τιμήν της. Θα αναρωτηθεί όμως κάποιος. «Είναι δυνατόν οι μύθοι να διέπονται από λογική;» Ή πιο σωστά, «πώς είναι δυνατόν η λογική των μύθων να συνυφαίνεται με τα έργα των ζώντων ανθρώπων»;
Ασφαλώς και αυτό αποτελεί πεδίο για μια άλλη, εξόχως ενδιαφέρουσα συζήτηση. Η αρχαιολογία όμως, είναι πρωτίστως επιστήμη των δεδομένων. Και τα δεδομένα σύμφωνα με τον κ. Τσαραβόπουλο για την συγκεκριμένη περίπτωση «χάσκουν» στην άκρη του λόφου του Άσπρογα. Τί βλέπουμε εκεί;
Εκεί, δύο πολύ σημαντικά ευρήματα ενισχύουν το πλέγμα της θεωρίας ότι το “x μαρκάρει το σημείο του θησαυρού”. Και ο θησαυρός – στην προκειμένη περίπτωση ο χαμένος ναός της Αφροδίτης – , «κείται» κάπου εκεί.
Στην άκρη του λόφου λοιπόν, βλέπουμε καταρχήν, τα ερείπια δύο ταφικών μνημείων, (και άλλων πολλών εσωτερικά) της ελληνιστικής και της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου. Τί υποδηλώνουν αυτά; Γνωρίζουμε πως οι τάφοι κατά την αρχαιότητα βρίσκονταν κατά μήκος των δρόμων· ήταν παρόδιοι, για να μεταφερθεί η μνήμη του θανόντος στον χώρο μετάβασης του περαστικού.
Προσέξτε τώρα. Αυτοί οι ταφικοί θάλαμοι τοποθετούνταν όπως είπαμε κατά μήκος των δρόμων, όχι στην άκρη λόφων ή γκρεμών. Αυτό είναι πολύ σημαντικό να το κατανοήσουμε και συνδέεται με όσα αναφέραμε για τα αποτελέσματα του μεγάλου σεισμού στην ανατολική ακτή των Κυθήρων. Είχαμε αναφέρει ότι στα Κύθηρα είχε ως αποτέλεσμα την κατακρήμνιση τμημάτων ανατολικά του νησιού. Εδώ λοιπόν, στο χείλος του Άσπρογα, έλαβε χώρα αυτό ακριβώς το γεγονός. Τμήμα της τότε χερσονήσου που προστάτευε το αρχαίο λιμάνι της Σκάνδειας από τους βορειοανατολικούς ανέμους, αποκολλήθηκε και βυθίστηκε στη θάλασσα. Και σε αυτό το τμήμα, ωριμάζει πλέον κατά τον αρχαιολόγο Άρη Τσαραβόπουλο η υπόθεση ότι ήταν ιδρυμένος ο ναός της Αφροδίτης.
Η κατάληξη των ταφικών θαλάμων και το δεύτερο εύρημα
Στην παραπάνω υπόθεση, συνηγορούν δύο δεδομένα. Γνωρίζουμε κατά πρώτον, ότι συχνά στην αρχαιότητα, οι τάφοι τοποθετούνταν σε δρόμους που κατέληγαν σε χώρους λατρείας (ναούς). Ο περαστικός μετέφερε στον ιερό χώρο τη μνήμη του νεκρού. Άρα, στο αποκολληθέν τμήμα από την κατακρήμνιση που προκάλεσε (ή συνέτεινε σε αυτήν) ο σεισμός του 365 μ.Χ, είναι πολύ πιθανόν να υπήρχε ναός. Τούτο ενισχύεται και από το δεύτερο εύρημα της περιοχής.
Στην παραλία της Παλαιόπολης, σχεδόν πάνω στην αμμουδιά, υπάρχει και είναι ορατός ένας σπόνδυλος δωρικής κολώνας που είναι πολύ πιθανόν να ήταν μέρος ναού. Μάλιστα, φαίνεται πως έχει τοποθετηθεί εκεί εκ των υστέρων. Μήπως κάποιος ψαράς, την «ψάρεψε» στο θαλάσσιο κομμάτι που κάποτε ήταν στεριά και κείται λίγες δεκάδες μέτρα εμπρός; Στην ίδια εκείνη θάλασσα, την οποία ο μύθος αναφέρει ως σημείο γέννησης της θεάς Αφροδίτης; Είπαμε, οι μύθοι έχουν την δική τους λογική. Αλλά είναι μια λογική που ξεπηδά από το θυμικό ζώντων ανθρώπων. Και γίνεται παράδοση. Ώσπου έρχεται η μέρα να εξελιχθεί σε υπόθεση από τον ερευνητή του μέλλοντος.
Μια τέτοια υπόθεση, συναρπαστική σε όλη της τη διάσταση, διατύπωσαν οι αρχαιολόγοι, Άρης Τσαραβόπουλος και Γκέλη Φράγκου. Και κάτι τέτοιες υποθέσεις, έρχεται η μέρα που μετατρέπονται σε δεδομένα μέσω της έρευνας.
Ακολουθεί το άρθρο που δημοσίευσε ο Άρης Τσαραβόπουλος στο ρουμανικό περιοδικό CAIETE ARA, στο οποίο διατυπώνεται η παραπάνω θεωρία για πιθανολογούμενη ύπαρξη του ναού της Αφροδίτης στην θαλάσσια περιοχή της Παλαιόπολης, σε σχέση με όλες τις γεωμορφολογικές ανακατατάξεις που συντελέστηκαν στην ευρύτερη περιοχή, με επίκεντρο τον μεγάλο σεισμό του 365 μ.Χ.
Φωτογραφίες από τον Π. Γιαννιώτη, την Τ. Ταμβάκη και το FB.
Δημιουργός του άρθρου:
