Τα παιδιά με αυτισμό, εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα φυσικής κατάστασης ,το οποίο οφείλεται στο μειωμένο ενδιαφέρον τους για κινητικές δραστηριότητες και παιχνίδια.
Τι είναι Αυτισμός
Ο όρος «αυτισμός» προέρχεται ετυμολογικά από την ελληνική λέξη «εαυτός» και υποδηλώνει την απομόνωση ενός ατόμου στον εαυτό του.
Πρόκειται για μια σοβαρή αναπτυξιακή διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από:
- σοβαρή επιβράδυνση στην γλωσσική ανάπτυξη
- μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία
- περιορισμένη δραστηριότητα
- επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά
- ανακόλουθες μορφές αισθητηριακών αντιδράσεων
- ανομοιογενείς μορφές διανοητικών λειτουργιών
Όλες αυτές οι ενδείξεις αρχίζουν πριν το παιδί γίνει τριών ετών. Τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όσο και η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία χαρακτηρίζουν τον αυτισμό ως μία «διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος». Ο αυτισμός εντάσσεται στην κατηγορία των Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών, δεν είναι ψυχιατρική νόσος. Αυτές οι διαταραχές χαρακτηρίζονται από σοβαρά ελλείμματα σε πολλούς τομείς της ανάπτυξης, γι’ αυτό τον λόγο ονομάζονται «διάχυτες».
Οι δύο άλλες διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD, Autism Spectrum Disorders) είναι το σύνδρομο Άσπεργκερ, στο οποίο δεν παρατηρείται καθυστέρηση στη γνωστική ανάπτυξη και τη γλώσσα, και η Εκτεταμένη διαταραχή της ανάπτυξης – Μη προσδιοριζόμενη (PDD-NOS), όπου δεν πληρούνται επαρκώς τα κριτήρια για τις άλλες δύο διαταραχές.
Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και μοναδικό στη διάγνωση του κάτι που κάνει τα άτομα με αυτισμό να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους!
Αυτισμός και άσκηση
Η συμμετοχή των ατόμων με αυτισμό σε προγράμματα άσκησης , αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής τους θεραπείας.
Η ενσωμάτωση της φυσικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με υγιεινή διατροφή , συμβάλλει στον έλεγχο ή στην απώλεια του σωματικού βάρους καθώς τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD) έχουν έως και 40% περισσότερες πιθανότητες να είναι παχύσαρκα από τα παιδιά χωρίς ASD, το οποίο που σχετίζεται με τους περιορισμούς της φυσικής δραστηριότητας καθώς επίσης και με τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία των συμπεριφορικών διαταραχών.
Η άσκηση συμβάλλει :
- στη βελτίωση της μυϊκής δύναμης
- της αντοχής
- της αερόβιας ικανότητας
- στην βελτίωση της κοινωνικότητας
- της συμπεριφοράς
- της αυτονομίας
Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί ένα εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα (ΕΕΠ) για κάθε παιδί σύμφωνα με την σωματική δραστηριότητα, που ταιριάζει στις προτιμήσεις και τις ικανότητες των παιδιών με αυτισμό.
Τι είδους άσκηση είναι όμως κατάλληλη για τα παιδιά με αυτισμό;
Είναι ευρέως γνωστό πως το καλύτερο άθλημα είναι αυτό, με το οποίο το παιδί διασκεδάζει περισσότερο. Στην περίπτωση όμως ενός παιδιού με αυτισμό, όπου υπερτερούν κοινωνικά και επικοινωνιακά ελλείμματα και δυσκολίες στον συντονισμό των κινήσεων, η συμμετοχή τους σε ομαδικά αθλήματα όπως ποδόσφαιρο ή μπάσκετ μπορεί να μην είναι οι καλύτερες επιλογές.
Οι δραστηριότητες αυτές απαιτούν άμεση επικοινωνία με τους άλλους τόσο λεκτική όσο και μη λεκτική όπως νοήματα με τα χέρια ή τα μάτια σε συνδυασμό με γρήγορες αντιδράσεις κατά την διάρκεια του παιχνιδιού. Ο καθορισμός θετικών ψυχαγωγικών συνηθειών σε παιδιά με αυτισμό είναι απαραίτητος. Θετικότερα αποτελέσματα φαίνεται να έχει η συμμετοχή των παιδιών με αυτισμό σε ατομικά αθλήματα όπως κολύμβηση , θεραπευτική ιππασία , στίβος και πολεμικές τέχνες.
Κολύμβηση και Αυτισμός
Τα περισσότερα παιδιά με αυτισμό, αγαπούν το νερό, κάτι που κάνει την ενασχόλησή τους με την κολύμβηση, μια ευχάριστη δραστηριότητα για εκείνα.
Γεννάται το ερώτημα, κατά πόσο είναι αναγκαία η εκμάθηση κολύμβησης σε παιδιά με αυτισμό;
Έρευνες δείχνουν την ύψιστη ανάγκη για την εκμάθηση των κολυμβητικών δεξιοτήτων, χαρακτηρίζοντας την ως μια επείγουσα ικανότητα επιβίωσης.
Γιατί;
Τα παιδιά με αυτισμό διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο πνιγμού. Τα αποτελέσματα των ερευνών, δείχνουν τον πνιγμό ως κύρια αιτία θανάτου σε παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών, αντιπροσωπεύοντας το 91% των παιδικών θανάτων σε αυτόν τον πληθυσμό. Η άγνοια κινδύνου και το ενδιαφέρον που έχουν για το νερό μπορούν να εξελιχθούν σε ένα δυσάρεστο γεγονός.
Ξεκινώντας από τους κανόνες ασφαλείας, πού αποτελεί ένα ζωτικό προληπτικό μέτρο και μια θεμελιώδη ικανότητα που πρέπει να γνωρίζουν τόσο τα παιδιά αλλά και οι γονείς ώστε να είναι ασφαλείς, και συνεχίζοντας με την εκμάθηση των κολυμβητικών δεξιοτήτων, σε συνδυασμό πάντα με το παιχνίδι ώστε να απολαμβάνουν το υδάτινο περιβάλλον.
Η συμμετοχή των παιδιών με αυτισμό σε πρόγραμμα κολύμβησης, αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην μείωση της αισθητηριακής διέγερσης που οφείλεται στην θερμοκρασία του νερού και στην ένταση της άσκησης.
Οι δεξιότητες που αναπτύσσονται μεταφέρονται και σε άλλες πτυχές της ζωής ενός παιδιού όπως αύξηση της δύναμης και αντοχής και μείωση των στερεοτυπικών κινήσεων. Επίσης, η πλευστότητα στο νερό υποστηρίζει την κίνηση του σώματος, μειώνοντας την επίδραση της βαρύτητας, την ένταση στα μέρη του σώματος και τον φόβο. Συμβάλλει επίσης στη:
- βελτίωση του εύρους κίνησης
- αυτοαντίληψη
Η κολύμβηση απαιτεί συντονισμένη κίνηση κάτι που τα παιδιά με αυτισμό μπορούν να διδαχθούν εύκολα, εφόσον δεν υπάρχουν πολύπλοκες απαιτήσεις, βελτιώνοντας έτσι τον συντονισμό τους. Επιπροσθέτως, η επανάληψη στις κολυμβητικές δεξιότητες και οι χαμηλές κοινωνικές απαιτήσεις, βοηθούν σταδιακά στην προώθηση του κινητικού, κοινωνικού και συναισθηματικού τομέα καθώς επίσης και στην βελτίωση της συγκέντρωσης της προσοχής και της βλεμματικής επαφής.
Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό και χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή και υπομονή, είναι πως πολλές φορές μπορεί να πάρει πολύ χρόνο σε ένα παιδί να προσαρμοσθεί στις συνθήκες του νερού και να πλησιάσει να ακουμπήσει το νερό. Όταν αυτό ξεπεραστεί, το παιδί τελικά απολαμβάνει αυτή την δραστηριότητα. Καθοριστικό ρόλο έχει ο καθηγητής φυσικής αγωγής ο οποίος θα πρέπει να διακατέχεται από:
- ευαισθησία ,
- ανθρωπιά ,
- ευχάριστη διάθεση,
- κατανόηση συμπεριφοράς του παιδιού
- αγνόηση ακατάλληλης συμπεριφοράς και ταυτόχρονα εφευρετικότητα για αλλαγή πλάνου μαθήματος για αποφυγή αυτής
Παραπάνω, έγινε εκτενής αναφορά στην κολύμβηση ως μέσο άσκησης και ψυχαγωγίας, όπου μέσα από την διδασκαλία των δεξιοτήτων της κολύμβησης και τους κανόνες ασφαλείας, έχει ως στόχο την βελτίωση της φυσικής κατάστασης, της ψυχοσωματικής ευεξίας, της ψυχαγωγίας της κοινωνικοποίησης και ως τελικό στόχο και όπου είναι εφικτό την κολυμβητική επίδοση.
Υδροθεραπεία και αυτισμός
Σήμερα, οι ευεργετικές επιδράσεις του νερού στο σώμα, χρησιμοποιούνται για τον σχεδιασμό προγραμμάτων Υδροθεραπείας, που είναι από τις πιο ασφαλείς μεθόδους για την αποκατάσταση ενός μεγάλου εύρους παθήσεων (ορθοπεδικών και ρευματικών παθήσεων, καρδιοαναπνευστικών παθήσεων, μετεγχειρητική αποκατάσταση, αποκατάσταση αθλητικών κακώσεων και νευρολογικών παθήσεων) .
Η Υδροθεραπεία, παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια σε σχέση με άλλους είδους δραστηριότητες εκτός νερού. Ο θεραπευτής, εκμεταλλεύεται τις φυσικές ιδιότητες του νερού (άνωση, πυκνότητα, πλευστότητα, αντίσταση, υδροστατική πίεση, θερμική αγωγιμότητα) στοχεύοντας στην επίλυση προβλημάτων στην κίνηση, ώστε να επέλθει βελτίωση της λειτουργικής απόδοσης και ανεξαρτησίας στην καθημερινότητα τους.
Εγκεφαλική παράλυση
Στις νευροαναπτυξιακές παθήσεις, συγκαταλέγονται τα άτομα με εγκεφαλική παράλυση.
Στην εγκεφαλική παράλυση , παρατηρούνται διαταραχές στην ανάπτυξη της κίνησης και της στάσης σε συνδυασμό με την εμφάνιση νευροαναπτυξιακών προβλημάτων, τα οποία οφείλονται σε βλάβη εκείνων των περιοχών του εγκεφάλου που ελέγχουν την λειτουργία των μυών με αδυναμία του ατόμου να χρησιμοποιεί βουλητικά τους μύες του. Η βλάβη αυτή μπορεί να συμβεί κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ή κατά την διάρκεια του τοκετού ή να εμφανιστεί κατά την περίοδο ανάπτυξης και ωρίμανσης του εγκεφάλου, κυρίως στα 5 πρώτα χρόνια της ζωής.
H βλάβη στον εγκέφαλο δεν εξελίσσεται ούτε επιδεινώνεται αλλά παραμένει η ίδια σε όλη την ζωή τον ατόμων με εγκεφαλική παράλυση. Απ την μία όμως, αυτό που μεταβάλλεται είναι η κλινική εικόνα του παιδιού, που καθώς μεγαλώνει, όπου μπορεί να εμφανίσει μυοσκελετικά προβλήματα κατά την ανάπτυξη του από την άλλη όμως με τις κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορεί να επιτευχθεί η βελτίωση της κινητικότητας και της λειτουργικότητας του ατόμου.
Ποια όμως είναι τα οφέλη από την συμμετοχή των ατόμων με εγκεφαλική παράλυση σε πρόγραμμα Υδροθεραπείας;
- Με την πλευστότητα στο νερό, μειώνεται η επίδραση της βαρύτητας και παρέχεται αυξημένη υποστήριξη της σωστής θέσης. Αυτά τα χαρακτηριστικά, μπορούν να επιτρέψουν στα παιδιά με Ε.Π. να ασκηθούν στο νερό με περισσότερη ελευθερία απ’ ότι στην ξηρά. Οι ανθεκτικές δυνάμεις της πλευστότητας και της έλξης, επιτρέπουν ποικίλες αερόβιες δραστηριότητες και δραστηριότητες δύναμης, που μπορούν να τροποποιηθούν εύκολα για να διευκολύνουν ένα ευρύ φάσμα κινητικών ικανοτήτων των παιδιών με Ε.Π.
- Βελτιώνεται η ισορροπία και η νευρομυϊκή συναρμογή, διευκολύνοντας την λειτουργική αποκατάσταση και ανεξαρτητοποίηση του ασθενούς.
- Μειωμένα επίπεδα φόρτισης των αρθρώσεων, παρέχοντας ένα ευχάριστο περιβάλλον για τα παιδιά με ασταθείς αρθρώσεις.
- Η κατάλληλη θερμοκρασία του νερού για θεραπευτικούς σκοπούς θεωρείται στους 33-35° C. Με την βύθιση του ασθενούς σε ζεστό νερό, σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες χαρακτηριστικές ιδιότητες του νερού, προάγεται η μυϊκή χαλάρωση, μειώνεται η υπερτονία (ο μυϊκός σπασμός -σπαστικότατα,), ενώ μειώνεται η ευαισθησία στον πόνο διευκολύνοντας έτσι την επίτευξη των στόχων της αποκατάστασης.
- Αυξάνεται η μυϊκή δύναμη στις περιπτώσεις υπερβολικής αδυναμίας ,
- Βελτιώνει την περιφερική και λεμφική κυκλοφορία
- Αυξάνεται η επιφανειακή κυκλοφορία του αίματος
- Βελτιώνεται το ψυχολογικό προφίλ του ατόμου.
Οι θεραπευτικές μέθοδοι της υδροθεραπείας που εφαρμόζονται, είναι η Bad Ragaz Ring method, Halliwick, η Clinical Ai Chi, η Clinical Watsu, το Aqua Fitness, κ.α και είναι απαραίτητο να γίνονται από εξειδικευμένους θεραπευτές. Ακόμα, κατάλληλος εξοπλισμός, όπως ποδήλατο, τραμπολίνο, διάδρομος σχεδιασμένα αποκλειστικά για το νερό καθώς επίσης και ζώνες επίπλευσης, αλτηράκια και βαράκια, διασφαλίζουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Συμπέρασμα
Γίνεται αντιληπτό, ότι το υγρό στοιχείο έχει να προσφέρει πολλά οφέλη, όχι μόνο σε σωματικό επίπεδο αλλά και σε ψυχολογικό, καθώς και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η υδροθεραπεία αποτελεί ένα πολύ καλό μέσο αποκατάστασης για τα άτομα με οξείες, παροδικές ή χρόνιες αναπηρίες, ασθένειες ή σύνδρομα.
Επιμέλεια, Ελένη Πάζιου, Προπονήτρια κολύμβησης, Ηράκλειο Κρήτης
