Μετά την επιστροφή των ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού, την προγραμματιζόμενη Cop26, την Ημέρα της Γης κ.λπ., διαφαίνεται στον ορίζοντα ότι οι μεγάλες χώρες τα προσεχή τριάντα με σαράντα χρόνια θα επιδιώξουν την κλιματική ουδετερότητα – απανθρακοποίηση. Γίνεται φανερό ότι η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα θα μειώνεται σταδιακά – και από ορισμένα κράτη δραστικά.
Κατ’ αντίθεση, θα αυξηθεί η εξάρτηση από μια σειρά πρώτες ύλες κριτικής σημασίας για τη μετάβαση. Η οικολογική μετάβαση της οικονομίας θα έχει σαν συνέπεια όχι μόνο μεγέθυνση της κατανάλωσης του χάλυβα, του χαλκού, του αλουμινίου κ.λπ., αλλά και στρατηγικών στοιχείων για την επίτευξή της, όπως είναι το κοβάλτιο (όχι άσχετη η δολοφονία του Ιταλού πρέσβη στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό), το λίθιο (η κρίση της Βολιβίας), «οι σπάνιες γαίες», που η Κίνα παράγει κατά το 62%. Δεν είναι τυχαίο ότι, ενώ στις 22 Απρίλη η τιμή δικαιωμάτων ενός τόνου CO2 ξεπέρασε τα 47 ευρώ, έναντι 21,04 ευρώ στις 22.4.2020, και οι τιμές (στις 27 Απριλίου) του χαλκού, ατσαλιού, κοβαλτίου κ.λπ. τραβούν μια ανηφόρα έντονη σε σχέση με το 2018: οι ύλες αυτές είναι απαραίτητες για τις τεχνολογίες των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και την ηλεκτρική κίνηση. Ενδεικτικά, η Ευρώπη «σπάνιες γαίες» εισάγει κατά το 98% από την Κίνα. Η κατάσταση αυτή προκαλεί ανησυχία στην Ε.Ε. αν λάβουμε υπόψη και την αντίθεση του Μπάιντεν στη συμφωνία μεταξύ Ε.Ε. και Κίνας που πρέπει να επικυρωθεί στο τέλος του χρόνου.
Παραγωγή συσσωρευτών λιθίου
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μ. Σέφκοβιτς, υπογράμμισε ότι η σίγουρη προμήθεια αυτών των πρώτων υλών, είναι αναγκαία προϋπόθεση για την οικονομία της οικολογικής μετάβασης και ανάκαμψης. «Οι ανάγκες της Ε.Ε. σε λίθιο, που χρησιμοποιείται στους συσσωρευτές (μπαταρίες) αυτοκινήτων καθώς και για τις μπαταρίες αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας, θα είναι 18 φορές μεγαλύτερες μέχρι το 2030 και 50 φορές μεγαλύτερες έως το 2050». Γι’ αυτό τον λόγο -κατά τον αντιπρόεδρο της Επιτροπής- η Ε.Ε. πρέπει να στοχεύσει από τη μια μεριά σε μια ενδογενή παραγωγή και κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, και από την άλλη μεριά στην κυκλική οικονομία και την καινοτομία.
Προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται οι πρωτοβουλίες βιομηχανίας για την παραγωγή συσσωρευτών λιθίου στην Ε.Ε. και η «Συμμαχία για τις πρώτες ύλες», που συνοδεύονται από τις κατάλληλες Οδηγίες. Η καινοτομία συνέβαλε ώστε, ενώ το 2004 υπήρχαν 16 γραμμάρια πυριτίου ανά watt ισχύος, το 2017 μειώθηκαν στα 4 γραμμάρια. Ενώ η ανακύκλωση συνέβαλε στην ανάκτηση 100.000 τόνων λιθίου, που είναι σχεδόν το 50% του απόβλητου λιθίου.
Οι όροι και τα οφέλη
Από τα ολίγα προαναφερόμενα φαίνεται πως η κυκλική οικονομία είναι μια παραγωγική διαδικασία αναγκαία για την επιδίωξη της οικολογικής μετάβασης γιατί συμβάλλει σημαντικά:
- Πρώτον, στη μείωση της ενεργειακής έντασης της οικονομίας, απαράβατος όρος της οικολογικής, μετάβασης.
- Δεύτερον, στη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα.
- Τρίτον, στην αύξηση των θέσεων εργασίας.
Το παράδειγμα της Ιταλίας
Οι συνέπειες αυτές γίνονται ακόμα περισσότερο κατανοητές από τα παρακάτω. Δημοσιεύθηκε πρόσφατα επιστημονική μελέτη με τον τίτλο «Η κυκλική ιταλική οικονομία», που έγινε από τη Fondazione Symbola e Comieca για το «Next Generation EU», που κινείται στο πλαίσιο του «Μανιφέστου της Ασίζης» -του Πάπα Φραγκίσκου- για μια οικονομία στα μέτρα του ανθρώπου, ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Στην Ασίζη είναι θαμμένος ο «Φτωχούλης του Θεού» (Ν. Καζαντζάκης). Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, η Ιταλία ανακυκλώνει το 79 % των αποβλήτων, έναντι 56% της Γαλλίας, 50% του Ηνωμένου Βασιλείου και 43% της Γερμανίας. Είναι δε η μόνη που, παρ’ όλο που είχε καλή επίδοση, μεταξύ 2010 και 2018 την καλυτέρευσε κατά 8,7%. Κύρια δε στην ανακύκλωση κλασικών βιομηχανικών καταλοίπων (ατσάλι, αλουμίνιο, γυαλί, χαρτί, πλαστικά, ξυλεία, υφαντουργικά) πρόκειται για την πρώτη χώρα σε απόλυτους αριθμούς, πάνω και από τη Γερμανία. Οι επιπτώσεις είναι οι ακόλουθες:
1. Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται στον συνολικό κύκλο, δηλαδή συλλογή, προετοιμασία μέχρι τη βιομηχανική ανακύκλωση, είναι 235.000.
2. Η ανάκτηση πρώτης ύλης κατά την πορεία των παραγωγικών διαδικασιών έχει σαν αποτέλεσμα εξοικονόμηση ενέργειας ισοδύναμης με 23 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου πετρελαίου. Η δε μείωση των εκπομπών ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CΟ2) φθάνει τα 63 εκατομμύρια τόνους, που είναι το 85% του διοξειδίου που προκύπτει από την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας (74,5 εκατ. τόνοι το 2020).
3. Η συμβολή στο ΑΕΠ ανάγεται σε 70 δισ. ευρώ, σχεδόν το 4% του ιταλικού ΑΕΠ.
Σύμφωνα δε με τον πρόεδρο του Ιδρύματος Symbola Ερ. Ρεαλάτσι, «για το ‘Μανιφέστο της Ασίζης’, το να αντιμετωπίζεις με κουράγιο την πανδημία δεν είναι μόνο αναγκαίο, αλλά αποτελεί μια κατάλληλη ευκαιρία για να κάνουμε την οικονομία και την κοινωνία μας περισσότερο στο μέτρο του ανθρώπου και γι’ αυτό πιο ικανές για την αντιμετώπιση του μέλλοντος».
Από χωματερές πάμε καλά…
Μια δε και μιλάμε για κυκλική οικονομία, ιδού ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία και για τη χώρα μας.
Ενδεικτικά, από την επιστημονική μελέτη (Rapporto Rifiuti Urbani – Relazione 2020) για τα στέρεα αστικά απόβλητα στην Ε.Ε. του ΙSPRA (Istituto superiore per la protezione e la ricerca ambientale) για δεδομένα ελληνικά του 2017 (μια και δεν είχαν δοθεί στην Ε.Ε. του 2018 σύμφωνα με την ένδειξη του ερευνητικού κέντρου) η κατάσταση είναι η εξής: χωματερή 80%, ανακύκλωση 15%, λιπασματοποίηση 4%, ενέργεια 1%. Τα στοιχεία της Βουλγαρίας (2017) είναι καλύτερα: χωματερή 62%, ανακύκλωση 17%, λιπασματοποίηση 8% ενέργεια 3%. Τα στοιχεία της Δανίας: χωματερή 1%, ανακύκλωση 29%, λιπασματοποίηση 19%, ενέργεια 51%.
Του Στάθη Λουκά
