Η οικία Cavallini ή πιο γνωστή ως το σπίτι με το Ηλιακό Ρολόι στον Αβλέμονα αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά και ιστορικά κτίρια των Κυθήρων. Με αφορμή την πρόσφατη ανακατασκευή του από τον σημερινό ιδιοκτήτη και απόγονο της οικογένειας Cavallini, σας παρουσιάζουμε ένα κομμάτι της ιστορίας του καθώς και της διάσωσής του.
Η Ιστορία
Η καταγραφή της ιστορίας ξεκινάει στις αρχές του 19ου αιώνα όταν η γνωστή Υδραϊκή οικογένεια Κουντουριώτη αγοράζει δύο ακίνητα στα Κύθηρα. Το ένα ήταν ένα οίκημα στο Καψάλι, στην περιοχή του Πίσω Γυαλού, όπου σε ανάμνηση της παρουσίας αυτής διατηρείται ακόμα η οδός Κουντουριώτη. Το άλλο ήταν ένα σπίτι στον Αβλέμονα (οικία Δαρμάρου). Αν και τα αρχεία των πράξεων αυτών δεν έχουν εντοπισθεί στο Αρχείο των Κυθήρων, έχουν συγκεντρωθεί περιγραφές από επιστολές και έγγραφα της εποχής τα οποία αναφέρονται σε χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά της μετέπειτα οικίας Cavallini. Πιστεύεται πάντως ότι τα δύο αυτά ακίνητα χρησίμευσαν στην οικογένεια Κουντουριώτη κατά τη διάρκεια της Επανάστασης ως κρησφύγετα και τόποι φύλαξης της περιουσίας τους.
Η οικογένεια Κουντουριώτη πούλησε το ακίνητο του Αβλέμονα, κάποια στιγμή ανάμεσα στο1821 και το1827, στον Άντζελο Καβαλλίνη (Angelo Cavallini, 1800-1886), προ-προπάππου του σημερινού ιδιοκτήτη. Ο Άντζελο Καβαλλίνης είχε καταγωγή από την Γένοβα της Ιταλίας και προερχόταν από πλούσια οικογένεια με δραστηριότητα στο εμπόριο, τη ναυτιλία και την εξόρυξη ασημιού. Ο Άντζελο ήταν ένας νέος καπετάνιος όταν διερχόμενος από τη θαλάσσια περιοχή των Κυθήρων αποβιβάστηκε στο Καψάλι για να αναρρώσει από έναν τραυματισμό στο χέρι του. Κατά την ανάρρωσή του γνώρισε τη νοσοκόμα Ρόζα Βίδη την οποία εν τέλει παντρεύτηκε αφού πρώτα ασπάστηκε την Ορθοδοξία. Μαζί της απέκτησε δέκα παιδιά (πέντε γιους και πέντε κόρες).
Μετά την αγορά του ακινήτου στον Αβλέμονα, ο Άντζελο Καβαλλίνης προσέλαβε μάστορες από την Κρήτη με σκοπό την αναβάθμιση και την επέκταση του κτίσματος. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1827 όπως αναγράφεται και στην πλάκα που διατηρείται ακόμα στην κύρια όψη του σπιτιού. Στην πλάκα αυτή διακρίνονται επίσης τα αρχικά D.B.F.D. όπου πιθανότατα αντιστοιχούν στην λατινική έκφραση Deus Benedicat Facta Domus (ο Θεός να ευλογεί αυτό το τελειωμένο σπίτι). Η τοποθέτηση του γνωστού ηλιακού ρολογιού πιθανολογείται ότι έγινε από τον ίδιο τον Άντζελο Καβαλλίνη κατά τη διάρκεια των παραπάνω εργασιών.
Ο Άντζελο έζησε στο σπίτι αυτό μαζί με τη Ρόζα και τα παιδιά τους ενώ παράλληλα χρησιμοποιούσε το οίκημα και ως Τελωνείο για το λιμάνι του Αβλέμονα. Ο Άντζελο Καβαλλίνης διετέλεσε υπο-πρόξενος της Αυστρίας ενώ πιθανολογείται ότι ασκούσε και διπλωματικά καθήκοντα εκ μέρους του ελληνικού κράτους στην περιοχή –η οποία ακόμα δεν άνηκε στην Ελληνική Επικράτεια. Στο Τελωνείο πραγματοποιούταν η επίσημη καταγραφή εμπορικών και ναυτιλιακών συναλλαγών ενώ στο μεγάλο φούρνο που διέθετε το σπίτι ετοιμαζόταν ψωμί το οποίο πωλούσαν μαζί με άλλες προμήθειες στα σταθμευμένα πλοιάρια. Ο Άντζελο Καβαλλίνης εκπροσωπούσε επίσης και τον οίκο Lloyds Triestino ως πράκτορας.
Μετά τον θάνατο του Άντζελο το 1886 το ακίνητο κατέληξε σε δύο από τους γιους, τον Γιάννη και τον Σπύρο. Ο Σπύρος ήταν αυτός που τελικά έζησε στο σπίτι, μαζί με τους τέσσερις γιούς του. Ο Γιάννης Καβαλλίνης έζησε στο Καψάλι, ήταν γνωστός δικηγόρος της εποχής και διετέλεσε πρόξενος της Αυστροουγγαρίας ενώ ήταν ο δεύτερος σύζυγος της Ρόζας Κασιμάτη, μητέρα του γνωστού ποιητή Λευκάδιου Χερν από τον πρώτο της γάμο με τον Πατρικ Χερν (Patrick Hearn), Ιρλανδό γιατρό που έζησε και δούλεψε στα Κύθηρα.
Μετά το θάνατο του Σπύρου Καβαλλίνη το 1932, το σπίτι κατέληξε σε έναν από τους τέσσερις γιους του, τον Γιάννη Καβαλλίνη ο οποίος είχε μεταναστεύσει για ένα διάστημα τη δεκαετία του 1910 στην Αμερική. Επέστρεψε το 1926 πριν από το θάνατο του πατέρα του και παντρεύτηκε τη Γεωργία Φηρού από τα Μητάτα, απέκτησε μαζί της τρία παιδιά και χρησιμοποίησε τον ισόγειο χώρο του ακινήτου στον Αβλέμονα ως Καφενείο. Η πινακίδα του καφενείου διασώθηκε, συντηρήθηκε και διατηρείται σήμερα μέσα στο σπίτι. Το καφενείο επισκέπτονταν οι καπετάνιοι και οι ναυτικοί των καϊκιών που έδεναν στον Αβλέμονα όταν οι καιρικές συνθήκες δεν επέτρεπαν την παραμονή τους στον όρμο του Καψαλιού. Την περίοδο λειτουργίας του Καφενείου, ο Γιάννης Καβαλλίνης προσβλήθηκε από πολιομυελίτιδα η οποία τον οδήγησε σε παράλυση και τελικά στο θάνατο το 1945. Τη λειτουργία του καφενείου ανέλαβε τότε η γυναίκα του, Γεωργία –γιαγιά του σημερινού ιδιοκτήτη-η οποία αναδείχθηκε σε σημαντική προσωπικότητα του νησιού την εποχή εκείνη.
Το σπίτι με το ηλιακό ρολόι, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, «επέζησε» του Γερμανικού βομβαρδισμού του λιμανιού του Αβλέμονα, που προηγήθηκε της εισβολής στην Κρήτη, ενώ φιλοξένησε και διερχόμενο προσωπικό των Συμμαχικών Δυνάμεων που είχε προορισμό την Κρήτη και τη Β. Αφρική. Στις σπηλιές μάλιστα που υπάρχουν δίπλα στο σπίτι εγκαταστάθηκε από τους Συμμάχους ένα μεγάλο κανόνι το οποίο βύθισε πλεούμενο Γερμανικής περιπόλου που είχε αποσταλεί για να τους αναχαιτίσει. Πάνω στους βράχους του ακινήτου διακρίνονται ακόμα τα ίχνη που άφησαν οι σφαίρες που ανταλλάχθηκαν στη σφοδρή εκείνη μάχη.
Μετά τον πόλεμο, η Γεωργία Καβαλλίνη παρέμεινε για κάποια χρόνια μόνη της στο σπίτι του Αβλέμονα αφού όλα της τα παιδιά μετανάστευσαν μέχρι που τα ακολούθησε στο Σύδνεϋ όπου και άφησε την τελευταία της πνοή το 1990.
Σήμερα, το ακίνητο αποτελείται από δύο ανεξάρτητες ιδιοκτησίες. Η ιδιοκτησία που φιλοξενεί το γνωστό ηλιακό ρολόι ανήκει στον Ιωάννη Κλαυδιανό απόγονο της οικογένειας Καβαλλίνη ο οποίος ολοκληρώνοντας την ανακατασκευή του κτιρίου πραγματοποίησε το όνειρο της μητέρας του Μαρίκας Καβαλλίνη το οποίο ήταν να ξαναδεί γεμάτο ζωή το σπίτι που πέρασε τα παιδικά της χρόνια.
Η ανακατασκευή
Η ευθύνη της μελέτης και της ανακατασκευής ανατέθηκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο R.C.TECH το οποίο διαθέτει σημαντικό αρχιτεκτονικό έργο στο νησί και εκτενή εμπειρία σε ειδικά τεχνικά θέματα διατηρητέων κτισμάτων. Η συγκεκριμένη μελέτη ξεκίνησε με την λεπτομερή αποτύπωση του κτιρίου και των μορφολογικών στοιχείων που το καθιστούν μοναδικό. Η αρχιτεκτονική προσέγγιση σεβάστηκε τη μορφολογία και το ευαίσθητο περιβάλλον του οικισμού και παράλληλα εξασφάλισε την ενσωμάτωση σύγχρονων στοιχείων που το αναβάθμισαν λειτουργικά και αισθητικά. Το σπίτι με το ηλιακό ρολόι έκρυβε πολλές εκπλήξεις για τους μελετητές που ανακάλυψαν στην πορεία μερικά από τα μυστικά του (όπως τον ευφυή τρόπο συλλογής των όμβριων υδάτων και τη διοχέτευση αυτών στη στέρνα μέσω ενός μικρού υδραγωγείου).
Επιθυμία του ιδιοκτήτη ήταν εξαρχής να χρησιμοποιηθούν τα καλύτερα υλικά και τεχνικές μέθοδοι ώστε η έντονη παρουσία του κτιρίου στον χρόνο να εξασφαλισθεί για αρκετά χρόνια ακόμα. Οι εργασίες της ανακατασκευής πραγματοποιήθηκαν σχεδόν εξολοκλήρου με συνεργεία της περιοχής αναδεικνύοντας τις σημαντικές τεχνικές ικανότητες των Κυθήριων τεχνιτών που επιτρέπουν, υπό τη σωστή καθοδήγηση, τη δημιουργία μοναδικών αποτελεσμάτων. Οι βασικές οικοδομικές εργασίες περιελάμβαναν τις καθαιρέσεις των παλαιών επιχρισμάτων, των δαπέδων, των χωρισμάτων και της οροφής, την αποκατάσταση και την ενίσχυση της φέρουσας λιθοδομής με νέο αρμολόγημα και τσιμεντενέσεις, τη σκυροδέτηση νέας πλάκας οροφής και αντισεισμικών στοιχείων, τη συντήρηση των μοναδικών πωρόλιθων περιμετρικά των ανοιγμάτων, την επικάλυψη του κτιρίου με νέο επίχρισμα καθώς και την πλήρη αδιαβροχοποίηση αυτού. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην αποκατάσταση και ενίσχυση του ηλιακού ρολογιού. Έτσι, για τις εργασίες αυτές προσκλήθηκε ειδικός συντηρητής με ιδιαίτερη γνώση και 30ετή θητεία στη συντήρηση των αρχαιοτήτων του Παρθενώνα.
Σίγουρα πλέον, το σπίτι με το ηλιακό ρολόι, σε εκείνη την ήσυχη γωνία στο λιμανάκι του Αβλέμονα θα συνεχίσει να αποτελεί μνημείο του χρόνου και της μνήμης αλλά και φόντο για αμέτρητες καλοκαιρινές φωτογραφίες.
