Μπορεί να είναι γνωστός κυρίως για το φαράγγι της Σαμαριάς, αλλά ο νομός Χανίων διαθέτει μεγάλο εύρος περιπατητικών διαδρομών που σχετίζονται μάλιστα με τα διαφορετικά στάδια της ιστορίας του, από τα μινωικά μέχρι τα προβιομηχανικά χρόνια. Με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Κρήτης και σε συνεργασία με τους τοπικούς δήμους και την Κοιν.Σ.Επ. Paths of Greece, ένα δίκτυο 60 και πλέον διαδρομών με συνολικό μήκος 600 χιλιομέτρων, ολοκληρώνεται σταδιακά στους έξι δήμους της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων μέχρι το τέλος του 2023.
Η μεγάλη ρωμαϊκή οδός
Προκειμένου να σχεδιάσει τα μονοπάτια που απαρτίζουν το δίκτυο Chania Trails, ο Φοίβος Τσαραβόπουλος της Paths of Greece, συμπλήρωσε περισσότερες από 120 ώρες συνεντεύξεων με ντόπιους ενώ, ανάμεσα στις «παράπλευρες ανακαλύψεις» που προέκυψαν από την έρευνα στο πεδίο, περιλαμβάνεται και μία από τις πιο καλοδιατηρημένες ρωμαϊκές οδούς που έχουν βρεθεί στην Ελλάδα. O δρόμος αυτός ένωνε την Έλυρο με τη Σούγια και έχει μήκος πάνω από πέντε χιλιόμετρα, δυόμισι εκ των οποίων είναι χτιστά με κουρασάνι, δηλαδή το ρωμαϊκό κονίαμα. Για τον Φοίβο Τσαραβόπουλο, η ανάπτυξη ενός δικτύου μονοπατιών σε περιοχές με ιστορία χιλιετιών, θα αναδείξει διαδρομές που υπήρχαν από τα μινωικά χρόνια, όπως το μονοπάτι της Απτέρας που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι του Αζοϊρέ Στύλου για να πάρουν νερό από τις πηγές του ποταμού. Αλλά και φυσικά αξιοθέατα, όπως η γιγαντιαία ελιά, ηλικίας 3.000 ετών στον Σαμωνά, που κάποια χέρια φρόντιζαν από τα μινωικά χρόνια.
Αναδεικνύοντας την κρητική ενδοχώρα
Εξίσου γοητευτική ήταν και η «ανακάλυψη» που του επιφύλασσαν τα Τεμένια στην επαρχία Σελίνου: στο γραφικό καφενείο του χωριού, ο ελληνικός καφές φτιάχνεται με νερό που παίρνουν οι ιδιοκτήτες από την ομώνυμη πηγή, στην απέναντι πλευρά του δρόμου. Σκοπός των μονοπατιών άλλωστε, είναι να αναδείξουν διαδρομές πλούσιες σε εμπειρίες και να αναδείξουν τα χωριά της ενδοχώρας. «Όταν περπατάς, βλέπεις πραγματικά αυτά που έχει να σου δείξει ο τόπος, γνωρίζεις τους ανθρώπους του», διαπιστώνει ο Φοίβος. «Τα μονοπάτια αποτελούν επίσης ένα μέσο για να ανακαλύψει κανείς τη διαχρονικότητα του τόπου. Τα περάσματα από γκρεμούς και απότομες πλαγιές, υπενθυμίζουν τον μόχθο που κατέβαλαν οι παλαιότεροι για να κάνουν τις απαραίτητες μετακινήσεις. Εξερευνώντας ένα παλιό μονοπάτι, αντιλαμβάνεσαι επίσης πόσο διαφορετική ήταν η αίσθηση του χρόνου τότε. Στο μονοπάτι από τα Χανιά μέχρι την Παλαιόχωρα για παράδειγμα, συναντάς δύο χάνια, γεγονός που σημαίνει ότι χρειάζονταν δύο ολόκληρες μέρες για να διανύσεις την διαδρομή».
Τα Chania Trails έχουν τη δυναμική να προσελκύσουν ένα ποιοτικό διεθνές κοινό, επεκτείνοντας μάλιστα τη διάρκεια της τουριστικής σεζόν. Παράλληλα, επανασυνδέουν τους ντόπιους με στοιχεία της «κληρονομιάς» που αποδέχθηκαν σιωπηλά από τους πατεράδες και τους παππούδες τους. Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Φοίβος, «οι νέοι δεν βλέπουν πια κατσάβραχα και χαλάσματα, αλλά το μονοπάτι του παππού ή τον μύλο του χωριού τους». Τα μονοπάτια κουβαλούν συλλογικές και ατομικές μνήμες και η ανάδειξή τους τις επαναφέρει στη ζωή.
Ένας αστικός περίπατος και προσβασιμότητα στη Σαμαριά
Τη στενή σύνδεση του δικτύου Chania Trails με την αυθεντική πλευρά της Κρήτης, υπογραμμίζει και ο Δημήτρης Μιχελογιάννης, οραματιστής και υπεύθυνος ολοκλήρωσης του έργου εκ μέρους της Περιφέρειας Κρήτης: «Η ανάπτυξη του δικτύου των μονοπατιών, συνδέεται με την ανάδειξη λιγότερο γνωστών σημείων του πολιτιστικού και φυσικού αποθέματος των Χανίων και της διασύνδεσής τους με εμβληματικά σημεία αναφοράς της ενδοχώρας, όπως οι αρχαίες πόλεις Άπτερα και Λισσός ή τα φαράγγια των Χανίων. Η σύνδεση του περιπάτου με τον πολιτισμό χαρακτηρίζει και την αστική διαδρομή που θα συνδέει το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο στη Χαλέπα των Χανίων με τις γύρω γειτονιές και η οποία θα εγκαινιαστεί μέσα στους επόμενους μήνες. Τέλος, σε εξέλιξη βρίσκεται η δημιουργία μίας καινοτόμου διαδρομής που θα καταστήσει μέρος του φαραγγιού της Σαμαριάς προσβάσιμο από άτομα με αναπηρία σε αμαξίδιο».
Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου, το οποίο χρηματοδοτείται από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους της Περιφέρειας Κρήτης, ανέρχεται στα 1,5 εκατ. ευρώ και περιλαμβάνει το σχεδιασμό, την υλοποίηση, τη συντήρηση, την προβολή και τη διαχείριση του δικτύου. Οι πρώτες επτά διαδρομές του δικτύου Chania Trails, έργο του Δήμου Χανίων, είναι ήδη έτοιμες και οι ψηφιακοί τους χάρτες διαθέσιμοι στην εφαρμογή Avenza Maps (avenzamaps.com/vendor/3883/paths-of-greece). Στο πλαίσιο του έργου, προβλέπεται και η δημιουργία ολοκληρωμένης διαδικτυακής πύλης και σειράς ψηφιακών εφαρμογών για το σύνολο του δικτύου των διαδρομών.
Διαδρομές που ξεχωρίζουν
– Τα μονοπάτια που διασχίζουν τα παραμυθένια κυπαρισσοδάση του Αποκόρωνα (χαμηλής δυσκολίας).
– Χτισμένο πάνω στον γκρεμό, με θέα τη θάλασσα και τα πεύκα της παραλίας, το μονοπάτι από τον Άγιο Ιωάννη Σφακίων προς την Αγία Ρουμέλη, αποτελεί μία από τις πιο εντυπωσιακές διαδρομές στην Ελλάδα (μεσαίας δυσκολίας).
– Η εντυπωσιακή διαδρομή από την αρχαία Φαλάσαρνα προς τον Μπάλο (υψηλής δυσκολίας).
– Η διαδρομή «Κούμοι και Μιτάτα» στα Λευκά Όρη του Αποκόρωνα, περνά από εντυπωσιακά στρογγυλά πέτρινα κτίσματα μεγάλου ύψους (κούμους), τα οποία χρησιμοποιούσαν οι βοσκοί για διαμονή και τυροκόμηση (μέτριας δυσκολίας, προς ανάδειξη).
– Η πολυήμερη αρχαιολογική διαδρομή, η οποία θα ενώνει την Παλιόχωρα με τις αρχαίες πόλεις της Υρτακίνας, της Ελύρου, της Σούγιας και της Λισσού, γνωστές και ως «Κοινό των Ορείων», (χαμηλής δυσκολίας, προς ανάδειξη).
