Η οικογένεια Σαλαμών, στα τέλη του 19ου αιώνα κίνησε το ενδιαφέρον πολλών μελετητών (Σπ. Δεβιάζη, Α. Ζώη, Ν. Β. Τωμαδάκη, Κ. Δ. Μερετζίου και Στ. Σπανάκη) γιατί τότε η αρχειακή έρευνα απέδειξε πως ο μεγάλος μας ποιητής καταγότανε από την Κρήτη. Όταν η Κρήτη έπεσε στους Τούρκους έπειτα από πολύχρονη πολιορκία (1645-1669), σύμφωνα με το Τοπικό Ιστορικό Αρχείο Κυθήρων, ο Φραγκίσκος Σαλαμών από το Χάνδακα και η γυναίκα του Ανεζίνα Ποδοκάτορα με καταγωγή από την Κύπρο, μαζί με το γιο τους Νικόλαο, οι τρεις καταφεύγουν ως πρόσφυγες στο νησί των Κυθήρων. Ο Νικόλαος Σαλαμών, ο γιος του Φραγκίσκου και της Ανεζίνης, συμπεραίνουμε ότι αυτός είναι ο προπάππους του Διονυσίου Σολωμού ο οποίος γεννιέται στη Ζάκυνθο στα τέλη του 18ου αιώνα.
Ο πατέρας του ποιητή, Νικόλαος Σολωμός με τον αδερφό του Σπυρίδωνα Σολωμό, το 1785, μαζί αιτούνται από τις βενετικές αρχές τον τίτλο του «Conte» που τελικώς έλαβαν τότε –ένεκεν της κρητικής ευγενικής καταγωγής της οικογένειας παλαιόθεν– όταν εγγράφονται στο Libro D’Oro. Οι μαρτυρίες ανάγονται από το 1665 στο Αρχείο Κυθήρων όταν ο Φραγκίσκος Σαλαμών αλληλογραφεί από την Κρήτη με τη Βενετία για να δοθεί μηνιαίος μισθός στην οικογένειά του (90 λίρες) γιατί εκείνος θα απουσίαζε στα Κύθηρα –άρα η οικογένεια ακόμα ζει στην Κρήτη. Η ίδια οικογένεια φυγαδεύεται στα Κύθηρα μέσω Κισσάμου το 1666 όπου διαμένουν για αρκετά χρόνια (1666-1670), ενώ ο Φραγκίσκος Σαλαμών εργάζεται σε κρατικές θέσεις της Γαληνοτάτης, κυρίως ως στρατιωτικός. Το Δεκέμβριο 1670 τα ξαδέρφια Νικόλαος Σαλαμών (γιος του Φραγκίσκου) και ο Πέτρος Σαλαμών (γιος του Μάρκου και αδερφός του Φραγκίσκου) εγγράφονται στο Libro D’Oro της Ζακύνθου.
Αργότερα, όμως, ο Νικόλαος Σαλαμών ταξιδεύοντας από τη Ζάκυνθο προς τα Κύθηρα συλλαμβάνεται από τους Οθωμανούς Τούρκους και πωλείται ως σκλάβος, ενώ επιτυγχάνεται η εξαγορά και εντέλει η επιστροφή του στα Επτάνησα το 1678 και πλέον ζει στα Κύθηρα ξανά. Από το 1684/1685 έως το 1688 ο Νικόλαος Σαλαμών είναι ο αρχηγός της πολιτοφυλακής Κυθήρων, τότε πεθαίνει η μητέρα του Ανεζίνα, θέση την οποία ανανεώνει το 1690 και το 1693. Το 1693 ο Νικόλαος Σαλαμών αποκτά γη στα Κύθηρα έπειτα από παραχώρηση της Βενετίας, ενώ το 1701 υπάρχουνε μαρτυρίες πως μεταβαίνει στο Ναύπλιο, ωστόσο το 1706 έχει επιστρέψει στα Κύθηρα όπου ζει έως το 1716 όταν μόνιμα πια εγκαθίσταται στη Ζάκυνθο. Η οικογένεια του Διονυσίου Σολωμού ή Σαλαμών έχει επομένως καταγωγή από την Κρήτη, μόνιμη διαμονή στα Κύθηρα από το 1666 έως το 1716 με μικρά διαλείμματα και κατοίκηση στη Ζάκυνθο από το 1716 και εντεύθεν.
Η αριστοκρατική όσο κρητική προέλευση, επανέρχεται στην ποίησή του λ.χ. Ο Κρητικός, αλλά χαρακτηρίζει ακόμη πολλούς από τους επόμενους Επτανησίους που αναφέρονται ή συνομιλούνε με το έργο του, με αποκορύφωμα το ποίημα Ο Όρκος του Γεράσιμου Μαρκορά, με θέμα την επαναστατική εξέγερση από το 1866 έως το 1869 που λήγει με το ολοκαύτωμα στη Μονή Αρκαδίου στο Ρέθυμνο.
Της Γεωργίας Τσατσάνη
Δημιουργός του άρθρου:
Η Γεωργία Τσατσάνη είναι φιλόλογος - συγκριτολόγος
