Η φράση αυτή που ακούγεται στις εκκλησίες τούτες τις μέρες θα έπρεπε να μας κάνει να σκεφθούμε για τους όρους της – χωρίς να περιπλανηθούμε σε όσα τη συνοδεύουν στον θρησκευτικό κανόνα, μέρος του οποίου είναι (Καταβασίαι του Πάσχα, α΄ειρμός).
Πώς μπορούν οι Λαοί να βγουν από τα Πάθη που διαβιούν; Πώς μπορούν οι Λαοί να λαμπρυνθούν, κι αυτό να μην είναι μόνο μια μικρή ανάπαυλα, μια γιορτή η οποία εκφράζει με έντονο τρόπο μια βαθιά ανάγκη των ανθρώπων, ως μέρος της φύσης και ως πλάσματα εν κοινωνία;
Πρώτα όμως πρέπει να αναλογιστούμε σε τι εποχή ζούμε, πώς ορίζεται η εποχή μας σήμερα. Επειδή ο χρόνος τρέχει, κι όλα αλλάζουν, παρόλο που στη συνείδηση καρφώνεται ένας ατέρμονος ενεστώτας, χωρίς κανένα μέλλοντα, χωρίς αύριο, χωρίς ελπίδα…
Σε τριάντα χρόνια έγιναν πολλά
Ήταν το 1990 όταν ο Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος, πρόεδρος τότε των ΗΠΑ, ανήγγειλε τη «Νέα Τάξη Πραγμάτων» (ΝΤΠ). Δηλαδή τον διαρκή πόλεμο κατά πάντων για την επιβολή των βορειοαμερικανικών συμφερόντων. Η αναγγελία της ΝΤΠ ξεκίνησε με την Καταιγίδα της Ερήμου, δηλαδή τον πρώτο πόλεμο ενάντια στο Ιράκ. Τότε ακόμα δεν είχε διαλυθεί η ΕΣΣΔ, αλλά είχαν προχωρήσει οι διαδικασίες πτώσης των καθεστώτων της ανατολικής Ευρώπης, και η Κίνα δεν ήταν αυτό που είναι σήμερα. Η «Νέα Τάξη Πραγμάτων» ήταν ένα ναζιστικό σύνθημα: ο Χίτλερ την προσδιόριζε σαν μια περίοδο χιλίων χρόνων. Ο Μπους εξάγγειλε τη ΝΤΠ με πιο περιορισμένη διάρκεια, εκατό χρόνων. Οι ΗΠΑ αισθάνονταν νικητές του ψυχρού πολέμου και μπροστά τους ανοιγόταν ο «αμερικάνικος αιώνας» κυριαρχίας και κοσμοκρατορίας.
Μέσα στα 30 χρόνια που μεσολάβησαν έγιναν πολλά, και προς την κατεύθυνση που εξήγγειλε ο Μπους, αλλά και προς την αντίθετη. Για μια δεκαετία (1990-2000), οι ΗΠΑ «έκαναν πάρτι». Το 2001 ένοιωσαν ένα μεγάλο κτύπημα με τους Δίδυμους Πύργους, κι άρχισαν ένα νέο σπιράλ πολέμων (που δεν κέρδισαν, παρά την επικράτησή τους στο στρατιωτικό τομέα, όπως σε Ιράκ και Αφγανιστάν – διότι η κατοχή χωρών είναι δύσκολη υπόθεση). Δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν τη Νέα Μεγάλη Μέση Ανατολή και, τέλος, ένοιωσαν την ανάσα ανταγωνιστών τους όπως η Γερμανία στην Ευρώπη, και η Κίνα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η κρίση του 2008-10 έπληξε κυρίως τον Δυτικό κόσμο και τις ΗΠΑ, ενώ στη Λατινική Αμερική ένα μεγάλο κύμα λαϊκών αγώνων γέννησε νέα καθεστώτα. Την ίδια περίοδο η Ρωσία είχε ήδη ανασυγκροτηθεί σε μεγάλο βαθμό, είχε βγει από την κατάσταση του μαφιόζικου καπιταλισμού, και έδειχνε με αποφασιστικά βήματα ότι θα ξαναδιεκδικήσει αυτά που της είχαν αφαιρεθεί στα χρόνια 1990-2000.
«Εθνολαϊκισμός», γεωπολιτική και νέα «οράματα» των ελίτ
Για 15 περίπου χρόνια είχε ξεκινήσει και διευρυνθεί ένας νέος κύκλος αγώνων σε ολόκληρη τη Γη, που έβλεπε με καχυποψία την παγκοσμιοποίηση, τον νεοφιλελευθερισμό, την εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση των πάντων. Ο «αμερικάνικος αιώνας» αποδείχθηκε μια ουτοπία, και όλοι οι ισχυροί της Γης αισθάνθηκαν γυμνοί: δεν μπορούσαν να συγκινήσουν τους λαούς και τα έθνη του κόσμου, δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα ρεύμα συμπάθειας ή υποστήριξης στους στόχους που έθεταν. Οι διαρκείς αναδιαρθρώσεις, η φτωχοποίηση, η παρατεταμένη λιτότητα και η οικονομική κρίση καθήλωναν την εργατική τάξη και τους λαούς, οδηγούσαν στην εξάπλωση μιας δυσφορίας και δυσαρέσκειας, μαζί με εξεγέρσεις και μεγάλους αγώνες.
Είδαν κι έπαθαν για να αντιμετωπίσουν αυτήν την αμφισβήτηση: αυτό ήταν το κύριο μέλημα των Δυνατών για ένα διάστημα, από το 2010 έως το 2015 περίπου. Τότε διαφαίνεται μια κάμψη του ανοδικού κύματος αγώνων στον κόσμο, αλλά όχι η συντριβή του. Παίρνει αναγκαστικά άλλες μορφές και εκδηλώνεται με τη μορφή αυτού που ονόμασαν «εθνολαϊκισμός». Εντελώς «περίεργα», το εθνικό στοιχείο συναντιέται με το λαϊκό στοιχείο σε ένα μείγμα που μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα στους παγκοσμιοποιητές.
Είναι η χρονική στιγμή που γίνονται δύο διαφορετικές διαδικασίες, οι οποίες όμως αλληλοσυνδέονται σε μεγάλο βαθμό: πρώτον περνάμε στη φάση της γεωπολιτικής και των αναμετρήσεων σε αυτό το πεδίο, με περισσότερα κέντρα να παρεμβαίνουν, και δεύτερον εξαγγέλλονται και προωθούνται αναδιαρθρώσεις στο όνομα της «4ης Βιομηχανικής Επανάστασης». Αυτά θα διανθιστούν λίγο μετέπειτα με τα συνθήματα της «Ψηφιακής Μετάβασης» και της «Μεγάλης Επανεκκίνησης». Στον ορίζοντα ξεπροβάλλουν τρεις παγκόσμιες δυνάμεις που έχουν ευρύτερα γεωπολιτικά σχέδια και ιεραρχήσεις: οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία. Αυτές διαθέτουν δυνατότητες να ανταγωνιστούν μεταξύ τους στα πιο προχωρημένα πεδία (είτε τεχνολογικά, είτε οικονομικά, είτε στρατιωτικά).
Πανδημία, δύση της Δύσης και «φτωχές» εναλλακτικές
Η εμφάνιση της πανδημίας, τα παγκόσμια λοκντάουν, η κατάργηση του δημόσιου χώρου, ο φόβος και ο τρόμος που έντεχνα καλλιεργήθηκαν, και η κοινή αντιμετώπιση των «ανυπότακτων» πολιτών, έδωσαν ένα αποφασιστικό κτύπημα στον λαϊκό παράγοντα – σχεδόν τον ευνούχισαν πολιτικά και ιδεολογικά. Δεν ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει έναν τέτοιο «εχθρό», ενώ η αστική τάξη (σε παγκόσμιο επίπεδο), μετά από ένα πρώτο ξάφνιασμα, προσαρμόστηκε πιο εύκολα. Και χρησιμοποίησε την πανδημία πολλαπλά, για να προωθήσει τις αναδιαρθρώσεις που απαιτούσε το κεφάλαιο και πιο τρομακτικές μορφές ελέγχου (βιοπολιτικού).
Κι ενώ ο παράγοντας λαϊκό κίνημα φαίνεται να έχει εξουδετερωθεί σε μεγάλο βαθμό, γίνεται ολοένα πιο ορατό ένα ιστορικό προτσές που ονομάσαμε «δύση της Δύσης», δηλαδή μια συνολική διαδικασία στην οποία η Δύση χάνει την ισχύ και τους όρους κυριαρχίας που είχε για πάνω από 2 αιώνες, και αναδύονται νέα παραγωγικά και πολιτικά κέντρα που σκοπεύουν να παίξουν έναν δικό τους ρόλο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία σε συμβολικό επίπεδο σηματοδοτεί μια σειρά από διαδικασίες που είχαν υπερωριμάσει και εκδηλώνονται με τον βίαιο τρόπο του πολέμου. Υπογραμμίζεται έτσι ότι έχουμε μπει σε μια νέα φάση, όπου κύριο χαρακτηριστικό είναι η επίλυση όλων των προβλημάτων δια της ισχύος και των όπλων. Ισχύς και όπλα ανάμεσα σε διαμορφωνόμενα στρατόπεδα και με βασικούς πρωταγωνιστές τις δυνάμεις που αναφέραμε.
Ο Δυτικός λόγος (βαθύτατα ιμπεριαλιστικός και αντιδραστικός) το 1990 κήρυξε τη ΝΤΠ, το 2001 κήρυξε τον «πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία», και τώρα κηρύττει τον πόλεμο ενάντια στα «ολοκληρωτικά καθεστώτα Ρωσίας και Κίνας». Αν προσέξει κανείς, είναι πιο στοχευμένες επιθετικά οι σημερινές διακηρύξεις σε σχέση με τη ΝΤΠ ή τον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία. Από την άλλη μεριά, τα άλλα δύο κέντρα δεν έχουν να δώσουν μια εναλλακτική πορεία πέρα από την αμφισβήτηση της Δυτικής κυριαρχίας. Δεν έχουν να πουν κάτι για τους λαούς, την ελευθερία, την χειραφέτηση, την κυριαρχία χωρών και εθνών. Οι εικόνες της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι μέθοδοι και ο λόγος με τον οποίο την δικαιολογούν, οι εικόνες από την Σαγκάη και τη διαχείριση της πανδημίας, δεν είναι fake news. Είναι μια πραγματικότητα που αντανακλά την ποιότητα του εσωτερικού καθεστώτος σε κάθε μια από αυτές τις δυνάμεις. Η συγκεντρωτική (μονοπωλιακή), κρατικίστικη, αυταρχική έως δικτατορική μορφή οικονομικής και πολιτικής ζωής δεν μπορούν να είναι απάντηση και εναλλακτικό όραμα απέναντι στη «δύση της Δύσης».
Επομένως, τι;
Μπορεί να γίνει λόγος, και υπό ποία έννοια, για Λαμπρή των Λαών;
Και ναι και όχι. Όχι, με τη μορφή ενός θαύματος, μιας μαγικής μέρας, ενός Μεσσία, μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Ούτε ως «δώρο» νέων τσάρων, νέων πλανηταρχών, νέων Μανδαρίνων, νέων Στόλτενμπεργκ, νέων Σβαμπ, νέων Ερντογάν κ.λπ.
Απέναντι στη «δύση της Δύσης» και στην ανάδυση νέων επίδοξων κοσμοκρατόρων και αντιδραστικών δυνάμεων, πρέπει να συνταχθεί ένας πόλος των Λαών που θα θέσει τη δική του «ατζέντα». Η οποία δεν μπορεί να είναι ίδια με αυτά που διακηρύσσουν, και ιδιαίτερα με αυτά που εφαρμόζουν, οι Δυνάστες του σημερινού κόσμου. Ορισμένοι νομίζουν ότι θα έρθει η Λαμπρή απλά αν χάσει η Δύση, η Δυτική συμμαχία υπό τις ΗΠΑ. Δεν αρκεί αυτός ο όρος, ιδίως εάν περιμένεις να γίνει δι’ αντιπροσώπων – και μάλιστα αντιδραστικών, όπως η Ρωσία και η Κίνα. Γιατί μοιάζει να ξεχνιέται ότι πολλές από τις αρχές και αξίες της Δύσης (με την έννοια του κεφαλαίου ως κοινωνικής σχέσης) έχουν φυτευτεί βαθιά στην καρδιά και της Ρωσίας του Πούτιν και της Κίνας του Σι Τζινπίνγκ. Η χειραφέτηση δεν θα έρθει από εκεί.
Τι και ποια μορφή μπορεί να πάρει το «υποκείμενο» σήμερα; Λαοί, έθνη, χώρες (μικρές, ανίσχυρες, μεσαίες), κοινωνικές τάξεις, παγκόσμιο προλεταριάτο. Και μέσα από ποιους δρόμους, ποιες διαδρομές και μεσολαβήσεις μπορεί να αναδειχθεί; Δεν είναι σπαζοκεφαλιά, είναι ανάγκη. Και σαν τέτοια, δεν μπορεί να ικανοποιηθεί χωρίς ένα άλμα και στο πεδίο της συνείδησης. Άλμα (ποιοτικό) το οποίο μπορεί να στηριχθεί σε αναρίθμητα στοιχεία και γεγονότα που δίνει ήδη η πραγματικότητα. Πολλές φορές κάτι είναι «μπρος στη μύτη μας» και δεν το βλέπουμε. Ίσως κάτι τέτοιο να συμβαίνει και τώρα. Η σωστή πλευρά της ιστορίας βρίσκεται στον αγώνα να δημιουργηθεί ένας πόλος των Λαών, κι όχι στη συστράτευση με μια από τις στρατοπεδεύσεις των κοσμοκρατόρων (νυν και επίδοξων).
Του Ρούντι Ρινάλντι
