Η διαδικασία της εγκεφαλικής έκπτωσης που οδηγεί στο Αλτσχάιμερ, πιστεύεται πλέον ότι ξεκινάει πολύ νωρίτερα από τα πρώτα συμπτώματα της νόσου. Ναι, το να ξεχνάμε συνεχώς τα κλειδιά μας ή τον λόγο που μας έφερε σε ένα δωμάτιο του σπιτιού, δεν αποκλείεται να είναι οι πρώτες, πάρα πολύ πρώιμες ενδείξεις. Μπορεί όμως και όχι. Το σίγουρο είναι ότι μπορούμε να προλάβουμε το Αλτσχάιμερ σε έναν βαθμό, υιοθετώντας κάποιες συνήθειες στη ζωή μας.
Τα νέα επιστημονικά δεδομένα, μάλιστα, λένε ότι ποτέ δεν είναι νωρίς να ξεκινήσουμε την πρόληψη, διότι στην πραγματικότητα το Αλτσχάιμερ ξεκινάει πιο νωρίς από όσο πίστευαν οι ειδικοί μέχρι τώρα. Και σίγουρα πιο πριν από τα πρώτα συμπτώματα.
Πότε αρχίζει το Αλτσχάιμερ;
Για τους περισσότερους, τα πρώτα συμπτώματα της νόσου αρχίζουν συνήθως να εμφανίζονται γύρω στη δεκαετία των 60. Υπολογίζεται ότι υποφέρουν από αυτήν τουλάχιστον 50 εκατομμύρια ένθρωποι άνω των 65 σε όλον τον κόσμο. Όμως, η έκπτωση των εγκεφαλικών λειτουργιών πιστεύεται ότι αρχίζει 10 χρόνια νωρίτερα, ίσως και περισσότερα.
Κι όμως, η νόσος δεν είναι συνέπεια ηλικίας. Στις περισσότερες μορφές άνοιας –η πιο συνηθισμένη μορφή της είναι το Αλτσχάιμερ– τα εγκεφαλικά κύτταρα επιβραδύνουν τη λειτουργία τους και, για μυστηριώδεις προς το παρόν λόγους, οι συνδέσεις ανάμεσα στα κέντρα του εγκεφάλου εξασθενούν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την άμβλυνση της μνήμης και των υπόλοιπων γνωστικών λειτουργιών.
Έτσι, φτάνουμε από το «πού έβαλα τα κλειδιά μου;» στην έκπτωση της κρίσης, την αδικαιολόγητη σύγχυση και τον αποπροσανατολισμό που παρατηρούμε στους ασθενείς με Αλτσχάιμερ. Σε κάποιες σπάνιες μορφές της νόσου, οι πρώτες δυσλειτουργίες μπορεί να αρχίσουν ακόμη και από τη δεκαετία των 30.
Ποιοι παράγοντες βοηθούν το Αλτσχάιμερ να εκδηλωθεί;
Προκειμένου οι επιστήμονες να καταλήξουν σε θεραπείες και μέτρα πρόληψης, δεν παύουν να αναζητούν όλους τους μυστηριώδεις λόγους που οδηγούν σε πτώση των εγκεφαλικών λειτουργιών. Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 2021, οι επιστήμονες κατέληξαν σε μια σειρά «τροποποιητικών», όπως τους αποκάλεσαν, παραγόντων επικινδυνότητας.
Η κληρονομικότητα είναι φυσικά μια αδιαμφισβήτητη ένδειξη. Υπάρχουν όμως και παράγοντες άλλοι, έξω από το γενετικό μας υλικό, που ενδέχεται να συμβάλλουν στην εκδήλωση Αλτσχάιμερ. Αυτοί είναι:
- Η άνευ θεραπείας κατάθλιψη.
- Η υψηλή αρτηριακή πίεση.
- Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας.
- Ο διαβήτης.
- Η παχυσαρκία.
- Η υπερλιπιδαιμία (τα υψηλά επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα).
- Η φτωχή διατροφή.
- Το κάπνισμα.
- Η κοινωνική απομόνωση.
- Η κατάχρηση αλκοόλ.
- Οι διαταραχές του ύπνου.
- Η απώλεια ακοής.
Τα καλά νέα, όμως, είναι πως η άνοια δεν είναι αναπόφευκτη. Μία από τις ερευνήτριες της παραπάνω μελέτης, η Dr Deborah Levine, από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Michigan, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Έχουμε πλέον όλο και περισσότερες αποδείξεις ότι οι άνθρωποι μπορούν να διατηρήσουν έναν υγιή εγκέφαλο και να αποτρέψουν την άνοια, υιοθετώντας υγιεινές συνήθειες και ελέγχοντας τους παράγοντες που σχετίζονται με το καρδιαγγειακό σύστημα».
Με ποιους τρόπους μπορούμε να προλάβουμε το Αλτσχάιμερ;
1. Αυξάνουμε τη φυσική δραστηριότητα
Η μέτρια σωματική δραστηριότητα, όπως ένα γρήγορο καθημερινό περπάτημα, έχει αποδειχθεί ότι προάγει τη σωματική και ψυχική υγεία, βελτιώνει τον ύπνο, μειώνει τα συμπτώματα της κατάθλιψης και προάγει την καλή γνωστική λειτουργία.
Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι πρέπει να ξεκινήσετε το συντομότερο δυνατό, ανεξάρτητα από το πόσων χρονών είστε. Η κακή υγεία στη μέση ηλικία –υπολογισμένη από την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, την κακή διατροφή και την υψηλή αρτηριακή πίεση–υπερδιπλασιάζει τον κίνδυνο άνοιας στα μετέπειτα χρόνια.
2. Βάζουμε στο μυαλό μας νέες προκλήσεις
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η πνευματική εγρήγορση μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της καλής μνήμης και των δεξιοτήτων σκέψης. Μία από αυτές, που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2021 στο επιστημονικό περιοδικό Neurology, εξέτασε 1.978 άτομα 80 ετών που δεν είχαν άνοια στην αρχή της μελέτης.
Κατά τη διάρκεια μιας επταετούς περιόδου παρακολούθησης, 457 από αυτούς ανέπτυξαν συμπτώματα της νόσου του Αλτσχάιμερ. Όσοι έμειναν πνευματικά ενεργοί –γράφοντας, φτιάχνοντας παζλ, παίζοντας παιχνίδια με χαρτιά ή διαβάζοντας– παρουσίασαν πενταετή καθυστέρηση στην έναρξη των συμπτωμάτων.
3. Επιλέγουμε πολύχρωμες, φυσικές τροφές
Όλο και περισσότερα επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν τη συμβολή των φλαβονοειδών με την ισχυρή αντιοξειδωτική δράση στη γενική υγεία. Μια πρόσφατη έρευνα έριξε φως στη σχέση αυτών των ευεργετικών ουσιών με την καλή γνωστική λειτουργία.
Σύμφωνα με αυτή, οι άνθρωποι που τρώνε τουλάχιστον μισή μερίδα την ημέρα από τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή έχουν 20% χαμηλότερο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης σε σύγκριση με εκείνους που καταναλώνουν λίγα φλαβονοειδή.
Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή είναι τα μήλα, τα βατόμουρα, τα μούρα, το σέλινο, τα κεράσια, το γκρέιπφρουτ, τα πορτοκάλια, τα ροδάκινα, τα αχλάδια, οι πιπεριές και οι φράουλες. Ακόμη πιο προστατευτικά φαίνεται ότι είναι τα φρούτα και τα λαχανικά με κίτρινου ή πορτοκαλί χρώματος. Αξιοσημείωτο είναι ότι κάθε απόχρωση των φρούτων και των λαχανικών μάς προσφέρει διαφορετικά φυτοχημικά συστατικά, όλα σημαντικά για την υγεία μας.
Αν και η μελέτη αξιολόγησε τη γνωστική έκπτωση και όχι μόνο το Αλτσχάιμερ, οι επικεφαλής της τονίζουν δύο πράγματα:
- Η γνωστική έκπτωση συνδέεται άμεσα με τη νόσο, συνεπώς η πρόληψη μπορεί να είναι κοινή.
- Ποτέ δεν είναι αργά να ξεκινήσει κανείς μια πολύχρωμη και σίγουρα ευεργετική δίαιτα, ακόμη κι αν δεν έτρωγε ποτέ μέχρι τώρα φρούτα και λαχανικά. Άλλωστε, το Αλτσχάιμερ περνάει και από το… έντερο!
