της Δρς Κωνσταντινιά Τσαγκάρη
Κλιματικά δεδομένα
Για την κλιματική διερεύνηση των Κυθήρων, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από το μετεωρολογικό σταθμό της ΕΜΥ, οποίος είναι εγκατεστημένος σε υψόμετρο 321 μέτρων, ε ΓΠ 36.28ο και ΓΜ 23.01ο.
Τα εν λόγω στοιχεία καλύπτουν χρονική περίοδο 1964-2017, με μικρό ποσοστό ελλιπών στοιχείων. Άρα είναι εφικτή η εξαγωγή συμπερασμάτων για τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες του νησιού.
Τα δεδομένα του σταθμού αφορούν σε ημερήσιες τιμές θερμοκρασίας αέρα, σχετικής υγρασίας, υετού και ανεμοταχύτητας και η ανάλυση επιχειρή θηκε σε μηνιαία και ετήσια βάση.
Θερμοκρασία αέρα
Από την επεξεργασία των στοιχείων που αφορούν τη θερμοκρασία, προκύπτει ότι οι μέσες μηνιαίες τιμές της είναι γενικά υψηλές καθόλη τη διάρκεια του έτους. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 18,0 °C μεταβαλλόμενη εποχιακά από 11,6 °C το χειμώνα έως 25,4 °C το καλοκαίρι, με ενδιάμεσες τιμές κατά τις μεταβατικές εποχές της άνοιξης και του φθινοπώρου (15,5 °C και 19,6 °C, αντίστοιχα).
Σε εποχική κλίμακα, η θερμότερη εποχή του έτους, μετά το καλοκαίρι είναι το φθινόπωρο και υπάρχει μια πιο ομαλή μετάβαση από το χειμώνα προς την άνοιξη απ’ ότι από το φθινόπωρο προς το χειμώνα.
Σε μηνιαία κλίμακα οι θερμότεροι μήνες του έτους είναι ο Ιούλιος και ο Αύγουστος με μέσες θερμοκρασίες 26,4 °C και 26,2 °C, αντίστοιχα, ενώ ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος είναι οι ψυχρότεροι, με ίδια σχεδόν μέση θερμοκρασία (11,0°C).
Η ανά μήνα μέση κύμανση των θερμοκρασιακών συνθηκών στα Κύθηρα παρουσιάζεται στο Διάγραμμα 1, όπου παρουσιάζονται επίσης οι μέσες μέγιστες και ελάχιστες τιμές αλλά και οι ακραίες συνθήκες που έχουν καταγραφεί καθόλη τη διάρκεια της μελετούμενης περιόδου από το 1964 έως σήμερα.
Οι θερμοκρασιακές συνθήκες στο νησί εμφανίζονται σημαντικά διαφοροποιημένες από το 1964 και σε γενικές γραμμές επικρατούν θερμότερες συνθήκες σε σύγκριση με το παρελθόν, τόσο σε ετήσια όσο και σε εποχιακή βάση, όπως ενδεικτικά φαίνεται και στο Διάγραμμα 2 για τις μέσες τιμές θερμοκρασίας.
Σε ετήσια βάση η μέση θερμοκρασία αυξάνεται με ρυθμό 0,37 °C ανά δεκαετία από το 1964 έως σήμερα. Αυτός ο αυξητικός ρυθμός γίνεται μέγιστος (0,67 °C ανά δεκαετία) το καλοκαίρι και ελάχιστος, αν και θετικός, το χειμώνα (0,10 °C ανά δεκαετία), με ενδιάμεσες τιμές την άνοιξη και το φθινόπωρο (0,39 και 0,23 °C ανά δεκαετία, αντίστοιχα). Σε μηνιαία βάση, πιο έντονη αύξηση μέσης θερμοκρασίας εντοπίζεται τον Αύγουστο με ρυθμό 0,74 °C ανά δεκαετία.
Παρόμοιες, στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις καταγράφονται και για τις ακραίες τιμές της θερμοκρασίας. Η μέση μέγιστη ετήσια θερμοκρασία εμφανίζεται σημαντικά αυξημένη σήμερα σε σχέση με το 1964, παρουσιάζοντας ρυθμό αύξησης 0,31 °C ανά δεκαετία, ο οποίος διαφοροποιείται εποχιακά κυρίως το καλοκαίρι (0,54 °C ανά δεκαετία) και την άνοιξη (0,35 °C ανά δεκαετία), όμως δεν φαίνεται να έχει αλλάξει κατά το χειμώνα και το φθινόπωρο.
Αντίστοιχα, η μέση ελάχιστη ετήσια θερμοκρασία αυξάνει από το 1964 με ρυθμό 0,22 °C ανά δεκαετία. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις παρατηρούνται επίσης το καλοκαίρι (0,43 °C ανά δεκαετία) και την άνοιξη (0,27 °C ανά δεκαετία), ενώ ο χειμώνας και το φθινόπωρο δεν έχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις.
Από την επεξεργασία των μηνιαίων τιμών των βροχοπτώσεων για τη χρονική περίοδο 1964 – 2016 διαπιστώνεται ότι, στην περιοχή των Κυθήρων, ο όγκος των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων είναι αρκετά περιορισμένος, καθώς κάθε έτος κατά μέσο όρο πέφτουν 495 χλστ, με το 53% να αντιστοιχεί στο χειμώνα και να ακολουθεί το φθινόπωρο με 28% και στη συνέχεια η άνοιξη με 17% και τέλος το καλοκαίρι με μόνο 2%, επιβεβαιώνοντας ότι η καλοκαιρινή περίοδος είναι ιδιαίτερα ξηρή, όπως άλλωστε και σε μεγάλο μέρος της μεσογειακής ζώνης . Πιο βροχερός μήνας του έτους είναι ο Δεκέμβριος (110,5 χλστ) και πιο άνυδρος ο Ιούλιος (1,2 χλστ).
Η μεταβολή των ετήσιων τιμών του υετού στην περιοχή δεν παρουσιάζει στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις, υποδεικνύοντας ότι το καθεστώς των βροχοπτώσεων στην περιοχή παραμένει αμετάβλητο από το 1967 μέχρι σήμερα.
Σχετική υγρασία
Οι μέσες μηνιαίες τιμές σχετικής υγρασίας για την περιοχή παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 4. Σε ετήσια βάση η μέση τιμή της είναι 66%, διαφοροποιούμενη εποχικά και κυμαινόμενη από 54% το καλοκαίρι έως 73% το χειμώνα, ενώ την άνοιξη και το φθινόπωρο είναι σχεδόν ίδια, 68%. Ακόμα και κατά την καλοκαιρινή περίοδο η σχετική υγρασία διατηρεί σχετικά μέτριες τιμές.
Ταχύτητα ανέμου
Σε ετήσια βάση η μέση ταχύτητα φτάνει τα 20,2 km/h όμως με σημαντικές διακυμάνσεις (τυπική απόκλιση 14 χλm/ώρα). Οι ισχυρότεροι άνεμοι εμφανίζονται κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ αντίθετα το καλοκαίρι οι ανεμοταχύτητες είναι σημαντικά μικρότερες.
Oμβροθερμικό διάγραμμα
Από το ομβροθερμικό διάγραμμα κατά Bagnouls – Gaussen, το οποίο παρέχει τη δυνατότητα του εντοπισμού της ξηροθερμικής περιόδου για μια περιοχή, γίνεται άμεσα αντιληπτή η ένταση της ξηρότητας στην περιοχή, καθώς για χρονική διάρκεια 6 και πλέον μηνών επικρατούν έντονα ξηροθερμικές συνθήκες.
Η ξηρή περίοδος είναι η επιφάνεια που περικλείεται από τις δύο καμπύλες των δύο σημείων των τομών (P=2T) και δείχνει τη διάρκεια και την ένταση της ξηράς περιόδου. Ένας μήνας χαρακτηρίζεται ως ξηρός όταν το σύνολο των κατακρημνισμάτων του είναι ίσο ή μικρότερο από το διπλά σιο της μέσης θερμοκρασίας του (Pmm ≤2T°C).
Βιοκλιματική ταξινόμηση
Το κλίμα των Κυθήρων κατά Koppen κατατάσσεται στο Csa: δηλαδή θαλάσσιο με διακριτό ξηρό και πολύ θερμό θέρος (pθ <30 χλστ και Τθ>22 C). Από τη βιοκλιματική διερεύνηση, προκύπτει ότι στα Κύθηρα η επικρατούσα βλάστηση αντιστοιχεί στις θερμομεσογειακές διαπλάσεις της Ανατολικής Μεσογείου. Η περιοχή υπάγεται στον ύφυγρο βιοκλιματικό όροφο με θερμό χειμώνα, και εμφανίζονται δύο μεσογειακοί όροφοι, ο έντονος θερμομεσογειακός και ο ασθενής θερμομεσογειακός
* Η Δρ. Κωνσταντινιά Τσαγκάρη είναι δασολόγος, και ο Δρ. ΝικόλαοςΠρούτσος είναι γεωπόνος στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «ΔΗΜΗΤΡΑ».
Το κείμενο είναι αναδημοσίευση από το περιοδικό «Η ΦΥΣΗ» της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ (Τεύχος 160), που κυκλοφορεί με το αφιέρωμα: «Το ταξίδι για την αναγέννηση των Κυθήρων»
