Επιστήμονες στη Σουηδία ανέπτυξαν ένα εμφύτευμα, φτιαγμένο από κολλαγόνο από δέρμα χοίρου, το οποίο μοιάζει με τον ανθρώπινο κερατοειδή χιτώνα του ματιού. Το πειραματικό εμφύτευμα βελτίωσε σημαντικά ή αποκατέστησε την όραση σε 20 ανθρώπους με ελαττωματικό κερατοειδή χιτώνα, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν προηγουμένως τυφλοί. Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις ασθενών η αποκατάσταση της όρασής τους ήταν πλήρης (βαθμοί 20/20).
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Λινκέπινγκ και της εταιρείας LinkoCare Life Sciences AB, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιοτεχνολογίας «Nature Biotechnology», ευελπιστούν ότι το επίτευγμά τους θα δώσει ελπίδα σε όσους πάσχουν από ελαττωμένη όραση ή τύφλωση λόγω κερατοειδούς, προσφέροντας τους ένα εμβιομηχανικό εμφύτευμα ως εναλλακτική λύση στην μεταμόσχευση ανθρώπινου κερατοειδούς από δότη. Τέτοια μοσχεύματα συχνά είναι σπάνια.
«Τα αποτελέσματα μας δείχνουν ότι είναι δυνατό να αναπτυχθεί ένα βιολογικό υλικό που καλύπτει όλα τα κριτήρια χρήσης ως ανθρώπινα εμφυτεύματα, το οποίο μπορεί να παραχθεί μαζικά και να αποθηκευθεί για έως δύο χρόνια, συνεπώς θα είναι διαθέσιμο σε ακόμη περισσότερους ανθρώπους με προβλήματα όρασης. Αυτό μας επιτρέπει να ξεπεράσουμε το πρόβλημα της έλλειψης ιστού κερατοειδούς από δωρητές», δήλωσε ο καθηγητής Νιλ Λαγκάλι του Τμήματος Βιοϊατρικών και Κλινικών Επιστημών του Λινκέπινγκ.
Εκτιμάται ότι περίπου 12,7 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο είναι τυφλοί λόγω του κερατοειδούς χιτώνα τους, του εξωτερικού διαφανούς στρώματος του ματιού, το οποίο μπορεί να υποστεί ζημιά λόγω ασθένειας ή τραυματισμού. Μέχρι στιγμής ο μοναδικός τρόπος αποκατάστασης της όρασης είναι η μεταμόσχευση, κάτι που όμως συμβαίνει μόλις στον ένα στους 70 ασθενείς. Επιπροσθέτως, οι περισσότεροι άνθρωποι που χρειάζονται τέτοιο μόσχευμα, ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου εκ των πραγμάτων η πρόσβαση σε μοσχεύματα είναι πολύ περιορισμένη.
«Η ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των εμφυτευμάτων βιοτεχνολογίας αποτελούν τον πυρήνα της εργασίας μας. Έχουμε κάνει σημαντικές προσπάθειες να διασφαλίσουμε ότι η εφεύρεσή μας θα καταστεί ευρέως διαθέσιμη και φθηνή για όλους και όχι μόνο για τους πλούσιους. Γι’ αυτό αυτή η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλα τα μέρη του κόσμου», ανέφερε ο αναπληρωτής καθηγητής Μεχράντ Ραφάτ του Τμήματος Βιοϊατρικής Μηχανικής του Λινκέπινγκ, σχεδιαστής των εμφυτευμάτων, καθώς επίσης ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας LinkoCare Life Sciences AB που τα παράγει.
Ο ανθρώπινος κερατοειδής συνίσταται κυρίως από την πρωτεΐνη κολλαγόνο. Για τη δημιουργία του εργαστηριακού κερατοειδούς οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μόρια κολλαγόνου από δέρμα χοίρου (ένα υποπροϊόν της βιομηχανίας τροφίμων που είναι ευρέως διαθέσιμο και φθηνό), τα οποία καθαρίστηκαν και παρήχθησαν μαζικά για ανθρώπινη χρήση. Τελικά παράγεται ένα ανθεκτικό και διαφανές υλικό που μπορεί να μεταμοσχευθεί στο μάτι. Ενώ οι κερατοειδείς χιτώνες από δότες πρέπει να μεταμοσχευθούν εντός μόνο δύο εβδομάδων, οι εργαστηριακοί έχουν περιθώριο έως δύο έτη μετά τη δημιουργία τους.
Οι ερευνητές ανέπτυξαν επίσης μια νέα ελάχιστα επεμβατική μέθοδο για τη θεραπεία του κερατόκωνου, μιας πάθησης στην οποία ο κερατοειδής γίνεται τόσο λεπτός που μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση. Μέχρι σήμερα ένας κερατόκωνος ασθενούς σε προχωρημένο στάδιο πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά και να αντικατασταθεί με μόσχευμα δωρητή, μέσω μιας διαδικασίας που είναι επεμβατική και γίνεται μόνο σε εξειδικευμένα ιατρικά κέντρα.
«Μια λιγότερο επεμβατική μέθοδος θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περισσότερα νοσοκομεία, κάτι που θα βοηθήσει συνεπώς περισσότερους ανθρώπους. Με τη μέθοδό μας, ένας χειρουργός δεν χρειάζεται να αφαιρέσει τον ιστό του ασθενούς. Αντίθετα, μέσω μιας μικρής τομής που γίνεται με λέιζερ ή με το χέρι, το εμφύτευμα εισάγεται στον υπάρχοντα κερατοειδή», ανέφερε ο δρ Λαγκάλι.
Η τεχνική είχε δοκιμαστεί με επιτυχία αρχικά σε χοίρους και στη συνέχεια έγινε πιλοτική μελέτη σε 20 ανθρώπους στο Ιράν και στην Ινδία (δύο χώρες με μεγάλο αριθμό ασθενών με τύφλωση λόγω κερατοειδούς), όπου αποδείχτηκε απλούστερη και ασφαλέστερη από μια συμβατική μεταμόσχευση κερατοειδούς. Οι επεμβάσεις εισαγωγής του εργαστηριακού εμφυτεύματος δεν εμφάνισαν επιπλοκές και μια θεραπεία μόνο οκτώ εβδομάδων με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα (σταγόνες) – και όχι ετών όπως στην περίπτωση της συμβατικής μεταμόσχευσης – ήταν αρκετή για να αποτραπεί η απόρριψη του εμφυτεύματος. Το πάχος και η καμπυλότητα του αποκαταστάθηκε σε φυσιολογικά επίπεδα.
Πριν την επέμβαση οι 14 από τους 20 ασθενείς ήταν τυφλοί, ενώ μετά από δύο χρόνια κανένας δεν ήταν τυφλός πια. Μάλιστα οι τρεις από όσους ήταν τυφλοί πριν, είχαν μετά την επέμβαση τέλεια όραση (20/20).
Οι ερευνητές δεν είναι ακόμη σίγουροι ποιό θα είναι το τελικό κόστος της νέας μεθόδου, αλλά εκτιμούν ότι θα είναι πιο χαμηλό από ό,τι μιας κανονικής μεταμόσχευσης. Μια μεγαλύτερη κλινική μελέτη χρειάζεται πάντως να διενεργηθεί, προτού δοθεί άδεια από τις ρυθμιστικές αρχές για τη χρήση της νέας μεθόδου. Επίσης προς διερεύνηση είναι κατά πόσο η νέα τεχνολογία μπορεί να αξιοποιηθεί και σε άλλες οφθαλμολογικές παθήσεις, καθώς επίσης κατά πόσο το εμφύτευμα είναι δυνατό να καταστεί πιο αποτελεσματικό μέσω εξατομικευμένης προσαρμογής σε κάθε ασθενή.
