Το πρώτο βιβλίο της εξαιρετικής λογοτέχνιδας και μεταφράστριας της κ. Καίτης Οικονόμου (1955-2014) σε επανέκδοση πια, αρχικά κυκλοφόρησε σε μία προ-κρίσεως περίοδο, σήμερα μας συγκλονίζει με την αφηγηματική ευφυΐα και την επίκαιρη πλοκή.
Η ιστορία αναφέρεται στην οικογένεια Πετροπούλου, μια οικογένεια της μεσαίας τάξης, όταν ανέρχεται οικονομικά με την εμπορική επιχείρηση που ανοίγει μετά τη μεταπολίτευση. Όμως, η μαζική κατανάλωση των μεγάλων εμπορικών κέντρων σε μορφή Mall, που κατακλύζει την ελληνική αγορά ειδικά στις αρχές του 21ου αιώνα, αναγκάζει τότε την οικογένεια να πουλήσει το σπίτι τους στη Νέα Κηφισιά. Η αρρώστια και ο θάνατος χτυπούν την πόρτα για τον πατέρα της Λίνας και η μητέρα θα χάσει τη ζωή της σε ατύχημα. Η Λίνα μένει τραγικά μόνη με ένα μοναδικό στήριγμα την Κική, μια φίλη του πατέρα της από παλιά, η οποία την βοηθά ουσιαστικά στο μεγάλωμα του παιδιού της γιατί ο επίσης φοιτητής πατέρας κάνει διδακτορικό στην Αγγλία και οι σχέσεις έχουνε διαρραγεί. Ο βιολόγος πατέρας του παιδιού, του μικρού Χάρη, εμφανίζεται ξανά επτά χρόνια μετά, μόλις η Λίνα έχει βρει σταθερή δουλειά και παλεύει να σταθεί στα πόδια της. Η νέα της σχέση με τον Πέτρο δεν είναι ειδυλλιακή, αλλά σοβαρή, και γι’ αυτό ο Πέτρος δεν συγχωρεί την παρουσία του πατέρα του παιδιού. Ο Νίκος διεκδικεί το παιδί του, χωρίς όμως καμία επιβεβαίωση ως προς την πατρότητα, πλην της εμφανούς εξωτερικής ομοιότητας, που μάλλον αρκεί. Η μεγαλοαστική καταγωγή του Νίκου με πατέρα δικαστικό, αδελφή γιατρό και πανεπιστημιακός καθηγητής πλέον ο ίδιος απαιτεί να διεκδικήσει το γιο του και το πετυχαίνει καθώς ο Πέτρος απομακρύνεται τελικά.
Το μυθιστόρημα δεν είναι ρομαντικό, τουναντίον έχει πολλά στοιχεία ρεαλισμού και έντονη ηθογραφική περιγραφή των οικονομικών και κοινωνικών περιστάσεων στην Ελλάδα του 21ου αιώνα. Η χώρα μας έχει απολέσει πολλά από τα αταξικά στοιχεία στο τέλος του εικοστού αιώνα, κυρίως μετά από την άνοδο του σοσιαλιστικού κόμματος στη διακυβέρνηση της χώρας από το 1981 και εξής, όταν η ανοδική έκβαση των πάντων μας επέτρεπε να είμαστε ευτυχισμένοι. Η Λίνα ως παιδί των χρόνων της Αλλαγής έζησε την ευημερία, αλλά και την πτώση σε μία κρίσιμη ηλικιακά εποχή. Τελειώνοντας το Λύκειο, εισήχθη στο Πολυτεχνείο στην πιο υψηλόβαθμη κι ανταγωνιστική στην εισαγωγή σχολή της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Χωρίς ποτέ όμως να φοιτήσει συστηματικά, καθώς έπρεπε να εργαστεί ως γραμματέας σε εργοστάσιο για να επιβιώσει. Επτά χρόνια μετά εμφανίστηκε ξανά το παρελθόν για να μείνει στη ζωή της πιο σωστά. Σαφέστατα ένα Bildungsroman με έντονα χαρακτηριστικά εφηβικού μυθιστορήματος που διαρθρώνεται με βάση τους πρωταγωνιστές σε δύο μέρη, το πρώτο μέρος είναι για τη Λίνα (κεφάλαια 1-8) και το Νίκο (κεφάλαια 9-15) και το δεύτερο μέρος για τον Πέτρο (κεφάλαια 16-23) και φυσικά το Χάρη (κεφάλαια 24-33).
Η τμηματική έμφαση στα πρόσωπα συνιστά καινοτομία στην εξιστόρηση καθώς η κάμερα της αφήγησης κάνει ζουμ στο επιμέρους κεντρικό πρόσωπο είτε τη Λίνα ή το Νίκο, είτε τον Πέτρο ή το Χάρη ο οποίος ευλόγως καταλαμβάνει το μεγαλύτερο κομμάτι, σχεδόν το 1/3 του καλογραμμένου μυθιστορήματος. Η ξαφνική εγχείριση του μικρού Χάρη θα δέσει το νεαρό ζευγάρι περισσότερο και θα συστηθούν εκ νέου και επί ίσοις όροις αυτή τη φορά. Το τέλος μένει ανοιχτό με σαφή ένδειξη για επανασύνδεση. Η υπόσχεση αυτή είναι απολύτως φυσική δεδομένου ότι υπάρχει έρωτας και ένα παιδί με κυρίαρχα χαρακτηριστικά. Η Λίνα ερωτεύθηκε το Νίκο από τα εφηβικά της χρόνια, ενώ γνωριζότανε από παιδιά καθώς τα σπίτια τους ήτανε γειτονικά στην οδό Ανθέων. Η μικρή Λίνα έβρισκε χώρο για παιχνίδι στη μεγάλη βεράντα του κήπου των γειτόνων των Βρανάδων, κι αργότερα στο ξύλινο σπιτάκι του κήπου με τις ολόγιομες μουριές, καθώς ο Νίκος ο γιος της οικογένειας έμενε εκεί ενάντια στην αστική οικογένεια που ήτανε επίσης σε πλήρη αντίθεση με τη δική της καταγωγή.
Εκτός από το οικονομικό, το έτερο ζήτημα προς διαπραγμάτευση είναι το φύλο και ως ρόλος (μητέρα) αλλά και ως κοινωνική τάξη (ανύπανδρη μητέρα), χωρίς σύζυγο ή οικογενειακή δομή πίσω της. Πρόκειται για ένα απρόβλεπτο μυθιστόρημα από άποψη πλοκής, με μία πολύ δυνατή κεντρική ηρωίδα, μάλλον πρότυπο για πολλά σύγχρονα ζητήματα, η οποία μπορεί να λέει «όχι» σε όλα όσες κοπέλες σήμερα συνήθως λένε απερίφραστα «ναι». Μία τυχόν πρόταση για κινηματογραφική μεταφορά θα ήτανε επιτυχής ή ακόμα και τηλεοπτική σειρά με αξιώσεις σημερινής επικαιρότητας σε κοινωνικά όσο πολιτικο-οικονομικά θέματα του 21ου αιώνα στην Ελλάδα που δυστυχώς επτώχευσε για πολλοστή φορά στην ιστορία της. Η ιστορία της Λίνας και του Χάρη όπως η ζωή του Νίκου και του Πέτρου αποτελούν κρίκους στην αλυσίδα της ίδιας αφήγησης που εντυπωσιάζει με το ύφος, τη δραματική εξέλιξη και την ορθή ψυχογράφηση των προσωπικοτήτων, μάλλον σε εξαιρετικά ρεαλιστικές σχέσεις.
Η Καίτη Οικονόμου έφυγε πρόωρα από τη ζωή χάνοντας τη μάχη με τον καρκίνο το 2014, αλλά έχοντας δημοσιεύσει ήδη οχτώ μυθιστορήματα. Ούσα επαγγελματίας μεταφράστρια έγινε γνωστή από τη δουλειά της από το 1987 ως μεταφράστρια από την αγγλική και κυρίως ως η μεταφράστρια του Harry Potter στην ελληνική γλώσσα. Αυτό είναι το πρωτόλειο συγγραφικό έργο της, ένα ωραίο μυθιστόρημα με αξιώσεις, από μία συγγραφέα που έχει γερή προσήλωση σε ζητήματα αφηγηματικής τεχνικής, μοναδικούς αιφνιδιασμούς και όχι ανατροπές. Συνολικά Ο Κήπος με τις Μουριές είναι ένα ρεαλιστικό αφήγημα διαμόρφωσης (Bildungsroman) από την αρχή της νέας χιλιετίας, στην κρίση προ της κρίσης, και γι’ αυτό μια προσέγγιση της περιπλοκότητας στις σύγχρονες ζωές.
Δημιουργός του άρθρου:
Η Γεωργία Τσατσάνη είναι φιλόλογος - συγκριτολόγος
