Την ώρα που ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου προκάλεσε αίσθηση στις αρχές του 2021, παρουσιάζοντας την τρισδιάστατη απόδοση του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, ένας Ελληνοαυστραλός που ζει στο Περθ, είχε ήδη αρχίσει να φτιάχνει τη δική του εκδοχή της διάσημης αυτής κατασκευής.
O Δρ Nick Andronis έφτιαξε τον μηχανισμό, αρχικά από ξύλο και σε μεγαλύτερες διαστάσεις, πριν το υλοποιήσει σε χαλκό, ακολουθώντας τις προδιαγραφές του πρωτότυπου, και στη συνέχεια ανέβασε τα λεπτομερή διαγράμματά του στο διαδίκτυο για να μπορεί να το κατασκευάσει οποιοσδήποτε επιθυμεί.
Μιλώντας στον «Νέο Κόσμο», ο Δρ Andronis PhD CPEng, «ημι-συνταξιούχος» διπλωματούχος μηχανικός λογισμικού, ηλεκτρολόγος και μηχανολόγος μηχανικός, δήλωσε ότι ο περίφημος μηχανισμός, η λειτουργία του οποίου απασχολεί τα μεγαλύτερα μυαλά της επιστήμης από τότε που ανασύρθηκε από Έλληνες σφουγγαράδες ανοιχτά των Αντικυθήρων το 1901, είναι «ένα αρχαίο ελληνικό φορητό πλανητάριο 2.200 ετών και ο πρώτος γνωστός αναλογικός υπολογιστής που σηματοδότησε την αρχή της σύγχρονης πληροφορικής».
Οι πόλεμοι που ακολούθησαν, οι εισβολές, οι λεηλασίες διέκοψαν τη συνέχεια που θα είχε αυτό το επίτευγμα που αντιπροσώπευε ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, πριν φτάσουμε στην τεχνολογική επανάσταση των τελευταίων 300 ετών που κορυφώθηκε με την «εποχή των υπολογιστών».
Υπάρχει ένα κενό χιλίων χρόνων στην αρχαία ελληνική τεχνολογική ανάπτυξη, η οποία διασώζεται σε μεγάλο βαθμό χάρη στα θραύσματα συγγραμμάτων Αράβων λογίων. Δεν γνωρίζουμε την πλήρη έκταση της τεχνολογίας των αρχαίων Ελλήνων και ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων προσφέρει μια δελεαστική ματιά σε αυτό που μπορεί να υπήρξε.
Ο Δρ Andronis είπε ότι ο Ρωμαίος πολιτικός και φιλόσοφος Κικέρων, είχε αναφερθεί στον Έλληνα μαθηματικό Αρχιμήδη και στο γεγονός ότι είχε μια συσκευή για να παρακολουθεί την πορεία των πέντε γνωστών, τότε, πλανητών του ηλιακού συστήματος.
Αν και η αναφορά αυτή δεν είναι καθοριστική, υποδηλώνει ότι υπήρχαν περισσότεροι από ένας Μηχανισμός των Αντικυθήρων εκείνη την εποχή.
«Μελετητές έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στο να επεξεργάζονται τα 57 γρανάζια του μηχανισμού και τον τρόπο λειτουργίας τους», δήλωσε ο Δρ Andronis.
Ο Δρ Andronis ξεκίνησε να ανακατασκευάζει τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων πριν από πέντε χρόνια. Για τον ίδιο, αυτό που τον ενδιέφερε, ήταν η διαδικασία κατασκευής του, και όχι τόσο η χρήση του, μία ασχολία που του κόστισε ακριβά.
«Σταμάτησα να υπολογίζω το κόστος όταν ξεπέρασα τα 10.000 δολάρια. Για μένα το μυστήριο βρίσκεται στην κατασκευή του αρχικού μηχανισμού, του οποίου τα κομμάτια είναι αριθμημένα, και υποδηλώνει ότι είχαν κατασκευαστεί περισσότερα».
Θεωρεί ότι ένας από τους λόγους που δεν έχει βρεθεί άλλος μηχανισμός μέχρι σήμερα, είναι επειδή έχει κατασκευαστεί από χαλκό. Τον χαλκό συχνά τον έλιωναν για να τον ξαναχρησιμοποιήσουν για άλλο σκοπό. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν μάστορες του χαλκού. Τα περισσότερα αγάλματα που έφτιαχναν, είπε ο Δρ Ανδρώνης, ήταν από χαλκό και όχι από μάρμαρο, αλλά ελάχιστα σώζονται σήμερα, επειδή με την πάροδο των αιώνων μετατράπηκαν για άλλες χρήσεις.
«Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι το αποτέλεσμα 500 ετών (αστρονομικής και μαθηματικής) γνώσης και δεξιοτεχνίας».
Είναι το αποτέλεσμα όχι μόνο υψηλών τεχνικών δεξιοτήτων αλλά και πλανητικών παρατηρήσεων και μαθηματικών υπολογισμών και μεθόδων.
«Μόνο όταν το κατασκευάσεις και προσπαθήσεις να το λειτουργήσεις, καταλαβαίνεις την πολυπλοκότητα και την ιδιοφυΐα του αρχαιοελληνικού αυτού σχεδίου. Αλλά είναι ανεφάρμοστο ως επιστημονικό εργαλείο», δηλώνει ο Δρ Andronis. «Θα ήταν ευκολότερο για τους επιστήμονες της εποχής εκείνης να βασιστούν σε διαγράμματα πάνω σε πάπυρο που ήταν πιο εύκολα προσβάσιμα και λιγότερο πιθανό να χαλάσουν».
Στην αρχή κατασκεύασε μια μεγαλύτερη εκδοχή του μηχανισμού από ξύλο, για να μπορέσει να καταλάβει πώς να το αναπαράγει σε χαλκό χωρίς να μπλοκάρουν τα γρανάζια.
«Ο χαλκός είναι απαίσιο υλικό για να το δουλέψεις, σπάει σαν μάρμαρο, και μάλλον γι’ αυτό οι Έλληνες ήταν τόσο καλοί στη χρήση του. Είναι επίσης ένα φυσικό λιπαντικό και χρησιμοποιείται ακόμα σε ρουλεμάν στα σύγχρονα μηχανήματα».
Έχοντας δουλέψει και σχεδιάσει αρκετά περίπλοκα εργαλεία, ο Δρ Andronis ενδιαφερόταν περισσότερο για τη διαδικασία κατασκευής του μηχανισμού παρά για τις χρήσεις του.
Προσθέτει ότι είναι πολύ πιθανό ο μηχανισμός να προοριζόταν για πλούσιους πελάτες που ήθελαν να εντυπωσιάσουν με τις γνώσεις τους στην αρχαία ελληνική αστρονομία. Η μπροστινή και η πίσω πλάκα του ίδιου του μηχανισμού έχουν χαραγμένες τις οδηγίες χρήσης.
«Θα μπορούσε να ήταν μέρος μιας εμπορικής δραστηριότητας- με σκοπό να πουληθεί ως ένα εντυπωσιακό όργανο στους εύπορους. Αν επρόκειτο για ένα πραγματικό επιστημονικό εργαλείο, θα έπρεπε να ήταν 10 φορές μεγαλύτερο ώστε να μην υπήρχε ο κίνδυνος να σπάσουν τα γρανάζια του.
«Αν θα ήθελε κανείς να φτιάξει έναν αυθεντικό μηχανισμό (των Αντικυθήρων), θα χρειαστεί εργαλεία χειρός και επίσης έναν τόρνο μεταλλοτεχνίας για την κατασκευή γραναζίων που να έχουν τη δυνατότητα να συγκρατήσουν το εξάρτημα με μια ταλάντωση μικρότερη από 0,1 χιλιοστά. Εγώ χρησιμοποίησα σκόπιμα έναν τόρνο χαμηλής ποιότητας για την κατασκευή του δικού μου για να δω αν θα μπορούσε να επιτευχθεί».
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι τι είδους εργαλεία χρησιμοποίησαν οι αρχαίοι για να πετύχουν αυτού του είδους την ακρίβεια στην κατασκευή των απαραίτητων εξαρτημάτων.
«Θα απαιτούνταν πολλαπλοί τεχνίτες: ένας γραφιάς για το εγχειρίδιο οδηγιών και ένας γραφιάς για να χαράξει τις οδηγίες στην μπροστινή και την πίσω πλάκα. Θα υπήρχαν ειδικευμένοι τεχνίτες για την επεξεργασία των διαφόρων εξαρτημάτων.
Χρησιμοποιήθηκαν επίσης διαφορετικοί τύποι χαλκού: πιο μαλακός για το καντράν ώστε να μπορεί να χαραχθεί και σκληρότερος για τα γρανάζια. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχε ολόκληρη επιχείρηση για την κατασκευή του.
«Κοιτάζοντας αυτό το μηχάνημα αισθάνομαι μια τεράστια απώλεια, καθώς αποτελεί μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που έχει χαθεί. Πρέπει να ευαισθητοποιήσουμε την κοινωνία στον ρόλο της ελληνικής επιστήμης στη ζωή μας.
Όταν στέλνουμε τα παιδιά μας στο λύκειο, τα μαθηματικά και οι επιστήμες που μαθαίνουν σήμερα, προέρχονται από τους Αρχαίους Έλληνες. Είχαν τρομερά ανερξάρτητη κριτική σκέψη και αυτή ήταν η βασική διαφορά που τους ξεχώριζε από τους υπόλοιπους πολιτισμούς της εποχής», είπε ο Δρ Andronis.
