Πόλεμοι γίνονται δυστυχώς συνεχώς στο κόσμο και πολλοί από αυτούς έχουν γίνει σχετικά πρόσφατα στη «γειτονιά» μας ( Κύπρος, Σερβία, Συρία). Όλοι εμείς στην «Δύση» όμως παρατηρούμε με δέος και περισσή συμπόνια τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αλλά και με μια δόση υποκρισίας και φαρισαϊσμού, λες και γίνεται πόλεμος στην Ευρώπη για πρώτη φορά μετά από το Β. Παγκόσμιο (όπως κάποιοι ανιστόρητοι αναφέρουν).
Είναι φυσικό βέβαια να νιώθουμε έτσι όλοι εμείς οι απλοί πολίτες. Σπαρακτικές σκηνές γεμίζουν τις απανταχού οθόνες μας και στοιχειώνουν τα όνειρά μας. Βλέπουμε μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα να αποσυντίθεται, οικογένειες να ξεκληρίζονται και εκατομμύρια να ξεριζώνονται. Και ο εφιάλτης μιας γενικευμένης σύρραξης -ακόμη και μιας πυρηνικής απειλής- δεν μοιάζει πλέον σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
Και εμείς οι Έλληνες – όπως όλοι σχεδόν οι δυτικοί και φυσικά εμού συμπεριλαμβανομένης -ξαφνικά ξεχάσαμε την πανδημία, γεμίσαμε τα προφίλ μας με τα χρώματα της Ουκρανίας και μεταφέραμε την γνωστή έριδα και διχόνοια στις συζητήσεις μας στο νέο αυτό «πεδίο μάχης». Και τις πιο πολλές φορές το κάνουμε με γνώμονα το θυμικό και τη παραπληροφόρηση, χωρίς γνώση της ιστορίας και των αφορμών που οδήγησαν στον χειρότερο όλεθρο που υπάρχει . Τον όλεθρο ενός πολέμου
Έχω πολλούς φίλους, μετά από 20 χρόνια επαγγελματικής συνεργασίας και στις δυο αντίπαλες χώρες, σαν Διευθύντρια Επικοινωνίας στη Coca-Cola για τη ΝοτιοΑνατολική Ευρώπη. Και σπαράζει η καρδιά μου να τους βλέπω τρομαγμένους και κυνηγημένους τους μεν και ντροπιασμένους και απελπισμένους τους δε. Και τις όμορφες χώρες τους να μαραζώνουν η μια από πόλεμο και η άλλη από ντροπή και οικονομικό αποκλεισμό.
Γνώρισα και τις δυο αυτές χώρες αρκετά καλά μέσα από τα επαγγελματικά μου ταξίδια. Όμως είναι πολύ δύσκολο για μας τους δυτικούς να τις αποκωδικοποιήσουμε κοινωνικά, οικονομικά η πολιτιστικά. Πόσο μάλλον πολιτικά. Είναι χώρες όπου η αστική Δημοκρατία είναι έννοια σχεδόν άγνωστη και χώρες που μαστίζονται με βαρύ ιστορικό μίσους. Όποιος έχει ακουστά την γενοκτονία Holodomor τον χειμώνα του 32 -33, όπου 7 εκατομμύρια Ουκρανοί πέθαναν από την πείνα, γιατί ο Στάλιν τους έκλεψε όλο το σιτάρι, μπορεί ίσως κάτι να καταλάβει. Και όσοι ήξεραν το τι συμβαίνει εδώ και 8 χρόνια στα Ανατολικά σύνορα πάλι δε θα πέσουν από τα σύννεφα .
Ζώντας τους δυο λαούς από κοντά, αντιλαμβανόμουν την εχθρότητα που υπέβοσκε ανάμεσα τους, ειδικά μετά το 2014 και την βίαιη προσάρτηση της Κριμαίας. Ήξερα ότι ήταν σε ανταρτοπόλεμο μεταξύ τους από το 2014 με χιλιάδες νεκρούς -κυρίως Ρωσόφονους -στα Ανατολικά σύνορα (13.000 μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ) .
Βίωνα επίσης την αυξανόμενη απέχθεια των Ρώσων για τη Δύση και τους ανθρώπους της (εκτός από τα προϊόντα της που τα λάτρευαν). Έβλεπα από πρώτο χέρι- λόγω δουλειάς – τα φιμωμένα μέσα και την προπαγάνδα τους και αντιλαμβανόμουν από συζητήσεις και διαβάσματα τις ιμπεριαλιστικές τους τάσεις .
Ήξερα όμως και για τα ναζιστικά τάγματα στην Ουκρανία, και τις φρικαλεότητες τους, με απαύγασμα το ολοκαύτωμα στο Μεϊντάν. Ήξερα ότι οι ναζιστές είχαν και σημαντικές κυβερνητικές θέσεις ακόμη και στη τελευταία κυβέρνηση που όλοι ήξεραν ότι ήταν ένα φερέφωνο της Αμερικής.
Και ήξερα φυσικά ότι η Ουκρανία ήθελε σαν τρελή να μπει στο ΝΑΤΟ με όλες τις συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης. Αλλά τα ήξερα γιατί ήμουν εκεί καθότι στη Δύση όλα αυτά περνούσαν σε ψιλά γράμματα .
Και έτσι για μένα ήταν το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου.
Πονώ όμως για τη φρικώδη εισβολή και τις φίλες και φίλους μου που υποφέρουν. Πονώ για την Olesya και την Olga που άφησαν συζύγους, αδέλφια, πατεράδες στο μέτωπο και με όλη τους τη ζωή σε μια βαλίτσα και τα παιδιά στο χέρι βρέθηκαν πρόσφυγες στη Πολωνία.
Πονώ για την Ruslana και την Oksana που όπως οι περισσότεροι Ουκρανοί είναι ακόμη εκεί με τα όπλα στο κομοδίνο και τη φρίκη στα μάτια και τη ψυχή.
Όμως λυπάμαι και τον φίλο και συνεργάτη μου το Vladimir, τη Natasha η την Anna που – όπως οι περισσότεροι Ρώσοι-ζουν το δικό τους εφιάλτη της παγκόσμιας κατακραυγής, της επερχόμενης οικονομικής δυσπραγίας και απομόνωσης και κυρίως της ζωής σε ένα καθεστώς τυραννίας.
Και τρέμω φυσικά στη πιθανότητα ενός Τρίτου Παγκόσμιου Πολέμου που θα αλλάξει τη ζωή μας για πάντα.
Όμως δεν ρίχνω την ευθύνη για όλα αυτά μόνο στον Πούτιν. Γιατί κατά την ταπεινή μου άποψη η ευθύνη είναι μοιρασμένη, αν και όχι φυσικά ισομερώς. Δεν είναι όλη η αλήθεια το απλοϊκό αφήγημα που μας πουλάνε τα ΜΜΕ. Είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τις γκρίζες ζώνες και τα σκοτεινά αίτια, τις κρυμμένες ατζέντες και τα φριχτά λάθη. Πολλά είναι καταγεγραμμένα, αλλά οι περισσότεροι είμαστε εκουσίως ανιστόρητοι η εθελοτυφλούντες και εκουσίως απληροφόρητοι η παραπλανημένοι.
Δεν προσπαθώ να δικαιολογήσω, αλλά απλά να αιτιολογήσω την επονείδιστη αντίδραση, γιατί ένας πόλεμος είναι πάντα η χειρότερη λύση και η κύρια ευθύνη ανήκει στον επιτιθέμενο. Αλλά κυρίως προσπαθώ να βγάλω ένα συμπέρασμα για το τι πρέπει να ζητάμε εμείς οι πολίτες από τους ηγέτες μας στις χώρε, όπου ευτυχώς έχουμε ακόμη δημοκρατία και ειρήνη, έτσι ώστε να τις διασφαλίσουμε διαχρονικά.
Και αυτό δεν γίνεται με λεονταρισμούς και εγωκεντρισμούς , με σφαίρες επιρροής και εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων, αλλά με διπλωματία και συνεννόηση και την ειρήνη να αποτελεί κυρίαρχη επιδίωξη ως κύριο συστατικό ευημερίας. Και δυστυχώς η Δύση -και κυρίως η Αμερική- έπραξε ακριβώς τα αντίθετα. Αντί να βοηθήσει τη Ρωσία με ένα σχέδιο Marshall μετά το Β. Παγκόσμιο πόλεμο, αντί να τη προσαρτήσει στο ΝΑΤΟ όπως είχε επιθυμήσει, υποτίμησε και πλήγωσε τη «Ρωσική Αρκούδα». Την αποσταθεροποίησε και την έκανε ένα κακέκτυπο δυτικής κοινωνίας, έρμαιο των «αγορών» και της μαφίας.
Θυμίζει εν μέρει τη συμπεριφορά των νικητών του Α. Παγκόσμιου Πολέμου απέναντι στην ηττημένη Γερμανία. Συμπεριφορά που συνεισέφερε στην άνοδο του ναζισμού και τη δημιουργία των προϋποθέσεων για το Β . Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται. Η όλη αντιμετώπιση της Ρωσίας μέχρι σήμερα, οι πολιτικές και οικονομικές επιλογές της Δύσης δημιούργησαν ένα «τέρας» . Ένα αδηφάγο τέρας που μετά από μια περίοδο ενός νέου ψυχρού πολέμου, με αφορμή τη κατάφωρη και αδικαιολόγητη παραβίαση συμφωνιών, αντέδρασε τελικά εν θερμώ. Με την πρόφαση της άμυνας και το σκεπτικό του να γίνει η Ρωσία και πάλι Μεγάλη Δύναμη. Και έτσι διακυβεύεται πλέον η ειρήνη, η ασφάλεια και η ευημερία όλων μας.
Όμως ας μη γελιόμαστε. Εδώ και καιρό έχουμε ένα αδήλωτο πόλεμο που μαίνεται και απειλεί την ανθρωπότητα -και κυρίως τη Δύση -σε πολλά άλλα επίπεδα. Ένα πόλεμο αξιών. Κινδυνεύουν καθημερινά αγαθά όπως η αλήθεια, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η ισότητα , η ανθρωπιά. Αγαθά που τα είχαμε αφήσει «αφύλακτα», θύματα σε ένα πόλεμο επικράτησης του ισχυρότερου σε επίπεδο οικονομικό η πολιτικό.
Ο Πούτιν καιροφυλακτούσε. Μας παρατηρούσε και μας «μέτραγε» για πολλά χρόνια . Παρατηρούσε, και υποδαύλιζε μέσα από τους ολιγάρχες του την αδυναμία και ηθική μας αλλοίωση. Παρατηρούσε την αδιαφορία μας για τη διαφθορά που απλόχερα μοίραζαν, την αδιαφορία μας για τους οικονομικά ευάλωτους στις κοινωνίες μας, την αδιαφορία για το περιβάλλον, την αδιαφορία για το πόλεμο στην Γεωργία, τη Συρία η την Υεμένη. Και πίστευε ότι δεν θα αντισταθούμε σθεναρά στις επεκτατικές βλέψεις και πράξεις του, ότι θα την έβγαζε καθαρή όπως στη Γεωργία.
Μας υποτίμησε όμως, όπως εμείς αυτόν. Ναι, μας συσπείρωσε και έγινε ένα πρωτόγνωρο θετικό βήμα συνεννόησης και συντονισμού της Δύσης που μάλλον τον εξέπληξε. Νιώθω περήφανη ως Ευρωπαία γι’ αυτό, αλλά ίσως είναι λίγο αργά. Ας ελπίσουμε να βρεθεί σύντομα μια ειρηνική λύση.
Θα έπρεπε όμως όλη αυτή η τραυματική ιστορία να γίνει μάθημα σε όλους εμάς που παρατηρούμε την εισβολή από την ασφάλεια του σπιτιού μας κάνοντας το σταυρό μας και εκφέροντας απόψεις ενώ η βασική μας αγωνία είμαι η ακρίβεια. Μάθημα και οδηγός για να απαιτήσουμε ποιο μοντέλο εξουσίας και οικονομίας θέλουμε εφεξής.
Υπάρχει το αμερικανικό μοντέλο που στηρίζεται κατά βάση στην απληστία, την ατομικιστική ανάπτυξη και την υπερκατανάλωση. Και υπάρχει το ιδεατό ευρωπαϊκό μοντέλο -που στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις αρχές της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας -με γνώμονα το μέτρο και την ισόρροπη ανάπτυξη με έντονη κοινωνική συνοχή.
Εγώ προσωπικά ονειρεύομαι αυτό το μοντέλο.
Ονειρεύομαι μια κοινωνία όπου οι πόροι θα είναι πιο δίκαια και πιο έξυπνα μοιρασμένοι . Ένα κόσμο όπου οι επενδύσεις δε θα γίνονται σε όπλα, ούτε σε προϊόντα και υπηρεσίες που δε χρειαζόμαστε, αλλά σε τομείς όπως η υγεία, η καθαρή ενέργεια, ο πολιτισμός και η παιδεία. Ονειρεύομαι ένα κόσμο όπου οι πανανθρώπινες αξίες θα υπηρετούνται έτσι όπως οι άνθρωποι του πνεύματος σε όλο το κόσμο έχουν υμνήσει( μεταξύ των οποίων και ο Λέων Τολστόι στο « Πόλεμος και Ειρήνη» ).
Ονειρεύομαι ένα κόσμο όπου οι άνθρωποι θα ενώνουμε τα ταλέντα και τις δυνάμεις μας όχι για να αντιμαχόμαστε ο ένας τον άλλον, αλλά για το κοινό καλό και ευημερία. Ονειρεύομαι ένα κόσμο όπου οι ηγέτες μας δε θα τρέφουν «τέρατα» για εφήμερη εξυπηρέτηση τους .
Ουτοπία θα μου πείτε, αλλά εγώ δε σταματώ να ονειρεύομαι.
Προς το παρόν όμως εύχομαι η διπλωματική προσέγγιση να πρυτανεύσει και να τελειώσει γρήγορα ο εφιάλτης της Olesya, της Olga, της Ruslana, της Oksana και των εκατομμυρίων Ουκρανών εντός και εκτός της χώρας τους. Να τελειώσει και η ντροπή και η απόγνωση του Vladimir, της Νatasha και της Anna και των εκατομμυρίων απλών Ρώσων πολιτών που δεν έχουν τη δυνατότητα εύκολα να αλλάξουν την ηγεσία και τη μοίρα τους( και εμμέσως τη μοίρα μας)
Και φυσικά εύχομαι να μην χρειαστεί να ζήσουμε – και πάλι- αντίστοιχα τραυματικά γεγονότα στη πατρίδα μας, σαν κι αυτά που έζησαν οι γονείς και οι παππούδες μας..
(Η Αναστασία Σιδέρη Είναι Χημικός Μηχανικός, Επικοινωνιολόγος, Επίτιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Γλασκώβης)
Δημιουργός του άρθρου:
Η Αναστασία Σιδέρη Είναι Χημικός Μηχανικός, Επικοινωνιολόγος, Επίτιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Γλασκώβης
