Μετά από ένα διάλειμμα ξεκούρασης στα Κύθηρα, ο Αιμίλιος Χειλάκης επέστρεψε στην Αθήνα για να ενσαρκώσει στο Ηρώδειο, Πέμπτη 26 και Παρασκευή 27 Αυγούστου, τον ρόλο του Ιάγου στο έργο «Οθέλλος». Κάπου ενδιάμεσα, μίλησε με το okmag.gr για το έργο που έχει ανεβάσει ξανά πριν από 15 χρόνια, για τη σύζυγο του Αθηνά Μαξίμου, τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία και την τηλεοπτική του επιστροφή ως Ακύλας Μεγαρίτης στις «Άγριες Μέλισσες».
Όταν κάνεις περιοδείες σε όλη την Ελλάδα και βλέπεις πάρα πολλά μέρη, θέλεις να γυρίσεις σε ένα μέρος για να ξεκουραστείς. Επειδή κάθε χρόνο, και η Αθηνά και εγώ, είμαστε επί των επάλξεων και κάνουμε περιοδείες, θέλουμε να γυρίσουμε σε ένα μέρος που ξεκουραζόμαστε αμέσως. Δεν θέλουμε να πάμε να ψάξουμε την ομορφιά της Σκοπέλου, για παράδειγμα, που είναι επίσης πάρα πολύ ωραίο νησί αλλά δεν προλαβαίνουμε να το κάνουμε.
Και γιατί τα Κύθηρα; Τι σας κέρδισε σε αυτό τον τόπο;
Πάρα πολλά πράγματα. Αυτή τη στιγμή, σχεδόν η αρχική εντύπωση των Κυθήρων και στους δύο μας δεν υπάρχει γιατί υπάρχουν τα επόμενα 18 χρόνια. Υπάρχουν οι φίλοι που έχουμε εδώ πάρα πολλά χρόνια, το σπίτι που ζούμε, ο τρόπος των ανθρώπων να είναι ήρεμοι απέναντί σου χωρίς να χρειάζεται να τους εξηγήσεις τίποτα. Κι επειδή οι τόποι εκτός από τα δέντρα και τα βράχια είναι και οι άνθρωποι, οι άνθρωποι που έχουμε επαφή εδώ είναι πολύ σημαντικοί.
Αυτή η σταθερή επιλογή του τόπου σημαίνει ότι είστε γενικά άνθρωπος της ρουτίνας;
Να συμφωνήσουμε σε κάτι, ειδικά σε περιόδους που είσαι πάρα πολύ κουρασμένος αυτό που σε ξεκουράζει είναι η ρουτίνα. Και η Αθηνά και εγώ δεν σταματάμε ποτέ να δουλεύουμε και ειδικά με η δουλειά που κάνουμε και με τις παραστάσεις που ανεβάζουμε. Το επίπεδο δυσκολίας είναι πάρα πολύ υψηλό και η συχνότητα με την οποία δουλεύουμε ειναι πραγματικά στο πιο υψηλό σημείο. Αυτό δημιουργεί μια ανάγκη όταν ξεκουραζόμαστε να το κάνουμε ολοκληρωτικά. Να μην πάμε κάπου να ξεκουραστούμε κάνοντας καινούργια πράγματα, το μόνο που θέλουμε να κάνουμε είναι τη ρουτίνα μας. Εξαντλούμε τη δημιουργικότητά μας και τη διάθεση για ανακαλύψεις, στη δουλειά.
Είναι πολύ γλυκό που τη συμπεριλαμβάνετε στις απαντήσεις σας.
Μα δεν είναι θέμα γλυκύτητας. Εγώ σαν άνθρωπος είμαι ο Αιμίλιος Χειλάκης που είναι με την Αθηνά Μαξίμου. Αυτό το περίφημο που έχει ο έρωτας που έχει μια κτητικότητα, στις σωστές περιπτώσεις είναι να θέλεις να ανήκεις στον άλλον. Στις λάθος περιπτώσεις -κι εδώ έχουν δημιουργηθεί όλα αυτά που ζούμε τον τελευταίο καιρό- είναι να νομίζεις ότι σου ανήκει ο άλλος. Συμφωνημένα σχεδόν με την Αθηνά, θέλουμε να ανήκουμε ο ένας στον άλλο.
Το στοιχείο του θαυμασμού είναι σημαντικό για ένα ζευγάρι που είναι μαζί τόσα πολλά χρόνια;
Είναι ο μόνος τρόπος για να μείνουν άνθρωποι μαζί είτε στην επαγγελματική είτε στην καθημερινή τους ζωή. Ακόμα και στους φίλους πρέπει να υπάρχει θαυμασμός απέναντι τους ή ως προς εσένα. Εγώ τους κολλητούς μου από το σχολείο τους θαυμάζω. Είναι δύο άνθρωποι οι οποίο πραγματικά τα έχουν καταφέρει στη ζωή τους μόνοι τους και είναι για μένα άξιοι θαυμασμού γενικά οι αυτοδημιούργητοι άνθρωποι. Με τους κολλητούς μου, με τον Κώστα και τον Αποστόλη, είμαστε από το 1985 φίλοι.
Χωρίς όμως αυτό να γίνεται ένα θέμα ρουτίνας. Γιατί με το να κάνεις συνεχώς τα ίδια πράγματα, αυτό που λέγαμε πριν, υπάρχουν στιγμές που παίρνει κακό πρόσημο η λέξη ρουτίνα. Όχι, η επαναληπτικότητα είναι η μητέρα της μάθησης για αρχή. Κι όσο πιο πολύ επαναλαμβάνεις τα πράγματα, τόσο πιο πολύ αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο σου. Κι επίσης, οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι. Κάθε φορά συστήνεσαι ξανά και αυτό είναι το βασικό στις σχέσεις. Όταν οι άνθρωποι παραμένουν ίδιοι είναι βαρετό αλλά ούτε οι κολλητοί μου ούτε η σύζυγός μου ούτε εγώ είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι τα τελευταία χρόνια. Έχουμε αλλάξει πολλές φορές τα κύτταρά μας, δεν είμαστε ίδιοι και συστηνόμαστε ξανά. Κι αυτό είναι που μας κρατάει πάντα μαζί.
Η επιστροφή στα θεατρικά δρώμενα μετά από μια τεράστια παύση ήταν τελικά κι ένας τρόπος ξεκούρασης;
Το δήλωσα ξανά κάποια στιγμή. Πραγματικά, χρειαστήκαμε «φυσιοθεραπεία» λόγω ακινησίας σε όλα τα μέλη και τα εργαλεία μας. Ο τρόπος ανάγνωσης, της εκφοράς του λόγου, της κίνησης. Χρειαστήκαμε ξανά να κοιτάξουμε αυτά τα οποία θεωρούσαμε δεδομένα λόγω του συνεχούς και του κυκλικού τρόπου που δουλεύαμε. Όταν έγινε αυτή η μεγάλη παύση, καταλάβαμε ότι έπρεπε να ξανασυστηθούμε εμείς με τον εαυτό και με τα εργαλεία μας. Οι ηθοποιοί, αυτοί τουλάχιστον που εγώ θαυμάζω, έχουν εργαλειοθήκες με τρόπους για να μας κάνουν να ακούσουμε την ιστορία. Αυτό που κάνουμε εμείς, ειδικά τώρα μετά τη μεγάλη παύση, είναι να θυμηθούμε όχι το γιατί είμαστε ηθοποιοί αλλά γιατί συνεχίζουμε να είμαστε. Και πίστεψέ με, είναι πολύ σημαντικός ο λόγος που συνεχίζουμε. Ο λόγος είναι βασικός, σας λέμε ιστορίες και τις έχετε ανάγκη. Και φέτος το καλοκαίρι καταλάβαμε ότι πιο «διψασμένο» ήταν το κοινό να παρακολουθήσει μια παράσταση, παρά εμείς οι επαγγελματίες να την κάνουμε.
Κι αυτό ήταν τόσο ωραίο: να βγαίνεις στη σκηνή και να σε αγκαλιάζει η σιωπή του κόσμου επειδή περιμένει από εσένα κάτι σημαντικό. Το σημαντικό δεν είναι η Μυρτώ Αλικάκη, ο Γιάννης Μπέζος, ο Αιμίλιος Χειλάκης. Το σημαντικό είναι ο «Οθέλλος» ο οποίος θα παραμείνει και τα υπόλοιπα 418 χρόνια να παίζεται και κάθε φορά εμείς οι ηθοποιοί έχουμε το «ιερό» καθήκον να σας λέμε την ιστορία, να την ακούσετε για άλλη μια φορά. Οι ηθοποιοί είμαστε αντιρίδες, δηλαδή στηρίγματα, μιας ένωσης η οποία συνδέει τον άνθρωπο που πρωτοσκέφτηκε με τον άνθρωπο που συνεχίζει να σκέφτεται. Αυτό είναι η Τέχνη.
Αυτό το έργο παραμένει τρομερά επίκαιρο. Παρόλο που έχει γραφτεί πολλά χρόνια πίσω, συνεχίζουν να μας απασχολούν οι ίδιες θεματικές, όπως η βία και ο ρατσισμός. Γιατί οι άνθρωποι δεν μαθαίνουμε τελικά; Δεν θα έπρεπε κάποια πράγματα να τα έχουμε εξαλείψει;
Τα lockdowns και οι πανδημίες συμβαίνουν μια φορά στα 100 χρόνια. Τόσο μεγάλα γεγονότα θα φέρουν πολύ μεγάλα ξεσπάσματα. Νομίζω η ιστορία θα το γράψει με πολύ μελανά γράμματα το γεγονός της covid-19 και του παγκόσμιου lockdown. Εγώ αναρωτιέμαι για άλλα πράγματα. Για ποιο λόγο διαχειριστήκαμε παγκοσμίως εντελώς λάθος αυτό το οποίο θα μπορούσε να γίνει πάρα πολύ συνετά. Δεν διαχειριστήκαμε την πανδημία βάσει των ανθρώπων αλλά βάσει των παραγώγων. Διαχειριστήκαμε την πανδημία οικονομικά. Ναι βέβαια να τη διαχειριστούμε οικονομικά αλλά ξεχάσαμε τους ανθρώπους. Πέρα από νούμερα και οι οποίοι θα πάρουν ένα βοήθημα, είναι άνθρωποι οι οποίο έχουν αδυναμίες, ψυχολογικά προβλήματα ή ψυχολογικά ερίσματα τα οποία είναι λάθος και πολλές φορές αυτά οδηγούν σε πολύ βίαια αποτελέσματα.
Εγώ είμαι υπέρ του όρου «γυναικοκτονία» γιατί το πιο αδύναμο μέρος μιας οικογένειας, συνήθως, είναι το θηλυκό. «Αδύναμο» από τη δομή της κοινωνίας μας. Η γυναίκα είναι συνεχώς σε μια ανάληψη ευθύνης της «αγκαρίας» του σπιτιού. Η γυναίκα ή η σύζυγοςι δεν έχει ακόμα τη θέση που θα έπρεπε να έχει στην ελληνική κοινωνία και νομίζω σε όλη την κοινωνία του δυτικού πολιτισμού. Ακόμα αντιμετωπίζουμε τη γυναίκα ως μητέρα μόνο. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι παντρεύονται γυναίκες γιατί θέλουν να κάνουν παιδιά. Αυτό είναι εξαιρετικά φασιστικό. Υποβαθμίζεις ουσιαστικά τον ρόλο ενός ανθρώπου μόνο στην αναπαραγωγική του ιδιότητα. Ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι με τους οποίους ζούμε καθημερινά και μιλάμε μαζί τουςι είναι άνθρωποι οι οποίοι έχουν βασικές ανάγκες που φτάνουν στο επίπεδο της ψυχολογικής ανάγκης, το να ακούει το «σ’ αγαπώ» από τον άνθρωπό του. Νομίζω είναι και το πιο σημαντικό το να λες καθημερινά στον άνθρωπό σου, στον φίλο σου ότι νοιάζεσαι για αυτόν και ότι τον αγαπάς. Όταν συμβαίνει αυτό, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι θα είναι ο ένας για τον άλλο. Όλοι αυτοί ο άνθρωποι που σκότωσαν τις συζύγους τους γιατί ουσιαστικά ήταν θηλυκού γένους, γιατί δεν είχαν τη δυνατότητα να αντιπαρέλθουν στην ιδιότητα του άντρα ή γιατί θεωρούσαν οι άντρες ότι τους ανήκουν οι γυναίκες τους, όλα αυτά τα εγκλήματα που έγιναν γιγαντώθηκαν ως «ανάγκη» να γίνουν -αν υπάρχει ανάγκη να κάνεις ένα έγκλημα- λόγω της πανδημίας και του εγκλεισμού. Γιατί δεν διαχειρίστηκε σωστά κανένας στον κόσμο το θέμα του ότι είμαστε κοινωνικά όντα, όντα της αγέλης, όντα που θα ακολουθήσουμε τον φυσικό αρχηγό και θέλουμε να είμαστε όλοι μαζί για να έχουμε έναν κοινό σκοπό. Όταν χάνονται όλα αυτά, θα έρχονται μεγάλα εγκλήματα.
Αυτά που έχουμε δει αυτά σε έργα όπως ο «Οθέλλος», γατί δεν τα έχουμε αφομοιώσει ως κοινωνία και συνεχίζουμε, για παράδειγμα, να είμαστε ρατσιστές;
Ο Homo Sapiens υπάρχει τα τελευταία 250.000 χρόνια. Άρα ακόμα είναι νεόκοπο το είδος μας σε σχέση με όλα τα άλλα είδη τα οποία υπάρχουν στον κόσμο. Έχει άλλα εκατομμυρίων χρόνων. Τι θέλω να πω; Σαν είδος είμαστε ακόμα υπό αναίρεση και δεν βοηθάμε τη φύση να προχωρήσει και κάποια στιγμή θα μας εξαφανίσει. Νομίζω πως ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το «είναι» μας -κι εκεί προσπαθεί η Τέχνη να βοηθήσει- είναι όχι επιθετικός αλλά μια προσπάθεια επιβολής. Το να επιβάλλεσαι είναι ο εύκολος τρόπος. Η επίθεση είναι η καλύτερη άμυνα, λέγανε κάποιοι. Η επιβολή όμως χρειάζεται ανθρώπους οι οποίοι να μπορούν να το διαχειριστούν. Εκεί, βεβαίως, δεν έχουν όλοι τη γνώση να μπορούν να διαχειριστούν το πώς θα επιβάλλουν την τάξη και μερικές φορές η τάξη πρέπει να επιβληθεί. Δες τι έγινε με την παντοκράτειρα Αμερική που μέσα σε μια βδομάδα που έφυγε από την κατοχή που είχε στο Αφγανιστάν, χάθηκε ότι «αχυρένιο» είχε φτιαχτεί. Μην περιμένουμε ότι ο άνθρωπος είναι ένα ον το οποίο έχει πέραν της συλλογικής μνήμης και μια τράπεζα αυτής που την κρατάει ως κόρην οφθαλμού. Για αυτό κάνουμε διαρκώς τα ίδια λάθη γιατί ενώ έχουμε την Τέχνη, τη λογοτεχνία και την ιστορία να διδασκόμαστε από τα λάθη μας ο αιώνας του βίου μας, ο οποίος είναι πάρα πολύ μικρός, μας κάνει να ξεχνάμε πάρα πολύ γρήγορα. Για αυτό τα πράγματα ανά δυο τρεις γενιές επαναλαμβάνονται. Δεν θα αλλάξει κάτι. Νομίζω είναι σαν φυσικό φαινόμενο αυτό. Δεν έχει να κάνει τόσο με τον νου του ανθρώπου αλλά την αιτιολογία του και είμαστε ένα παμφάγο θηλαστικό. Αυτό τα λέει όλα.
Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στον «Οθέλλο»; Γιατί επιλέξατε να ενσαρκώσετε τον Ιάγο και όχι τον κεντρικό ήρωα;
Τον κεντρικό ήρωα τον είχα παίξει το 2006 σε μια παράσταση του Θεάτρου Νέου Κόσμου, με τότε Ιάγο τον Γεράσιμο Γεννατά, η Αθηνά Μαξίμου ήταν η Δυσδαιμόνα, ο Κωνσταντίνος Παπαχρόνης έκανε τον Κάσιο και η Κόρα Καρβούνη την Αιμιλία. Ένας θίασος υπέροχος. Πριν από 15 χρόνια είχα ασχοληθεί με το έργο στην ίδια μετάφραση του Καψάλη. Αυτό που ζήλευα πάντα ήταν ο ρόλος του Ιάγου και έτσι ήρθε η στιγμή, πρότεινα στον Γιάννη να κάνουμε αυτή την παράσταση. Και του λέω Γιάννη εσύ θα κάνεις τον Οθέλλο κι εγώ τον Ιάγο, με μία βασική ανάγκη, να μιλήσουμε για την τραγωδία του ξένου και όχι για την τραγωδία της ζήλειας. Ο Γιάννης, επειδή είναι ένα πολιτικό ον -κυρίως είναι πολιτικό ον ο Γιάννης και μετά είναι ηθοποιός- αμέσως κατάλαβε την ανάγκη να μιλήσουμε για το διαφορετικό. Ένα σπουδαίο πράγμα που συμβαίνει με τον Γιάννη Αντετοκούνμπο είναι ότι εκείνος ποτέ δεν είδε στον εαυτό του αυτό που βλέπανε οι άλλοι. Ποτέ δεν είδε «ένα μαύρο σίχαμα που πουλάει CD». Ο ίδιος είδε έναν δυνατό άνθρωπο που μπορεί να πετύχει τα πάντα και το έκανε. Δεν είναι φοβερό που ένα τέτοιο ταλέντο από μικρό παιδί έλεγε ότι θέλει να πάει στο NBA; Φαντάζομαι ότι όλα τα φασισταριά των Σεπολείων και του Κολωνού θα έβλεπαν το «σίχαμα», «τον λαθρομετανάστη που πουλάει CD». Ο Οθέλλος ήταν πάντα το σίχαμα, ο μαύρος, ο φερτός, ο ξένος, ο άλλος. Ήταν ότι δεν θέλανε αλλά τον είχαν ανάγκη γιατί ήταν μεγάλος στρατηγός. Αυτή είναι η τραγωδία του ανθρώπου ο οποίος θεωρεί ο ίδιος τον εαυτό του ξένο, είναι αυτό που με γοητεύει πάντα στον «Οθέλλο». Είναι καθαρά η θέση του πολίτη στην πολιτεία του και όχι μόνο το συναισθηματικό κομμάτι, ότι ένας άνθρωπος πιάνεται κορόιδο. Ο Οθέλλος είναι ήδη ένας άνθρωπος έτοιμος να πιαστεί κορόιδο από τη διαβολή των λόγων και των σκέψεων που του επιβάλει ο Ιάγος ο οποίος είναι για μένα, από τότε και μέσα από τα μάτια του Σαίξπηρ, ο σύγχρονος άνθρωπος της Ευρώπης. Αυτός ο οποίος μετά τον Διαφωτισμό και την Αναγέννηση ήταν ο άνθρωπος ο οποίος ήθελε να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα και όχι να έχει αυτός μία. Αυτός είναι ο σύγχρονος άνθρωπος της Ευρώπης, μη μπερδευόμαστε με τα τεχνολογικά επιτεύγματα. Αν δεις ένα απλό Ευρωπαίο τραπεζίτη, θα καταλάβεις ότι ακριβώς αυτό είναι. Θυμηθείτε τον Ντάισελμπλουμ, ένας Ιάγος είναι. Μπορεί να είναι ένας κόσμιος κύριος με κοστούμι αλλά ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος ήθελε τον οικονομικό θάνατο κάποιων χωρών γιατί αυτό θα ήταν η ζωή του. Ο Ιάγος είναι η Deutsche Bank. (Γελάει.)
