Για ένα νέο μοντέλο τουριστικής και οικονομικής ανάπτυξης…

Το καλοκαίρι προχωρά και έρχεται η ώρα του απολογισμού για τον τουρισμό μας. Ηδη κάποια πρώτα συμπεράσματα είναι εμφανή για την Ελλάδα και για τα Κύθηρα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για τον εισερχόμενο τουρισμό.

1. Οι αφίξεις την χώρα θα είναι περισσότερες από κάθε άλλη χρονιά (ελπίζουμε το ίδιο να ισχύει και για τα Κύθηρα).
2. Ο χρόνος παραμονής των τουριστών στην Ελλάδα κάθε χρόνο μειώνεται (5,9 διανυκτερεύσεις το 2024 από 6,5 διανυκτερεύσεις το 2023, μείωση 9,6%).
3. Οι τουριστικές εισπράξεις ανήλθαν το 2024 στα 21,592 δισ. ευρώ (αυξημένες κατά 4,8% σε σχέση με το 2023). Όμως η μέση δαπάνη ανά ταξίδι υποχώρησε κατά 7% (το 2024 ήταν 530,6 ευρώ ανά τουρίστα από 570,7 ευρώ το 2023).

Με λίγα λόγια, έρχονται περισσότεροι τουρίστες, μένουν λιγότερο και ο καθένας τους ξοδεύει λιγότερα στη χώρα μας. Αυτό, που πολλοί παρατηρήσαμε στα Κύθηρα, είναι ότι περισσότεροι τουρίστες από κάθε άλλη φορά επέλεγαν να μείνουν σε σπίτι βραχυχρόνιας μίσθωσης, να μαγειρεύουν οι ίδιοι και στις εξόδους τους να επιλέγουν ένα πολύ οικονομικό γεύμα…

Σε ότι αφορά τον εσωτερικό τουρισμό τα πράγματα είναι αποκαρδιωτικά. Σύμφωνα με την Eurostat σχεδόν οι μισοί Έλληνες (ποσοστό 46%), το 2024 δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να απολαύσουν έστω μια εβδομάδα διακοπών μακριά από το σπίτι τους. Ο αριθμός αυτός είναι σχεδόν διπλάσιος από τον μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που σύμφωνα με την Eurostat διαμορφώθηκε στο 27%.

Η σύγκριση κατατάσσει την Ελλάδα μεταξύ των χωρών με τους περισσότερους πολίτες που δεν μπορούν να καλύψουν το κόστος διακοπών, αμέσως μετά τη Ρουμανία όπου το αντίστοιχο ποσοστό έφτασε στο 58,6%. Οι εκτιμήσεις για το 2025 είναι ακόμα χειρότερες…

Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Απλά για να σημειώσω το ότι το σημερινό μοντέλο τουρισμού της χώρας μας (το ίδιο ισχύει για τα Κύθηρα) πρέπει να αναθεωρηθεί, δεν αποδίδει. Πολύ περισσότερο αν αναλογιστούμε τις επενδύσεις που πληρώνουμε όλοι μας για υποδομές που αναπτύσσονται για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες της τουριστικής περιόδου (αποχέτευση, ύδρευση, επικοινωνίες, δρόμοι, αεροδρόμια, λιμάνια, κλπ). Απαραίτητες οι υποδομές, όμως πολλές φορές φτιάχνονται (όταν φτιάχνονται…) για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες του peak της τουριστικής περιόδου, δηλαδή για 2 μήνες. Πολλές φορές χρησιμοποιούν τους φυσικούς πόρους (πχ νερό) χωρίς μέτρο, χωρίς μελέτη, χωρίς περιβαλλοντική συνείδηση. Πρόσφατα είδαμε ρεπορτάζ για το πόσες εκατοντάδες πισίνες έχει η άνυδρη Πάρος… Αυτές είναι οι βασικές ανάγκες μας; Σε αυτό θα προσαρμοστεί το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων;

Ο τουρισμός πρέπει να λειτουργεί συμπληρωματικά με την υπόλοιπη οικονομία. Πολύ περισσότερο πρέπει να σταματήσει το ξεπούλημα κρίσιμων υποδομών που «επιτρέπουν» στο τουριστικό συνάλλαγμα να μένει εκτός συνόρων. Δεν γίνεται τα αεροδρόμια να τα έχουν Γερμανοί, τα τρένα Ιταλοί, τα λιμάνια Κινέζοι και Ιταλοί, τους δρόμους κοινοπραξίες που συνεχώς αφελληνίζονται, τις τηλεπικοινωνίες Γερμανοί και Άγγλοι κλπ. Δεν γίνεται ο ξένος τουρίστας να πληρώνει στην δική του χώρα ένα all inclusive για ένα θέρετρο που ανήκει πχ στην TUI και εμείς να συνεισφέρουμε τα γκαρσόνια και τις καμαριέρες… Αυτό δεν είναι ανάπτυξη, αυτό δεν έχει προοπτική.

Κάθε περιοχή οφείλει να έχει το δικό της αναπτυξιακό όραμα. Δεν υπάρχει ένα μοντέλο για όλους. Δεν μπορεί το ίδιο που χρειάζεται η Κρήτη, το ίδιο να ταιριάζει στα Κύθηρα, στη Μάνη, στην Ήπειρο κλπ.

Και εδώ ερχόμαστε στις ευθύνες της πολιτείας, των θεσμικών παραγόντων, αλλά και στις δικές μας ευθύνες (γιατί εμείς τους ψηφίζουμε όλους αυτούς)… Η αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου στα Κύθηρα πρέπει να συμπεριλαμβάνει τον τουρισμό, αλλά όχι ως «μονοκαλλιέργεια». Δεν μπορεί η ανάπτυξη του νησιού να στηρίζεται αποκλειστικά στον τουρισμό και το real estate. Κάτι τέτοιο δεν είναι μακρόχρονα βιώσιμο ενώ είναι ταυτόχρονα πολύ ευάλωτο σε κάθε είδους εξωτερικό παράγοντα (πχ, φωτιές, περιφερειακοί πόλεμοι, οικονομική κρίση, επιπτώσεις από κλιματική αλλαγή).

Σε ότι αφορά το ίδιο το τουριστικό μοντέλο, τα Κύθηρα δεν είναι κατάλληλα (ούτε το προτείνουμε) για «υπερμαζικό τουρισμό». Αντιθέτως πρέπει να επενδύσει στον ποιοτικό και τον θεματικό τουρισμό. Όταν απευθύνεσαι όμως σε «ποιοτικούς» τουρίστες (οι οποίοι ξοδεύουν περισσότερα, αλλά και μπορούν να επισκεφθούν το νησί και πέρα από το γνωστό δίμηνο Ιούλιος-Αύγουστος) πρέπει και εσύ να προσφέρεις ποιοτικές υπηρεσίες. Για παράδειγμα πρέπει να επεκταθεί ο διάδρομος προσγείωσης του αεροδρομίου για να μπορούν να έρθουν απευθείας πτήσεις από το εξωτερικό, να υπάρχει η δυνατότητα ανεφοδιασμού των αεροσκαφών, να μπεί πλοίο κατηγορίας 1 για τη σύνδεση με Πειραιά-Γύθειο-Αντικύθηρα-Κρήτη, να βελτιωθεί το οδικό δίκτυο, να βελτιωθούν οι τηλεπικοινωνίες (ιδιαίτερα το απελπιστικά αργό ίντερνετ), να βελτιωθούν και οι παρεχόμενες υπηρεσίες εστίασης και φιλοξενίας. Ίσως το τελευταίο να ενοχλήσει κάποιους επαγγελματίες του τουρισμού, αλλά πρέπει να το κατανοήσουν: Φέτος τα παράπονα για τη σχέση τιμής/ποιότητας  ήταν περισσότερα από κάθε άλλη χρονιά. «Πρωταθλητής» των παραπόνων που έφτασαν σε εμάς, ήταν η εστίαση. Σε πολλές περιπτώσεις το προσφερόμενο φαγητό ήταν οριακά ανεκτό, αλλά σε τιμή πολύ υψηλότερη από κάθε άλλη φορά… Αυτό δεν αφορά βεβαίως το σύνολο των επιχειρήσεων, αλλά και λίγοι φτάνουν για να σου χαλάσουν την εικόνα…

Η αλλαγή του τουριστικού μοντέλου λοιπόν αφορά πρωτίστως την (απούσα) πολιτεία, την (χωρίς όραμα) αυτοδιοίκηση, αλλά και τους επαγγελματίες του τουρισμού. Ο τουρισμός πρέπει να έχει ταυτότητα, να είναι τουρισμός εμπειριών υψηλού επιπέδου σε κάθε μορφή. Πρέπει να το αντιληφθούμε ότι δέκα ποιοτικοί τουρίστες τον Οκτώβριο μπορεί να είναι πιο επιδραστικοί από 50 «μαζικούς» τουρίστες τον Αύγουστο.

Πολύ περισσότερο πρέπει να υπάρξει μέριμνα για τους αλλοδαπούς που μας κάνουν την τιμή και επενδύουν στα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα, που αγοράζουν κατοικίες και μένουν στα νησιά μας για μακρό χρονικό διάστημα λειτουργώντας ταυτόχρονα ως πρεσβευτές μας στις χώρες τους. Οι συγκεκριμένοι φίλοι των νησιών μας πρέπει να αποκτήσουν έναν απευθείας δίαυλο επικοινωνίας με τον Δήμο, ίσως και με την ανάθεση της σχετικής ευθύνης σε έναν αντιδήμαρχο.

Επίσης είναι σαφές ότι πρέπει να συνδεθεί ο τουρισμός με την ντόπια πρωτογενή παραγωγή και την (όπου είναι δυνατό) τυποποίηση τους. Οι πρώτοι καταναλωτές (και οι καλύτεροι διαφημιστές) των ντόπιων ποιοτικών προϊόντων είναι οι επισκέπτες των νησιών μας. Ψάχνουν (χωρίς να βρίσκουν πάντα…) αυτά τα προϊόντα που φέρουν την Κυθηραϊκή ταυτότητα. Λάδι, μέλι, κρέας, τυριά, παξιμάδια, φρούτα, κηπευτικά, αρωματικά βότανα κλπ είναι περιζήτητα, χωρίς να αποδίδουν στην ντόπια οικονομία αυτό που μπορούν…

Τέλος ας σκεφτούμε και λίγο το μέλλον: Έχουμε μπει για τα καλά στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Αποτελεί μια πρόκληση για αξιοποίηση. Οι Digital nomads (οι ψηφιακά εργαζόμενοι εξ αποστάσεως) είναι δεδομένο ότι θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια. Θα τους δώσουμε και εμείς την επιλογή να εργάζονται σε μια οποιαδήποτε διεθνή εταιρεία μένοντας στα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα; Αυτό βέβαια αποτελεί μια πρόκληση που έχει κάποιες προϋποθέσεις (ισχυρό διαδίκτυο, υπηρεσίες υγείας-παιδείας, επιλογές για τον ελεύθερο χρόνο των εργαζομένων κλπ). Επίσης για τους ψηφιακούς νομάδες καλό θα ήταν να δημιουργηθεί μια αίθουσα με την απαραίτητη υποδομή με αρκετές θέσεις εργασίας . Απαιτεί ταυτόχρονα μια ισχυρή και σαφή δέσμευση από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και πρόσωπα.

Αυτό το τελευταίο απλά σημαίνει ότι πρέπει να τελειώνουμε με όσους έχουν ως προτεραιότητα τις «απευθείας αναθέσεις», όσους δεν έχουν κανένα όραμα, όσους αξιοποιούν το δημόσιο χρήμα για να το κατευθύνουν σε «φραπέδες και χασάπηδες» στερώντας το από τους πραγματικούς δικαιούχους, όσους αμόρφωτους και ανίκανους απλά σιτίζονται από το δημόσιο χρήμα χωρίς ποτέ να έχουν δουλέψει στον ιδιωτικό τομέα για να καταλάβουν «πως βγαίνει ο μήνας»… Ένα αναπτυξιακό όραμα για την Ελλάδα και τα Κύθηρα απαιτεί το ανάλογο προσωπικό. Και αυτό σήμερα δεν βρίσκεται σε θέσεις ευθύνης διότι απλά εμείς (με την ευρεία έννοια το «εμείς»), ψηφίσαμε τους πιο ακατάλληλους…

Δημιουργός του άρθρου:

Γιάννης Κορωναίος

Δημοσιογράφος