Κατά την διάρκεια της κατοχής κάθε ποδοσφαιρική δραστηριότητα είχε ουσιαστικά σταματήσει.
Οι παίκτες που οι περισσότεροι είχαν επιστρέψει από το αλβανικό μέτωπο, πεινούσαν, δεν είχαν δυνάμεις και τα γήπεδα στην Ελλάδα είχαν καταστραφεί η είχαν γίνει στρατόπεδα, αποθήκες και γκαράζ στρατιωτικών οχημάτων των δυνάμεων του Άξονα.
Τα ποδοσφαιρικά σωματεία και οι ενώσεις ανέστειλαν τη λειτουργία τους και τα γήπεδα επιτάχθηκαν από τα στρατεύματα κατοχής.
Το γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας οι Ιταλοί το διέλυσαν.
Ξήλωσαν τον αγωνιστικό χώρο, έσπασαν τα γραφεία, λεηλάτησαν τις αποθήκες και τα αποδυτήρια και ό,τι βρήκαν όπως παπούτσια, φανέλες, μπάλες και άλλα αντικείμενα τα πούλησαν στη μαύρη αγορά.
Ελάχιστα έγγραφα σώθηκαν από ανθρώπους της ομάδας που διακινδύνευσαν τη ζωή τους.
Έτσι επιτάχθηκε και το γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, αρχικά από το Υπουργείο Στρατού, με τους χώρους κάτω από τη Θύρα 13 να χρησιμοποιούνται ως νοσοκομείο, ενώ οι χώροι απέναντι από την Αλεξάνδρας παραχωρήθηκαν στο Εμπειρίκιο Ορφανοτροφείο.
Στη συνέχεια ο τότε πρόεδρος της ομάδας, Βαγγέλης Σταμάτης συμφώνησε με τους Ιταλούς να παραχωρηθεί το γήπεδο στον Παναθηναϊκό για φιλικούς αγώνες και προπονήσεις των αθλητών, αντί ποσοστού επί των εισπράξεων….
ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΤΣ
Οι τελευταίοι αγώνες που διεξήχθησαν ενώ ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει ακόμα, ήταν στις 5 Ιανουάριου του 1941 στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, (που παρεμπιπτόντως είχε ήδη αποκτήσει προβολείς εξ Ηνωμένων Πολιτειών, πράγμα πρωτοπόρο για την εποχή) όπου μια ομάδα επίλεκτων της Αθήνας κέρδισε με 4-2 του επίλεκτους του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος που βρισκόταν στην Ελλάδα, ενώ στις 9 Μαρτίου του 1941 πάλι οι επίλεκτοι της Αθήνας κέρδισαν στη Λεωφόρο με 6-2 τους επίλεκτους της Βρετανικής Αεροπορίας.
Το πρώτο παιχνίδι το παρακολούθησαν 18 χιλιάδες θεατές και το δεύτερο 15 χιλιάδες.
Τα επόμενα χρόνια οι κατακτητές έπαιζαν μεταξύ τους εκτός από κάποιες εξαιρέσεις όπως αυτή της Καλαμάτας που προσκάλεσαν Έλληνες ποδοσφαιριστές αλλά πίσω από τον τερματοφύλακα τους είχαν τοποθετήσει… πολυβόλα!
ΤΟ ΝΤΕΡΜΠΥ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
Την άνοιξη του 1942, ΑΕΚ και Παναθηναϊκός έρχονται αντιμέτωποι σε φιλικό αγώνα στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.
Τον αγώνα παρακολούθησαν 15.000 θεατές. Μια επιτροπή από ποδοσφαιριστές, ο Τάσος Κρητικός απ τον Παναθηναϊκό, ο Τζανετής και ο Κλεάνθης Μαρόπουλος πήγαν στο γραφείο του Απόστολου Νικολαΐδη, του πρόεδρου του ΠΑΟ και ζήτησαν μέρος από τις εισπράξεις να δοθεί στο νοσοκομείο Σωτηρία για τους ασθενείς από φυματίωση που ανάμεσά τους ήταν και αθλητές. Ο Νικολαΐδης τους ενημέρωσε ότι το γήπεδο αφενός το έχουν επιτάξει οι Γερμανοί, οι οποίοι είχαν σκοπό να κρατήσουν τα κέρδη και αφετέρου είχαν σκοπό να επιβάλλουν ως διαιτητή έναν Αυστριακό αξιωματικό των δυνάμεων Κατοχής.
Οι δυο ομάδες αποφάσισαν να μην αγωνισθούν. Έτσι οι παίκτες βγήκαν στον αγωνιστικό χώρο και αντί να ξεκινήσουν τον αγώνα ανέβηκαν στις εξέδρες και εξήγησαν στο κατάμεστο γήπεδο τι είχε συμβεί.
Ο κόσμος εξοργίστηκε και όρμησε στον αγωνιστικό χώρο, καταστρέφοντας τα πάντα.
Ξερίζωσαν εξέδρες, δοκάρια ενώ ακούγονταν συνθήματα υπέρ των αθλητών και των δύο ομάδων κυρίως υπέρ του Κρητικού που ήταν αρχηγός του Παναθηναϊκού και του Μαρόπουλου, του «ξανθού αετού» της Ένωσης.
Τα επεισόδια πήραν έκταση.
Οι παίκτες και των δύο ομάδων μαζί με τους φιλάθλους πραγματοποίησαν πορεία διαμαρτυρίας στους δρόμους της Αθήνας με τελικό προορισμό την Ομόνοια. Ήταν μια μεγαλειώδης διαδήλωση κατά της κατοχής….
Να πως αφηγείται ο τότε αρχηγός της ΑΕΚ, ο Κλεάνθης Μαρόπουλος τα όσα έγιναν:
«Αποφασίσαμε να γίνει αυτός ο αγώνας από τη μια για να μαζικοποιήσουμε την Ενωση Ελλήνων Αθλητών κι από την άλλη για να ενισχύσουμε με τις εισπράξεις τούς φυματικούς συναθλητές μας που έλιωναν στο Νοσοκομείο ‘Σωτηρία’.
O κόσμος, που είχε χρόνια να δει ποδόσφαιρο, γέμισε ασφυκτικά το γήπεδο της Λεωφόρου.
Πάνω από 15.000 ήταν μέσα στο γήπεδο, ενώ πολλοί έμειναν απ’ έξω.
Οι δύο ομάδες θα έπαιζαν με πλήρεις συνθέσεις.
Λίγο πριν τον αγώνα, όπως είχαμε συμφωνήσει, φτιάξαμε μια επιτροπή από ποδοσφαιριστές και πήγαμε στο γραφείο του Απόστολο Νικολαΐδη, του πρόεδρου του ΠΑΟ. Στην επιτροπή ήταν ο Κρητικός από τον Παναθηναϊκό, ο Τζανετής κι εγώ.
Ζητήσαμε από τον Νικολαΐδη να μας δώσει ένα μέρος από τις εισπράξεις, για να ενισχύσουμε τους φυματικούς.
Μας απάντησε ότι δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει κάτι τέτοιο και μάλιστα μας ανακοίνωσε ότι διαιτητής στον αγώνα θα έπαιζε ένας Αυστριακός, αξιωματικός των δυνάμεων Κατοχής.
Μετά από την απάντηση εκείνη, εμείς αποφασίσαμε να μην παίξουμε. Αν το κάναμε, θα ήταν σαν να συμφωνούσαμε με τους κατακτητές.
Βγήκαμε στον αγωνιστικό χώρο και οι δύο ομάδες μαζί, χαιρετίσαμε τους φιλάθλους, κι αντί ν’ αρχίσουμε τον αγώνα, ανεβήκαμε στις εξέδρες κι αρχίσαμε να εξηγούμε στον κόσμο τι ακριβώς είχε γίνει.
Ο κόσμος δέχτηκε τις εξηγήσεις μας. Αυτό που επακολούθησε δεν μπορούσαμε να το φανταστούμε.
Αγανακτισμένοι οι φίλαθλοι όρμησαν στον αγωνιστικό χώρο και κυριολεκτικά δεν άφησαν τίποτε όρθιο.
Οι ξύλινες εξέδρες ξηλώθηκαν, τα δοκάρια ξεριζώθηκαν, συνθήματα υπέρ των ποδοσφαιριστών και κατά του Απόστολου Νικολαΐδη αλλά και της διοίκησης του ΠΑΟ ακούγονταν.
Τα επεισόδια πήραν έκταση και γρήγορα σχηματίστηκε αντιφασιστική διαδήλωση, που έφτασε μέχρι την Ομόνοια.
Οι φίλαθλοι-διαδηλωτές διαλύθηκαν μόνο με την εμφάνιση των γερμανικών δυνάμεων Κατοχής…».
ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΜΕ… ΠΟΛΥΒΟΛΑ
Φιλικά παιχνίδια την ίδια περίοδο γίνονταν και στην επαρχία και συνήθως μάχονταν οι Γερμανοί με τους Ιταλούς στρατιώτες.
Μάλιστα χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Καλαμάτας, όπου οι Γερμανοί είχαν βαρεθεί να κερδίζουν τους Ιταλούς και προκάλεσαν τους Έλληνες να παίξουν ένα φιλικό.
Οι Καλαματιανοί ποδοσφαιριστές αλλά και αυτοί από τις γύρω περιοχές νίκησαν προσφέροντας τεράστια συγκίνηση στον κόσμο που ήταν σε κάθε πιθανό και απίθανο σημείο γύρω από το γήπεδο για να παρακολουθήσουν το συγκεκριμένο παιχνίδι, αφού εξέδρες δεν υπήρχαν.
Οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να αντέξουν την ταπείνωση και άμεσα κανόνισαν την ρεβάνς.
Το πιο πιθανό ήταν πως και στον δεύτερο αγώνα οι Έλληνες θα ήταν οι νικητές αλλά αυτή την φορά οι κατακτητές είχαν ακόμη ένα παίκτη στο πλευρό τους που ήταν ένα πολυβόλο που είχε τοποθετηθεί πίσω από το τέρμα τους.
Τελικά οι Γερμανοί κέρδισαν αυτό τον αγώνα και οι Έλληνες έμειναν ζωντανοί. Σε διαφορετική περίπτωση θα ακολουθούσαν το παράδειγμα της Ντιναμό Κιέβου που παρά την προειδοποίηση των ναζί, ταπείνωσε την ομάδα του Χίτλερ και εκτελέστηκαν και οι 11 παίκτες της φορώντας την φανέλα της αγαπημένης τους ομάδας.
Μεταξύ των πρωτοβουλιών με ιδιαίτερο χαρακτήρα εκείνη την εποχή, ήταν και αυτή του Πανιωνίου, ο οποίος σε ένα φιλικό που έδωσε, τα έσοδα πήγαν για την επισκευή του αντιτορπιλικού «Έλλη». Οι Νεοσμυρνιώτες ήταν ένας σύλλογος που έπληξε αρκετά ο πόλεμος, καθώς κατά τη διάρκεια εκείνης περιόδου, περίπου 150 μέλη του επιστρατεύτηκαν.
Τον Μάιο του 1943 διοργανώθηκαν ποδοσφαιρικοί αγώνες και από τον δήμο Πειραιά.
Βάσει των όσων έχουν γίνει γνωστά, σε αυτούς συμμετείχαν ο Ολυμπιακός και ο Παναθηναϊκός, ενώ τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς έγινε και ένα Κύπελλο Χριστουγέννων, στον τελικό του οποίου κοντραρίστηκαν οι δύο «αιώνιοι».
Αυτή είναι μάλιστα και η μόνο διοργάνωση στα χρόνια της Κατοχής που ολοκληρώθηκε.
Τέλος στη Σάμο, οι Ιταλοί είχαν κάνει απόβαση με πάνω από 20.000 στρατιώτες, οι οποίοι πολλές φορές αντιμετώπιζαν ομάδες της περιοχής, όπως το Βάθυλο και τον Απόλλωνα, με τους ντόπιους να κρατούν ψηλά το φρόνημά τους και μέσα από το ποδόσφαιρο.
Κάτι αντίστοιχο γινόταν και στο Λουτράκι, όπου ο τοπικός Ολυμπιακός δεν σταμάτησε να λειτουργεί τα χρόνια της Κατοχής, αντιμετωπίζοντας τις ομάδες των Γερμανών (υπήρχαν πολλοί διεθνείς τους τότε στην πόλη), με στόχο πάντα τη νίκη και για λόγους γοήτρου.
Δημήτρης Σταυρόπουλος
Πηγές:
Αρχείο του Νίκου Γ. Λεμονή από το ιστολόγιο ‘Το Αράουτ‘
XYZ Contagion
Μηχανή του Χρόνου
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
ΤΑΣΟΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ
