Στην κοιτίδα της Αναγέννησης, στον τόπο που γέννησε και ανέδειξε μυθικές μορφές, όπως ο Ντάντε Αλιγκέρι, ο Σάντρο Μποτιτσέλι, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Μιχαήλ Άγγελος, χτυπά η καταπράσινη καρδιά της Ιταλίας. Αμπελώνες, χαμηλοί λόφοι, μεσαιωνικά κάστρα, ήσυχα χωριά και πολλές αγροικίες ανάμεσα σε κυπαρίσσια, ελιές, στάχυα και ηλιοτρόπια. Οι Τοσκανοί, όπως τους ονόμασαν οι Ετρούσκοι, είναι περήφανοι για τον τόπο τους και αφοσιωμένοι στις ρίζες και στις κοινότητές τους. Με περίσσιο μεράκι και πολλή δουλειά, κατάφεραν να μετατρέψουν τη γη τους σε ένα παγκόσμια γνωστό αγροτουριστικό παράδεισο και ταυτόχρονα σε ένα διάσημο υπαίθριο μουσείο!
Η περιοχή της Τοσκάνης, με πληθυσμό 3,8 εκατομμύρια κατοίκους και πρωτεύουσα την Φλωρεντία, βρίσκεται στη βορειοδυτική Ιταλία. Οι Τοσκανοί της υπαίθρου, όμως, αποφεύγουν κάθε ταύτιση με τους Φλωρεντινούς αριστοκράτες της πρωτεύουσάς τους.
Η τοσκανική φιλοξενία, στα αγροκτήματα, κρατάει εδώ και αιώνες, από τότε που ταξιδιώτες, έμποροι και προσκυνητές έπρεπε να βρουν ένα καταφύγιο και λίγη τροφή κατά μήκος των διαδρομών τους.Αργότερα, τον 18ο αιώνα, η Τοσκάνη έγινε σημείο αναφοράς των οπαδών του ρομαντικού κινήματος, που ήθελαν να ανακαλύψουν το νόημα της φύσης. Παρόλα αυτά όμως, η τοσκανική ύπαιθρος περνούσε δύσκολες μέρες. Στα τέλη του 19ου αιώνα, η αγροτική κοινότητα δεν ήταν πλέον σε θέση να συντηρήσει τον εαυτό της, με αποτέλεσμα πολλά σπίτια και αγροκτήματα να εγκαταλείπονται από τους ιδιοκτήτες. Η κρίση της υπαίθρου άρχισε να γίνεται αισθητή σε ολόκληρη τη χώρα. Και όλοι γνώριζαν ότι, αν συνεχιζόταν, αυτή η κατάσταση θα προκαλούσε μόνιμες βλάβες στην κοινωνία, την οικονομία, την ιστορία και τον πολιτισμό της Ιταλίας. Κι εδώ δεν κολλάει το ρητό «Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα», γιατί οι Ιταλοί, την είχαν πράγματι πρώτα!
Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη
Εκτός από την πολύτιμη γνώση, η εθνική κυβέρνηση είχε και την επιθυμία να διασώσει την ψυχή της χώρας, δηλαδή την αγροτική ζωή του τόπου. Έτσι, γεννήθηκε το όραμα της διατήρησης αλλά και της προώθησης της υψηλής κληρονομιάς του τόπου, της παράδοσης, των προϊόντων, αλλά κυρίως της στήριξης των ανθρώπων της επαρχίας. Το 1985 έγινε κάτι πολύ σημαντικό. Το κράτος αναγνώρισε επίσημα τον αγροτουρισμό, με εθνική νομοθεσία. Εφάρμοσε νέες κατευθυντήριες οδηγίες και κανονισμούς για κάθε περιφέρεια, για κάθε δραστηριότητα, για κάθε προϊόν. Να αναφέρουμε, επίσης, ότι η Ιταλία είναι η μόνη χώρα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ειδικούς νόμους που ρυθμίζουν τον αγροτουρισμό αυστηρά και μόνο ως «γεωργική δραστηριότητα».
Πράσινο οικονομικό θαύμα
Σήμερα στην Τοσκάνη και στις γύρω περιοχές της, συντελείται ένα οικονομικό θαύμα. Το θαύμα του αγροτουρισμού. Οι αγρότες της επαρχίας παραμένουν στη γη τους. Καλλιεργούν αμπέλια και παράγουν απίθανα κρασιά. Διακρίνονται όμως όχι μόνο σαν αγρότες, αλλά και σαν ιδιοκτήτες μικρών ή μεγάλων επιχειρήσεων αγροτουρισμού και άλλων εξειδικευμένων μονάδων. Μια επιτυχία που βασίζεται στην τεχνογνωσία αιώνων. Έδωσαν ζωή ακόμα και σε εγκαταλελειμμένα μοναστήρια, ιεροδιδασκαλεία, αγροικίες και επαύλεις. Μέσα στο μεσαιωνικό τους περιβάλλον, έφτιαξαν χώρους εστίασης υψηλού επιπέδου και ξενώνες. Στις υπαίθριες αγορές, έβγαλαν στο φως εκπληκτικά αντικείμενα της παραδοσιακής τέχνης.Επίσης, τα τελευταία 30 χρόνια, το φαινόμενο του αγροτουρισμού έχει συμβάλει σε μια ολοκληρωμένη αγροτική ανάπτυξη και αποτελεί μία από τις κύριες πηγές εισοδήματος για τους αγρότες. Οι φάρμες τους προσελκύουν εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο, σε περιοχές της χώρας που για χρόνια ήταν αγνοημένες, ακόμα και από τους ίδιους τους Ιταλούς. Το αποτέλεσμα; Μια ευάλωτη οικονομικά και απομονωμένη περιοχή, σήμερα ανθεί και συμβάλλει σημαντικά στην εθνική οικονομία της Ιταλίας.
Κάτι βαθύτερο…
Τι είναι αγροτουρισμός; Είναι η άμεση σχέση ανάμεσα στον τόπο, τον παραγωγό, την τοπική ιστορία και την κουλτούρα των ανθρώπων του. Είναι ο τουρισμός που δεσμεύεται από σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον και την τοπική κουλτούρα, ενώ βοηθά στη δημιουργία θέσεων εργασίας για τους ντόπιους. Ο αγροτουρισμός δεν επηρεάζεται από τα καπρίτσια της σύγχρονης μόδας, γιατί η κληρονομιά του κάθε τόπου είναι ριζωμένη βαθιά, εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Είναι η προσφορά του ντόπιου προς τον ξένο. Η ανταλλαγή κουλτούρας. Η φιλοξενία, που είναι λέξη ελληνική. Είναι η βιτρίνα του αγρότη και των προϊόντων του. Είναι η εξωστρέφεια. Και, φυσικά, είναι η επένδυση στην παράδοση και στον πολιτισμό, αντί για την καταστροφή τους.
Πάντα νέα και ελκυστική και έτοιμη να φιλοξενήσει
Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Οι Τοσκανοί, και γενικότερα οι πιο φωτισμένοι αγρότες της Ιταλίας, πίστευαν στον αγροτουρισμό και άνοιξαν δρόμους για την ανάπτυξή του. Ήδη το 1965 είχαν ιδρύσει την πρώτη ένωση (AGRITURIST), στην Τοσκάνη, με σκοπό να ασκήσει πιέσεις σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1973, μια μεγαλύτερη ένωση δημιουργήθηκε από μια οικογένεια αγροτών, τους Coldiretti, που ονομάστηκε Terranostra (γη μας).
Το 1978, διοργανώθηκε το πρώτο εκπαιδευτικό σεμινάριο, από την AGRITURIST, σε συνεργασία με το υπουργείο Γεωργίας, με σκοπό να ενημερώσει τους τοπικούς υπαλλήλους και τους ενδιαφερόμενους φορείς.
Το 1980 ιδρύθηκε ο Turismo Verde (Πράσινος Τουρισμός) από μια άλλη μικρή ένωση αγροτών. Σήμερα, οι τρεις αυτές οργανώσεις έχουν συντονίσει τις ενέργειές τους και έχουν ενταχθεί στην εθνική ένωση ANAGRITUR. Σημαντικό είναι ότι η συντονισμένη και συνεχής πίεση από τον γεωργικό τομέα, οδήγησε το Εθνικό Κοινοβούλιο να εκδώσει το νόμο 730/1985 που αργότερα, το 1996, βελτιώθηκε με βάση την εμπειρία και έθεσε πιο συγκεκριμένα όρια στη γεωργική δραστηριότητα τουρισμού, όπως τον αριθμό δωματίων, αριθμό κλινών, αριθμό θέσεων στο εστιατόριο, την πηγή των πρώτων υλών για τα γεύματα που παρέχουν, κλπ. Επίσης, όρισε ότι η φορολογία του εισοδήματος θα διέπεται από τους ίδιους κανόνες με τις υπόλοιπες γεωργικές δραστηριότητες. Στη συνέχεια, οι 19 περιφέρειες της χώρας και οι δυο αυτόνομες επαρχίες, προσάρμοσαν τη νομοθεσία στις ιδιαιτερότητες της τοπικής γεωργίας, τον πολιτισμό και τις παραδόσεις τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές από τις τοπικές διοικήσεις δραστηριοποιούνται στην προώθηση του αγροτουρισμού. Δηλαδή, προωθούν γεωργικά προϊόντα, ειδικές τροφές, τυριά, κρασιά και ελαιόλαδο, στα κύρια τουριστικά κέντρα της χώρας και σε άλλες, μικρότερες επαρχιακές πόλεις. Μερικές από τις σημαντικές δράσεις τους είναι οι «Πόλεις της τρούφας», (1990), ο «Τουρισμός του Κρασιού» (1993), οι «Πόλεις του Ελαιόλαδου» (1994), οι «Δρόμοι του Κρασιού», (1999). Έτσι, κατάφεραν να διαχειριστούν, ακόμα και σε τοπικό επίπεδο, ένα ολόκληρο σύστημα με αγροκτήματα τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον τουρισμό της χώρας.
Επίσης, οι τοπικές αρχές, σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, προωθούν προϊόντα και υπηρεσίες της επικράτειάς τους με κάθε τρόπο. Συμμετέχουν ανελλιπώς σε εθνικές και διεθνείς εκθέσεις τουρισμού σε όλο τον κόσμο, έχουν συνδέσει τα τοπικά προϊόντα με τον πολιτισμό, έχουν αναπτύξει δίκτυα μονοπατιών, έχουν αποκαταστήσει φυσικές λίμνες και ποτάμια και έχουν αξιοποιήσει τις χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την εκπαίδευση κρατικών υπαλλήλων, αλλά και αγροτών. Με αυτά και άλλα πολλά η Τοσκάνη είναι πάντα νέα, ελκυστική και έτοιμη να υποδεχτεί τουρίστες από όλο τον κόσμο!
Η γαστρονομία πρωταγωνιστής της τουριστικής προβολής
Το φαγητό στην Τοσκάνη είναι μια πραγματική γιορτή. Το μενού σχεδόν κάθε τρατορίας περιέχει την περίφημη bistecca alla fiorentina, δηλαδή την κλασική μπριζόλα της Τοσκάνης, τη ribollita, μια πλούσια σούπα με λευκά φασόλια και ψωμί, την pappa al pomodoro, σούπα με ντομάτα, κρεμμύδι, σκόρδο, τις παπαρδέλες με σάλτσα λαγού και τα «pici all’ aglione», χειροποίητα σπαγγέτι με ντομάτα και σκόρδο. Μερικά από τα γνωστά πιάτα με ψάρι είναι η ψαρόσουπα, τα μπαρμπούνια αλά Λιβορνέζε, καθώς και οι ζυμαρόπιτες με πάστα που ψήνεται στη γάστρα.
Σημαντική είναι η παραγωγή των μοναδικών τυριών πεκορίνο από πρόβειο γάλα, στην περιοχή της Πιέντζα, όπως και η παρουσία του γνωστού προσούτο, που παράγεται στη γειτονική επαρχία της Εμίλια-Ρομάνα και ειδικότερα στην Πάρμα. Το ριζότο με παρμιτζιάνο, είναι ένα από τα χαρακτηριστικά πιάτα της περιοχής. Όσο για την πίτσα, αξίζει να δοκιμάσει κανείς την αυθεντική συνταγή με σάλτσα ντομάτας, λάδι μοτσαρέλα και αντζούγιες. Δοκιμάστε αλλαντικά από κρέας αγριόχοιρου, μανιτάρια porcini, μέλι από δεντρολίβανο και εξαιρετικό ελαιόλαδο. Τα γεύματα τελειώνουν πάντα με cantucci con vin santo, μπισκότα αμύγδαλου σερβιρισμένα με ένα ποτήρι επιδόρπιο κρασί. Η Τοσκάνη φημίζεται για τα εξαιρετικά κρασιά της, πολλά από τα οποία συγκαταλέγονται ανάμεσα στα καλύτερα του κόσμου. Η περιοχή παράγει 39 κρασιά με ονομασία προέλευσης, από τα οποία 5 έχουν χαρακτηριστεί ανώτερης ποιότητας.
Μυρσίνη Γρηγόρη
