Σύνοψη: H Φιλιώ Γουίλιαμς, μία ηλικιωμένη Ελληνοαμερικανίδα, σπεύδει στη Μυτιλήνη με την εγγονή της Έλεν, για να συμπαρασταθεί στους Σύριους πρόσφυγες. Κανείς δεν ξέρει την καταγωγή της, κανείς δεν ξέρει ότι η Σμυρνιά γιαγιά της Φιλιώ Μπαλτατζή βρέθηκε κάποτε στο ίδιο νησί κατατρεγμένη και προσφυγοπούλα. Το τεφτεράκι με τις συνταγές της συνονόματης γιαγιάς ξετυλίγει την πολυτάραχη ιστορία της κοσμοπολίτικης οικογένειας Μπαλτατζή, όπως διαμορφώνεται από τις τραγικές διεθνείς εξελίξεις που καθόρισαν τη μοίρα ολόκληρων λαών. Διαφορετικές γενιές γυναικών της ίδιας οικογένειας ενώνονται στον χώρο και τον χρόνο, μέσα από τα νήματα της ιστορίας. Παρόν και παρελθόν γίνονται ένα.
Βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο και επιτυχημένο θεατρικό έργο της Μιμής Ντενίση, η φιλόδοξη κινηματογραφική υπερπαραγωγή «Σμύρνη μου Αγαπημένη» (αγγλ. τίτλος «Smyrna») σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Καραντινάκη κατέφθασε πριν μερικές μέρες στις ελληνικές αίθουσες, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την Μικρασιατική καταστροφή. Η Ντενίση υπογράφει το σενάριο σε συνεργασία με τον Μάρτιν Σέρμαν, ενώ για τις ανάγκες των γυρισμάτων επιστρατεύεται ένα λαμπερό διεθνές καστ.
Το τελικό αποτέλεσμα αποτελεί μια καλαίσθητη και ισορροπημένη προσέγγιση, τουλάχιστον για τα δεδομένα προσπαθειών που στηρίζονται στο nostalgia effect, εντάσσοντας ομαλά στην κοσμοπολίτικη καθημερινότητα των Ελλήνων της Σμύρνης και αναβιώνοντας πιστά την ατμόσφαιρα της εποχής. Συνδυάζει την ηθογραφία με το ιστορικό πλαίσιο, εστιάζοντας στην άνιση συνύπαρξη των προνομιούχων Ελλήνων αστών με τον τουρκικό πληθυσμό, αλλά και την τυφλή εμπιστοσύνη των πρώτων σε εξωτερικές δυνάμεις. Φωτίζει έτσι λεπτομερώς μέσα από το τότε κοινωνικοπολιτικό σκηνικό τη σχέση αιτίου αιτιατού στο ντόμινο της Μικρασιατικής Καταστροφής που έλαβε χώρα το 1922 (σ.σ. οι εντός των τοιχών εθνοτικές ανισότητες που γιγάντωσαν το ρεύμα του τουρκικού εθνικισμού, η αλλαγή της στάσης των συμμάχων, η προδοσία της Ελλάδας με αποκορύφωμα την απαγόρευση της έλευσης στους ελληνικούς λιμένες ατόμων χωρίς ελληνικό διαβατήριο -οι πρόσφυγες ήταν πολιτογραφημένοι Οθωμανοί). Όλα αυτά, χωρίς ευτυχώς να πέφτει στην παγίδα μιας αυστηρά μεροληπτικής στάσης.
Επιδεικνύοντας τεχνική και σκηνογραφική επιδεξιότητα και πλεονεκτώντας από ένα ταγμένο καστ, η ταινία «Σμύρνη μου Αγαπημένη» είναι υποβλητική, ιδιαίτερα στην αναπαράσταση των γεγονότων του τραγικού «θανάτου» της ιστορικής μητρόπολης (συγκλονιστική η απεικόνιση των σφαγών). Τόσο, που σε παρακινεί όχι απλά να ανεχθείς, αλλά και να ενδώσεις στον μελοδραματισμό της κλιμακωσής της (με εξαίρεση κάποιες κραυγαλέες υπερβολές). Παρά τις ωμότητες που προβάλλει, στον πυρήνα της παραμένει βαθιά ανθρώπινη, κάνοντας την απαραίτητη σύνδεση μεταξύ του ξεσπιτωμού του ελληνικού μικρασιατικού στοιχείου και της σημερινής μεταναστευτικής κρίσης (σ.σ. είναι γνωστό ότι τα πρώτα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι πρόσφυγες αντιμετωπίστηκαν εχθρικά στην ηπειρωτική Ελλάδα). Από εμάς είναι «ναι».
Νίκος Γαργαλάκος
