Τα ψέματα της Τουρκίας για τα νησιά: Τι λέει το ελληνικό ΥΠΕΞ για τα περί αποστρατικοποίησης

Την έκταση των τουρκικών ψεμάτων ως προς το καθεστώς των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και του αναθεωρητισμού της Άγκυρας εν γένει αναδεικνύουν οι επίσημες θέσεις του υπουργείου Εξωτερικών για το θέμα, οι οποίες παρατίθενται στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΞ.

Όπως υπογραμμίζεται στη σχετική ανάρτηση, η Τουρκία είναι η μόνη χώρα που επικαλείται και απαιτεί την αποστρατικοποίηση των «νήσων του Ανατολικού Αιγαίου», και όσον αφορά στη στρατικοποίηση, το καθεστώς των ελληνικών νησιών του Αν. Αιγαίου διέπεται από διεθνείς συνθήκες.

Ειδικότερα:

• το καθεστώς των νήσων Λήμνου και Σαμοθράκης διέπεται από τη Σύμβαση της Λωζάννης για τα Στενά του 1923, η οποία αντικαταστάθηκε με τη Σύμβαση του Montreux του 1936,

• το καθεστώς των νήσων Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας διέπεται από τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης του 1923 και

• το καθεστώς των Δωδεκανήσων διέπεται από τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947.

Τι ισχύει για τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη

Η αποστρατικοποίηση της Λήμνου και της Σαμοθράκης μαζί με την αποστρατικοποίηση των Δαρδανελλίων, της Θάλασσας του Μαρμαρά και του Βοσπόρου, καθώς επίσης και των νησιών Ίμβρου (Gokceada), Τενέδου (Bozcaada) και Λαγουσών (Tavcan), αρχικώς προβλεπόταν από τη Σύμβαση της Λωζάννης για τα Στενά του 1923, ωστόσο καταργήθηκε από τη Σύμβαση του Montreux του 1936- η οποία, όπως ρητώς μνημονεύεται στο προοίμιό της, αντικατέστησε στο σύνολό της την προαναφερόμενη Σύμβαση της Λωζάννης.

Όπως υπογραμμίζεται στην ιστοσελίδα του υπουργείου Εξωτερικών, το δικαίωμα της Ελλάδας να εξοπλίσει τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη αναγνωρίστηκε από την Τουρκία, σύμφωνα και με την επιστολή που απηύθυνε στον Έλληνα πρωθυπουργό στις 6 Μαΐου 1936 ο τότε Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα Roussen Esref, κατόπιν οδηγιών της κυβέρνησής του.

Η τουρκική κυβέρνηση επανέλαβε αυτή τη θέση, όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Rustu Aras, απευθυνόμενος προς την Τουρκική Εθνοσυνέλευση με την ευκαιρία της κύρωσης της Συμβάσεως του Montreux, αναγνώρισε ανεπιφύλακτα το νόμιμο δικαίωμα της Ελλάδας να εγκαταστήσει στρατεύματα στη Λήμνο και τη Σαμοθράκη, με τις εξής δηλώσεις του: «Οι διατάξεις που αφορούν τις νήσους Λήμνο και Σαμοθράκη, οι οποίες ανήκουν στη γειτονική μας και φιλική χώρα Ελλάδα και είχαν αποστρατικοποιηθεί κατ′ εφαρμογήν της Σύμβασης της Λωζάννης του 1923, επίσης καταργήθηκαν με τη νέα Σύμβαση του Montreux και αυτό μας ευχαριστεί ιδιαίτερα» (Εφημερίδα των πρακτικών της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, τεύχος 12, Ιούλιος 31/1936, σελ. 309). Παρόμοιες διαβεβαιώσεις δόθηκαν σχετικώς, κατά την ίδια περίοδο, εκ μέρους της Τουρκίας προς τις κυβερνήσεις τρίτων ενδιαφερομένων χωρών.

Τι ισχύει για Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία

Όσον αφορά στα προαναφερόμενα νησιά, πουθενά στη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης δεν προβλέπεται ότι αυτά θα τελούν υπό καθεστώς αποστρατικοποιήσεως.

Η ελληνική κυβέρνηση ανέλαβε μόνον την υποχρέωση, σύμφωνα με το Aρθρο 13 της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης, να μην εγκαταστήσει εκεί ναυτικές βάσεις ή οχυρωματικά έργα. Ειδικότερα, το ανωτέρω άρθρο προβλέπει τα εξής:

«Προς εξασφάλισιν της ειρήνης, η Ελληνική Κυβέρνησις υποχρεούται να τηρή εν ταις νήσοις Μυτιλήνη, Χίω, Σάμω και Ικαρία τα ακόλουθα μέτρα:

• Αι ειρημέναι νήσοι δεν θα χρησιμοποιηθώσιν εις εγκατάστασιν ναυτικής βάσεως ή εις ανέργερσιν οχυρωματικού τινος έργου.

• Θα απαγορευθεί εις την Ελληνικήν στρατιωτικήν αεροπλοίαν να υπερίπταται του εδάφους της ακτής της Ανατολίας. Αντιστοίχως, η Οθωμανική Κυβέρνησις, θα απαγορεύση εις την στρατιωτικήν αεροπλοϊαν αυτής να υπερίπταται των ρηθεισών νήσων.

• Αι ελληνικαί στρατιωτικαί δυνάμεις εν ταις ειρημέναις νήσοις θα περιορισθώσι εις τον συνήθη αριθμόν των δια την στρατιωτικήν υπηρεσίαν καλουμένων, οίτινες δύνανται να εκγυμνάζωνται επί τόπου, ως και εις δύναμιν χωροφυλακής και αστυνομίας ανάλογον προς την εφ΄ ολοκλήρου του ελληνικού εδάφους υπάρχουσαν τοιαύτην».

Η Ελλάδα, όπως τονίζει το ΥΠΕΞ, έχει μέχρι σήμερα εφαρμόσει με συνέπεια τις παραπάνω διατάξεις, ωστόσο η Τουρκία, παρά το γεγονός ότι υποχρεούται σύμφωνα με το ίδιο άρθρο να μην επιτρέπει στα στρατιωτικά της αεροσκάφη να υπερίπτανται του εναερίου χώρου των εν λόγω ελληνικών νησιών, έχει επανειλημμένως παραβιάσει και συνεχίζει να παραβιάζει τις σχετικές νομικές της υποχρεώσεις.

Από την άλλη πλευρά, το ίδιο άρθρο επιτρέπει στην Ελλάδα να διατηρεί συνήθη αριθμό καλουμένων για τη στρατιωτική θητεία στρατιωτών, οι οποίοι δύνανται να εκπαιδεύονται επί τόπου, καθώς επίσης και δυνάμεων Χωροφυλακής και Αστυνομίας.

Το καθεστώς των Νήσων του Ν.Α. Αιγαίου (Δωδεκάνησα)

Τα Δωδεκάνησα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα «κατά πλήρη κυριαρχία» από τη Σύμβαση Ειρήνης των Παρισίων, μεταξύ Ιταλίας και Συμμάχων, τον Απρίλιο του 1947.

Περαιτέρω, οι διατάξεις της εν λόγω Συνθήκης προβλέπουν την αποστρατικοποίηση των νήσων αυτών: «Αι ανωτέρω νήσοι θα αποστρατιωτικοποιηθώσι και θα παραμείνωσιν αποστρατιωτικοποιημέναι». Στα Δωδεκάνησα υφίστανται ορισμένες δυνάμεις εθνοφυλακής, οι οποίες έχουν δηλωθεί σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τις διατάξεις της συμφωνίας CFE.

Όσον αφορά τους τουρκικούς ισχυρισμούς για αποστρατικοποίηση των Δωδεκανήσων, το ΥΠΕΞ υπογραμμίζει ότι:

• Η Τουρκία δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος σε αυτήν τη Συνθήκη του 1947, η οποία, επομένως, αποτελεί «res inter alios acta» γι′ αυτήν, δηλαδή ζήτημα που αφορά άλλα κράτη. Σύμφωνα δε με το άρθρο 34 της Συνθήκης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, «μια συνθήκη δεν δημιουργεί υποχρεώσεις ή δικαιώματα για τρίτες χώρες» εκτός των συμβαλλομένων.

• Η πρόβλεψη περί αποστρατικοποίησης των Δωδεκανήσων έγινε μετά από αποφασιστική παρέμβαση της Σοβιετικής Ένωσης και απηχεί τις πολιτικές σκοπιμότητες της Μόσχας εκείνη τη χρονική περίοδο. Θα πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι τα καθεστώτα αποστρατικοποίησης έχασαν το λόγο ύπαρξής τους με τη δημιουργία των συνασπισμών του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ως ασύμβατα με τη συμμετοχή χωρών σε στρατιωτικούς συνασπισμούς.

Στο πλαίσιο αυτό, το καθεστώς της αποστρατικοποίησης έπαψε να εφαρμόζεται για τα ιταλικά νησιά Panteleria, Lampedusa, Lampione και Linosa, καθώς και για τη Δ. Γερμανία από τη μια πλευρά, και τη Βουλγαρία, Ρουμανία, Αν. Γερμανία, Ουγγαρία και Φινλανδία από την άλλη πλευρά.

«Πέραν των ανωτέρω, η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλο κυρίαρχο κράτος στον κόσμο, δεν μπορεί να παραιτηθεί από το φυσικό και νόμιμο δικαίωμά της για άμυνα σε περίπτωση απειλής στρεφομένης κατά των νησιών της ή οποιουδήποτε άλλου μέρους της επικράτειάς της. Πόσο μάλλον, τη στιγμή που η Τουρκία, παραβιάζοντας κατάφωρα τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, την απειλεί με πόλεμο σε περίπτωση που ασκήσει ένα νόμιμο και κυριαρχικό δικαίωμα που της παρέχει το διεθνές δίκαιο» τονίζεται στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΞ.

Επίσης, υπενθυμίζεται πως πέραν της απειλής πολέμου, η Τουρκία:

• Εισέβαλε στην Κύπρο το 1974, κατά παράβαση των διατάξεων της Συνθήκης Εγγυήσεως για την Κύπρο, στην οποία η Ελλάδα αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος, και, παρά τις πολυάριθμες αντίθετες αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, συνεχίζει να διατηρεί μια σημαντική στρατιωτική δύναμη στα κατεχόμενα εδάφη.

• Παραβιάζει συστηματικώς τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο και υπερίπταται με στρατιωτικά αεροσκάφη, συχνά οπλισμένα, ελληνικών νησιών του Αιγαίου και μάλιστα κατοικημένων, γεγονός που έχει ιδιαίτερη σημασία όσον αφορά ζητήματα ασφάλειας.

• Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, διατηρεί σημαντικές στρατιωτικές μονάδες με εναέρια μέσα και αποβατικά σκάφη σε περιοχές της ακτής της Μικράς Ασίας, που βρίσκονται απέναντι από τα ελληνικά νησιά, γεγονός που συνιστά σοβαρή απειλή κατά της Ελλάδας.

«Η προαναφερόμενη κατάσταση πραγμάτων, συνδυαζόμενη με την απειλή πολέμου (casus belli) και τη γενικότερη αναθεωρητική τάση της Τουρκίας ως προς το εδαφικό και νομικό καθεστώς των ελληνικών νησιών που ορίζεται από διεθνείς συνθήκες και το διεθνές δίκαιο γενικότερα, υποχρεώνει και νομιμοποιεί την Ελλάδα να προβεί στην αναγκαία αμυντική προπαρασκευή που θα της επιτρέψει να ασκήσει, εάν παραστεί ανάγκη, το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας, το οποίο προβλέπεται από το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, και να προστατεύσει τα ελληνικά νησιά» υπογραμμίζεται στην ιστοσελίδα.

Συνθήκες της Λωζάννης και του Μοντρέ

Περαιτέρω λεπτομέρειες για αυτά που προβλέπονται από τις συνθήκες παρατίθενται στην ιστοσελίδα του Γενικού Επιτελείου Στρατού.

Αναλυτικότερα, στην συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923, συμβαλλόμενα Μέρη: Αγγλία, Γαλλία, Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, Ιταλία, Ιαπωνία, Ρουμανία, Τουρκία) αναφέρεται, μεταξύ άλλων, πως «η απόφαση που πάρθηκε στις 13-2-1914 στη σύσκεψη του Λονδίνου, μετά από το άρθρο 5 της συνθήκης του Λονδίνου στις 17 εως 30 Μαΐου 1913, και το άρθρο 15 της συνθήκης των Αθηνών στις 1 με 14 Νοεμβρίου 1913 και η οποία απόφαση κοινοποιήθηκε στην Ελληνική Κυβέρνηση στις 13 Φεβρουαρίου 1914 σχετικά με την κυριαρχία της Ελλάδας πάνω στα νησιά της Ανατολικής Μεσογείου εκτός Ίμβρου, Τενέδου και Λαγουσών (νήσος Μαυριές) και ειδικότερα τα νησιά Λήμνος, Σαμοθράκη, Μυτιλήνη, Χίος, Σάμος και Ικαρία, επαναβεβαιούται εκτός εάν περιλαμβάνεται αντίθετη πρόβλεψη στην παρούσα συνθήκη, τα νησιά που βρίσκονται λιγότερο από τρία μίλια από την ακτή παραμένουν στην Τουρκική Κυριαρχία» (Άρθρο 12). Επίσης, τίθενται μερικοί περιορισμοί σχετικά με την οχύρωση και το μέγεθος των στρατιωτικών δυνάμεων στα Ελληνικά νησιά Μυτιλήνη, Χίος, Σάμος και Ικαρία. (Άρθρο 13), ενώ η Τουρκία αποκηρύσσει, προς χάρη της Ιταλίας, όλα τα δικαιώματά της και τους τίτλους της πάνω στα Δωδεκάνησα (Άρθρο 15).

Η συμφωνία για το καθεστώς των Στενών (της Λωζάννης), προέβλεπε πως «αποστρατιωτικοποιεί τη ζώνη των Στενών, όπως επίσης τα νησιά Σαμοθράκη, Λήμνος, Ίμβρος, Τένεδος» (Άρθρο 4-9). Ως προς τη συνθήκη για το καθεστώς των Στενών (του Μοντρέ), που υπεγράφη στις 20 Ιουλίου 1936 (Συμβαλλόμενα Μέρη: Κράτη Μαύρης Θάλασσας : Βουλγαρία, Ρουμανία, Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, άλλα Κράτη : Αυστραλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Αγγλία, Γιουγκοσλαβία), με σκοπό την επιστροφή στην Τουρκία της διαχείρισης των Στενών και τον διακανονισμό έλευσης των πλοίων διαμέσου των Στενών (Δαρδανέλια, θάλασσα Μαρμαρά και Βόσπορος), στο προοίμιο αναφέρεται πως «επιθυμούντες να ρυθμίσουμε τη διέλευση και ναυσιπλοΐα στα Στενά σε τρόπο που αυτή να εξασφαλίζεται, χωρίς να παραγνωρίζεται η ασφάλεια της Τουρκίας και των άλλων κρατών της Μαύρης Θάλασσας αποφασίσαμε να αντικαταστήσουμε με την παρούσα Συνθήκη, τη συνθήκη που υπογράψαμε στη Λωζάννη στις 24 Ιουλίου 1923».