Μια ανοικτή επιστολή αγωνίας προς τους συμπατριώτες του από έναν σημαντικό Τσιριγώτη επιστήμονα: τα Κύθηρα, προειδοποιεί, το μικρό αυτό μεσογειακό οικοσύστημα που, όπως και άλλα νησιά, μέσα στην απλότητά τους είχαν την ευκαιρία μίας ήρεμης και τακτοποιημένης ζωής, κινδυνεύει να χάσει την ψυχή τους καθώς πλησιάζει στο σταυροδρόμι της (άναρχης) ανάπτυξης.
Ακολουθεί το κείμενο:
«Μεγαλώσαμε πια. Πατήσαμε για τα καλά τα εβδομήντα.
Είναι σαν χθες που ανάμεσα στου Κυριάκου το καφενείο, του Μπομπού το πολυκατάστημα και του συγχωρεμένου του πατέρα μου, το μικρό και προβληματικό Μαγαζάκι, η «Λαϊκή Αγορά», παίζαμε μπάλα, γυρίζαμε με τα πατίνια και αργότερα, διαγωνιζόμασταν για το ποιος έχει τα καλύτερο ποδήλατο. Olympic σε σύγκριση με το Bauer!
Μεγαλώσαμε όμορφα και αθώα, γιατί οπωσδήποτε οι οποίες μικρές και φυσιολογικές αντιδικίες μας, χαρακτηρίζονταν από εκείνο που θα λέγαμε, επιτρεπτό. Το μέτρο και το ήθος. Εντάξει, ας μας το συγχωρέσει ο Νίκος ο Πλάστης , στους ουρανούς του, αν του κρεμούσαμε τις πολυθρόνες τα Αυγουστιάτικα βράδια στους ευκαλύπτους για να διασκεδάσουμε την άλλη μέρα με τα νεύρα του. Δεν είχαν κανένα στοιχείο αλητείας, bulling και κακοήθειας αυτές οι πράξεις. Απλά ήταν το αλατοπίπερο της μικρής μας διασκέδασης.
Ήρθαν μετά οι χρόνοι της ωριμότητας. Παρόμοια αυτοί που σπούδασαν στα πανεπιστήμια και οι φίλοι μας που δεν σπούδασαν, αλλά φρόντισαν να αναδειχθούν ποικιλότροπα, επέτυχαν και έκαναν οικογένειες με αρχές και με ήθος, που πάντα χαρακτήριζαν τον Τσιριγώτη. Κλεψιές, αλητείες, βανδαλισμοί, εγκλήματα και βεντέτες, αυτά δηλαδή που δηλητηριάζουν μέχρι τον τάφο την ζωή πολλών χωριών της χώρας μας, για μας ήταν αδιανόητα, έστω και σαν πιθανότητες.
Το Τσιρίγο, μέσα στην ταπεινότητά του, στην απομόνωσή του και στην τραχιά και χαρακωμένη του πραγματικότητα , πρόσφερε σε όλους μας την ασφάλεια της ανοιχτής πόρτας, την απλότητα… και την ορχήστρα Τσιμάρα, για να χωρέσουμε τις χαρές μας.
Οι ευκάλυπτοι στο Λιβάδι, η τρύπια Πέτρα στα Μυρτίδια, το Σπαραγαρίο στο Καψάλι, οι κοιλάδες στον Μυλοπόταμο και στο Αμίρ Αλή, μας έδωσαν αρχές και βάσεις για το μεγάλο ταξίδι μας. Οπωσδήποτε και οι οικογένειες μας.
Η ταπεινότητά μου, πέρασε αγωνίες, στερήσεις κα καρδιοχτύπια, που εύχομαι να μην συμβούν σε άνθρωπο, για να ανέβω και να μπορώ στο μέτρο των μικρών μου δυνάμεων, να προσφέρω και να συναντώ στο Τσιρίγο τους φίλους μου, όλους τους Τσιριγώτες, και να νιώθω, ότι τρέφουν για το πρόσωπό μου εκτίμηση. Αυτό στα μάτια φαίνεται.
Γιατί για εμένα, χωριανοί, τίποτα περισσότερο από την εκτίμηση. Αυτή είναι η μέγιστη αμοιβή.
Φίλοι Τσιριγώτες,
Σήμερα κινούμαστε στον αστερισμό της ανάπτυξης. Μία λέξη σαγηνευτική, μαζί προοδευτική και ύπουλη, που ο καθένας την αντιλαμβάνεται με τον δικό του τρόπο. Οπωσδήποτε στο τέλος της ημέρας είναι οι εισπράξεις, ο μπεζαχτάς και οι προοπτικές για μεγαλύτερα κέρδη. Μα είναι δυνατόν, θα διερωτηθεί κανείς, ότι κάποιος να είναι εναντίον της ανάπτυξης; Κανένας ασφαλώς. Όμως, είμαστε πολλοί, είμαστε ευτυχώς ακόμα η πλειοψηφία νομίζω, όπου ανάπτυξη συνεπάγεται νόμους, κανόνες, σεβασμό στις διαχρονικές αξίες και το περιβάλλον.
Γιατί ανάπτυξη είναι επίσης και ο άκρατος και αβυσσαλέος καπιταλισμός, όπου το κλίμα, το οξυγόνο που αναπνέουμε και οι ανισότητες μεταξύ των ανθρώπων έρχονται εκεί σε δεύτερη μοίρα. Άναρχη ανάπτυξη και καπιταλισμός χωρίς όρους είναι συνώνυμο του τέλους μας.
Τονίζω ξανά, ότι ανάπτυξη – ιδιαίτερα σε ένα μικρό οικοσύστημα σαν το Τσιρίγο – σημαίνει καλά δομημένους κανόνες και ουσιαστική παρουσία εκείνων που αποφάσισαν να διοικούν το νησί, όπως και εκείνων που η πολιτεία τους πληρώνει για να είναι φανεροί, ζωντανοί και παρόντες, τιμημένοι φύλακες του νησιού μας.
Μοντέλα ανάπτυξης υπάρχουν πολλά. Εκείνα της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης, τα Βαλκανικά και παραπέρα εκείνα τις Νότιας Αμερικής. Θέλω να τονίσω, ότι το Τσιρίγο στα μάτια μου ποτέ δεν είχε χαρακτηριστικά μίας βαλκανικής αναρχοαυτόνομης πραγματικότητας.
Αντίθετα, το μικρό αυτό μεσογειακό οικοσύστημα, όπως και άλλα νησιά, μέσα στην απλότητά τους είχαν την ευκαιρία μίας ήρεμης και τακτοποιημένης ζωής, που συχνά θα ζήλευαν ακόμα και οι πειθαρχημένοι Βαυαροί ή Ελβετοί φίλοι μας.
Φίλοι συντοπίτες,
Σήμερα, πριν χαθεί εντελώς ο έλεγχος, πριν οι καταπατήσεις της γης, οι αυθαιρεσίες στη δόμηση και η καταστροφή της φύσης γίνουν κανόνας, χρειάζεται να δεχτούμε, ότι ο ζωτικός μας χώρος προσδιορίζεται από νόμους και κανόνες.
Οι καλοκαιρινές συμπεριφορές ακόμα περισσότερο.
Είναι ενδιαφέρον ότι παντού στην Ευρώπη σήμερα ακόμα και ο τραυματισμός ενός ζώου ανάγεται σε πρώτο θέμα στην τηλεόραση και συνεπάγεται κυρώσεις. Πολύ σωστά. Αν έτσι όμως συμβαίνει στα ζώα, ποια θα πρέπει να είναι η στάση μας στις υπεραιωνόβιες άλλες οντότητες , όπως δένδρα, σπήλαια, βουνά και παραλίες. Ακράδαντα πιστεύω, ότι κάθε τι υπεραιωνόβιο είναι εμβληματικό και χρειάζεται να απολαμβάνει σεβασμού και προστασίας . Είναι θλιβερό ότι προχθές στο Λιβάδι, μπροστά στα μάτια όλων μας, κατακρεουργηθήκαν οι υπεραιωνόβιοι ευκάλυπτοι. Εμεί τους βρήκαμε 70 χρόνια πριν στο ίδιο μέγεθος να στέκονται εμβληματικά στο κέντρο του χωριού μας.
Εφέτος κατακρεουργήθηκαν, στο όνομα της ανάπτυξης, από έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Μία αντίστοιχη ενέργεια σε ένα οποιοδήποτε χωριό της Γερμανίας, της Γαλλίας ή της Ελβετίας θα προϋπέθετε την ενημέρωση όλων των γειτόνων και των τοπικών αρχών. Κυρίως την ανάδειξη του κυρίου λόγου που θα δικαιολογούσε την συγκεκριμένη απόφαση.
Ψελλίζουν τάχα, ότι στο συγκεκριμένο σημείο δυσκολεύεται η κυκλοφορία. Δεν αναφέρουν οι υποκριτές, ότι parking θέλουν να κάνουν τον χώρο. Θυμηθείτε ότι στο Λιβάδι πριν δέκα χρόνια μιλούσαν όλοι για ανάπλαση του χωριού. Χρήματα δόθηκαν.
Σήμερα το Λιβάδι τους καλοκαιρινούς μήνες είναι τόπος μαρτυρίου από τα σταθμευμένα αυτοκίνητα, παρά την ομολογουμένως τεράστια χειρονομία γνωστού επιχειρηματία, που προσέφερε δεκάδες στρέμματα για parking, πενήντα μέτρα από τον κεντρικό δρόμο. Απλά δεν τηρείται κανένας νόμος και κανένας κανόνας. Τόσο απλά.
Παραπέρα, φίλοι Τσιριγώτες, μιας και μιλούμε για ανάπτυξη, σας καλώ να βυθιστείτε έστω νοερά στους υδροφόρους ορίζοντες του νησιού μας και να ψηλαφήστε το πάχος τους, εκείνο το ελάχιστο που έχει απομείνει. Ακόμα ρωτήστε τη ράχη κάθε μικρού βουνού από το Μερμηγκάρι μέχρι τα βόρεια του νησιού μας για τις ανεμογεννήτριες που θέλουν να τους φορτώσουν. Ρωτήστε ακόμα τους συντοπίτες μας που αρθρογραφούν υπέρ των ανεμογεννητριών , αν αυτό είναι η ιδεολογική τους επιλογή, γεγονός απόλυτα θεσμικό, κατανοητό και νόμιμο ή έχει να κάνει, χωρίς να έχω την παραμικρή ένδειξη, με συμφέροντά τους μέσα από μετοχικές συμμετοχές τους στις ενεργειακές εταιρείες που είναι πίσω από τα projects αυτά.
Μιλήστε με τα μικρά παιδιά σας, εκείνα τουλάχιστον που έχουν μείνει αλώβητα μίας κουλτούρας μίσους και μιμητισμού, αν θέλουν να ζήσουν σε μία επόμενη κοινωνία, όπου στο όνομα της ανάπτυξης και οπωσδήποτε χωρίς κανένα φόβο τιμωρίας, προοδευτικά σε 10-20 χρόνια, πέντε-δέκα μαρκαντάσηδες θα διαφεντεύουν τη ζωή τους και τον τόπο τους.
Αυτό είναι η μελλούμενη πραγματικότητα. Οι συμπεριφορές στο Λιβάδι, δεν είναι απλά μεμονωμένα συμπτώματα. Είναι η αρχή αυτού που έρχεται και μίας προοπτικής που κανείς δεν γνωρίζει τον χαρακτήρα της και την ενδεχόμενη βιαιότητας της. Μίας πραγματικότητας, όπου η λέξη ήθος, ακούγεται εντελώς παρηκμασμένη.
Τέλος, κοιτάξτε λίγο άλλα επτανησιακά νησιά, περήφανα για τις καντάδες τους, πώς κατάντησαν μέσα στα τελευταία είκοσι χρόνια εξαιτίας της άνομης ανάπτυξης.
Φίλοι Τσιριγώτες,
Τελειώνω αυτή τη γραφή, χωρίς να έχω αναφερθεί στα άλλα, υπαρξιακά για το νησί μας διλήμματα που αφορούν την ανάπτυξη. Το κυριότερο; Το ανθρώπινο δυναμικό που θα την υπηρετήσει. Τεράστιο το δίλημμα, που αξίζει κάποτε να παρουσιαστεί στις πραγματικές του διαστάσεις.
Τελειώνω αυτή τη γραφή, λέγοντας, ότι γράφτηκε ως χρέος μου, προς όλους εκείνους που ζητούν φωνές υπεύθυνες και διακριτούς ακαδημαϊκούς ανθρώπους να μιλήσουν ανοιχτά και απερίφραστα. Την έγραψα επίσης σαν χρέος προς την ιστορία μου και την αγάπη μου για το νησί, χωρίς να τρέφω, άλλες φιλοδοξίες , φίλτατοι. Την αφιερώνω εξαιρετικά στους ομογενείς μας σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα αυτούς της Αυστραλίας. Αυτούς που βλέπουν το νησί των παππούδων τους σαν γη της επαγγελίας.
Με σεβασμό προς όλους σας,
Καθηγητής Πάνος Ε. Βάρδας
Επικεφαλής στρατηγικού σχεδιασμού Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας στις Βρυξέλλες. Συντονιστής Καρδιολογίας- Καρδιοχειρουργικής νοσοκομείων Ομίλου Υγεία»
