H Κομισιόν, μετά και τη διαδικτυακή σύσκεψη που είχε με τους εκπροσώπους της ευρωπαϊκής βιομηχανίας τροφίμων στις 18 Ιανουαρίου, φέρεται αποφασισμένη να επιταχύνει τις διαδικασίες για τη θέσπιση ανώτατου επιτρεπόμενου ορίου περιεκτικότητας Αρωματικών Υδρογονανθράκων Ορυκτελαίων (ΜΟΑΗ) στα τρόφιμα, που κυκλοφορούν στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για το ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο προβλέπεται να ανέρχεται στα 2 mg/kg και να τεθεί σε ισχύ από 1.1.2025, καθώς σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, προς την κατεύθυνση αυτή πιέζει έντονα η Γερμανία.
Μια τέτοια εξέλιξη θα προκαλέσει τεκτονικές ανακατατάξεις στον ελαιοκομικό κλάδο, ιδίως σε αυτόν των ελαιοτριβείων και πυρηνελαιουργείων, οι οποίοι, ακόμη κι αν βάλουν «βαθειά το χέρι στην τσέπη», είναι πολύ αμφίβολο αν θα ανταπεξέλθουν καθώς αμφισβητείται η υγιεινότητα του ελαιολάδου και του πυρηνελαίου, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για ολόκληρο τον ελαιοκομικό τομέα.
Τι είναι οι ΜΟΑΗ.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι λοιπόν αυτοί οι ΜΟΑΗ ; Οι Αρωματικοί Υδρογονάνθρακες Ορυκτελαίων (ΜΟΑΗ – Mineral Oil Aromatic Hydrocarbons) είναι χημικές ενώσεις, οι οποίες προέρχονται κυρίως από το αργό πετρέλαιο, βρίσκονται διάχυτοι στο περιβάλλον και μπορούν να περάσουν στην τροφική αλυσίδα με πολλούς τρόπους, όχι μόνο κατά τη διαδικασία παραγωγής των τροφίμων, αλλά και κατά τη συσκευασία τους με διάφορα υλικά.
Οι ΜΟΑΗ περιλαμβάνουν διαφορετικές ενώσεις από τους λεγόμενους Πολυκυκλικούς Αρωματικούς Υδρογονάνθρακες (ΠΑΥ, μία ομάδα 21 καρκινογόνων ενώσεων, όπως το βενζο-α-πυρένιο κ.α.), οι οποίοι την δεκαετία του 2000 είχαν απασχολήσει έντονα την ελαιοκομία (βλέπε «Η ελιά στο στόχαστρο», Ελιά & Ελαιόλαδο, Οκτώβριος 2001, τεύχος 24).
Δηλαδή, στους ΜΟΑΗ έχουν προστεθεί και άλλες χημικές ενώσεις, εκτός από αυτές που περιλάμβαναν οι ΠΑΥ. Ωστόσο, αρκετές λανθασμένες καλλιεργητικές και βιομηχανικές πρακτικές μπορεί να ευθύνονται για την παρουσία είτε ΠΑΥ είτε ΜΟΑΗ.
Είναι οι ΜΟΑΗ τοξικοί και καρκινογόνοι;
Η Κομισιόν υποστηρίζει ότι, οι ΜΟΑΗ συνδέονται με γονιδιοτοξικότητα (δυσμενείς επιδράσεις στο DNA) και καρκινογένεση. Οπότε κατά την γνώμη της, πρέπει να τεθεί ένα όριο της τάξης των 2 mg/kg για να προστατευτεί η δημόσια υγεία (Αρχή της προφύλαξης). Ωστόσο, εδώ υπεισέρχονται μια σειρά από ασάφειες όσον αφορά τον αριθμό των αρωματικών δακτυλίων του κάθε μορίου των ΜΟΑΗ, ιδίως αν είναι λιγότεροι των τριών.
Γενικότερα, δεν υπάρχουν σήμερα επαρκείς και τεκμηριωμένες αποδείξεις για την τοξικότητα όλων των ενώσεων που περιλαμβάνονται στους ΜΟΑΗ, ιδίως μάλιστα αν αναγκαστικά υπεισέλθουμε και στον αριθμό των αρωματικών δακτυλίων, που περιέχει ο κάθε ένας.
Υπάρχει πιστοποιημένη αναλυτική μέθοδος εύρεσης και ποσοτικής μέτρησης των ΜΟΑΗ;
Σήμερα υπάρχουν συσκευές (σ.σ. κατά σύμπτωση ή όχι, και οι δύο κατασκευαστικές εταιρείες είναι γερμανικές) και μέθοδος, η οποία επιτρέπει τη μέτρηση των ΜΟΑΗ. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή και ειδική μέριμνα στην ανάλυση των αποτελεσμάτων. Ειδικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι, οι αναλύσεις αυτές μπορεί να δίνουν μία ψευδή (παραπλανητική) εικόνα, γιατί στην κορυφή που αντιστοιχεί στους ΜΟΑΗ στην χρωματογραφική μέθοδο που χρησιμοποιείται για την μέτρησή τους, εκλούονται (περιλαμβάνονται) πολλές χημικές ενώσεις με μεγαλύτερη, μικρότερη ή χωρίς τοξικότητα.
Από πού και γιατί υπάρχουν οι MOAH στα διάφορα στάδια παραγωγικής διαδικασίας του ελαιολάδου;
Σε κάθε στάδιο – κρίκο της παραγωγικής αλυσίδας έχουμε διαδοχικά :
Α) Ο ελαιόκαρπος
Η Κομισιόν ισχυρίζεται πως ο ελαιόκαρπος δεν έχει καθόλου MOAH. Αντιθέτως, Ισπανοί πυρηνελαιουργοί επικαλούνται μελέτες, σύμφωνα με τις οποίες στον καρπό υπάρχουν ίχνη ενώσεων που συν-προσδιορίζονται με τους MOAH, κάτω από το όριο του LOQ (η ελάχιστη ανιχνεύσιμη ποσότητα). Η διαφορά αυτή, όπως είναι φανερό, είναι μεγάλης σημασίας.
Ταυτόχρονα υπάρχει και μια άποψη, όχι τόσο τεχνοκρατική, αλλά βασιζόμενη στην εμπειρία και την παρατήρηση ότι, «Φύση είναι και ότι θέλει κάνει». Μπορεί, λοιπόν, ανάλογα με κάποιους καθαρά φυσικούς παράγοντες, όπως έδαφος, κλίμα, ποικιλία, να καταγράφονται εκτροπές με ίχνη των ενώσεων που συν-προσδιορίζονται με τους MOAH, οι οποίες είναι όχι μόνο κάτω από το LOQ , αλλά και από μόνοι τους δεν βλάπτουν την ανθρώπινη υγεία. Δηλαδή, εμφανίζονται ως ΜΟΑΗ στην ανάλυση (αφού περιλαμβάνονται στις κορυφές της χρωματογραφίας που αντιστοιχούν σε ΜΟΑΗ), αλλά στην ουσία δεν πρόκειται για τοξικές αρωματικές ουσίες.
Β) Ο ελαιοκαλλιεργητής
Είναι ο κρίκος της παραγωγικής αλυσίδας στον οποίο σχεδόν αποκλειστικά έχει περιοριστεί η συζήτηση στην Ελλάδα, θεωρώντας πως οι λανθασμένες καλλιεργητικές πρακτικές ευθύνονται για την ύπαρξη των MOAH, ως επιμολυντών του παρθένου ελαιολάδου.
Αυτή η «ενοχοποίηση» των ελαιοπαραγωγών – τυχαία ή όχι – σίγουρα είναι πολύ «βολική» για όλους όσοι , αν και γνώριζαν εδώ και 23 (!) χρόνια κάποια υπαρκτά προβλήματα, προτίμησαν είτε με την αδράνειά τους, είτε με την κατασπατάληση κοινοτικών προγραμμάτων (π.χ. ΟΕΦ) να προβαίνουν σε «δράσεις» παροχής υπηρεσιών χωρίς αντίκρισμα.
Πράγματι, κατά το στάδιο της συγκομιδής, όταν αυτή γίνεται ταυτόχρονα με το κλάδεμα με τη χρήση βενζινοκίνητων κλαδευτικών, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιούν ακατάλληλα, μη οικολογικά λιπαντικά, τότε είναι δυνατόν να «μεταναστεύσουν» υπολείμματα των MOAH στον ελαιόκαρπο. Αντίστοιχα φαινόμενα μπορούν να παρατηρηθούν και όταν χρησιμοποιούνται μη εγκεκριμένοι σάκοι (τσουβάλια) που προκαλούν αμυχές στον καρπό.
Οι μη ορθές καλλιεργητικές πρακτικές μπορεί να ευθύνονται για την ανίχνευση MOAH, και μάλιστα σε ποσότητες συγκέντρωσης άνω των προς καθιέρωση ορίων. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι ο ελαιόκαρπος δεν μπορεί να έχει ενδογενή ίχνη, που συν-προσδιορίζονταια σαν MOAH, όπως προαναφέραμε.
Εκτός, λοιπόν, από την ορθή ενημέρωση των ελαιοκαλλιεργητών, ώστε να υιοθετήσουν τις σωστές καλλιεργητικές πρακτικές, ιδίως στο στάδιο της συγκομιδής, (σχετικές οδηγίες είναι ανηρτημένες στην ιστοσελίδα του ΥΠΑΑΤ), απαιτούνται και μελέτες, ώστε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν ενώσεις που συν-προσδιορίζονται σαν MOAH μπορούν να υπάρχουν ενδογενώς στον ελαιόκαρπο, έστω σε απειροελάχιστα ίχνη, ανάλογα με την περιοχή, το έδαφος, το κλίμα και την ποικιλία ελιάς.
Γ) Το ελαιοτριβείο, η μεταφορά, η ραφιναρία, η τυποποίηση του ελαιολάδου
Πρόκειται για διαδοχικά στάδια, στα οποία δεν παράγονται μεν πρωτογενώς ΜΟΑΗ, όμως μπορεί να προκύψουν από λανθασμένες βιομηχανικές πρακτικές (στο παρελθόν από ανοιχτές εστίες καύσης, όπως οι λέβητες, τα βενζινοκίνητα Κλαρκ και επίσης από τα λιπαντικά που χρησιμοποιούνται σε όλες τις μηχανές, μέχρι τα υλικά συσκευασίας και όχι μόνο), των οποίων υπολείμματα μπορούν να «μεταναστεύσουν» στο ελαιόλαδο.
Επειδή πρόκειται για οργανωμένες επιχειρήσεις, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η κάθε μία έχει τη δυνατότητα να προσαρμοστεί σε αυτές τις απαιτήσεις, οι οποίες δεν έχουν και κανένα τεράστιο κόστος σχετικά με τη συνολική εγκατεστημένη υποδομή και τεχνογνωσία τους.
Το πυρηνέλαιο και το πυρηνελαιουργείο
Από την πλευρά της η Κομισιόν θεωρεί ως τον κατ’ εξοχήν «ένοχο» για τους ΜΟΑΗ το πυρηνέλαιο, ακολουθώντας τον εξής συλλογισμό :
– Τα περισσότερα λίπη και έλαια έχουν MOAH με όριο κάτω από το ανιχνεύσιμο όριο (LOQ) των 2mg/kg.
– Μόνον ορισμένα και ιδίως το πυρηνέλαιο υπερβαίνει τα 2mg/κιλό.
– Επειδή ο ελαιόκαρπος ενδογενώς δεν περιέχει MOAH, συμπεραίνει η Κομισιόν, οι υψηλές (άνω των 2mg/κιλό) συγκεντρώσεις MOAH στο πυρηνέλαιο οφείλονται σε κακές βιομηχανικές πρακτικές της πυρηνελαιουργείας.
– Έτσι, για την προστασία της δημόσιας υγείας, πρέπει, υποστηρίζει η Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση να θεσπίσει ένα μέγιστο επιτρεπτό όριο (2mg/kg), το οποίο μπορεί να ανιχνευτεί και μετρηθεί, οπότε με τον τρόπο αυτό μεταφέρεται η ευθύνη στην πυρηνελαιουργεία, καλώντας τη να βρει μεθόδους και να υιοθετήσει εκείνες τις βιομηχανικές πρακτικές που θα μετριάσουν το πρόβλημα, μειώνοντας τους MOAH σε επίπεδο κάτω των 2mg/κιλό.
Η ισπανική «απάντηση».
Η γνώμη των Ισπανών πυρηνελαιουργών, οι οποίοι δείχνουν να είναι πολύ καλά οργανωμένοι και μελετημένοι, είναι η εξής:
– Οι εμφανιζόμενοι σαν MOAH υδρογονάνθρακες ανευρίσκονται ενδογενώς στον ελαιόκαρπο σε συγκεντρώσεις σε πολύ χαμηλά επίπεδα, μη ανιχνεύσιμα.
– Η διαδικασία εκχύλισης (εξαγωγής) του πυρηνελαίου, με χρήση εξανίου, δεν προσθέτει μεν MOAH, όμως συμπυκνώνει το υπάρχον έλαιο στην ελαιόπαστα (πυρήνα) κατά 40-50 φορές, προκαλώντας την εμφάνιση ανάλογων MOAH.
– Αποτέλεσμα αυτής της συμπύκνωσης είναι να ανευρίσκονται συγκεντρώσεις MOAH στο πυρηνέλαιο υψηλότερες του ορίου των 2mg/kg χωρίς να μπορεί η βιομηχανία να μετριάσει (μειώσει) την παρουσία τους.
Οι Ισπανοί πυρηνελαιουργοί ισχυρίζονται ότι οι συν-προσδιοριζόμενες σαν MOAH ενώσεις είναι με 1 – 2 αρωματικούς δακτυλίους και όχι 3 – 7, άρα δεν έχουν αποδειχθεί να είναι τοξικές και καρκινογόνες ουσίες.
Oι επιπτώσεις από την επιβολή ορίου 2mg/kg MOAH σε ελαιόλαδα και πυρηνέλαια
Ο ελαιοκομικός τομέας (ελαιόλαδο και πυρηνέλαιο) θα δεχτεί ένα διπλό πλήγμα:
– Πρώτον, θα πληγεί καίρια η καλή εικόνα του ελαιολάδου, ως του πιο υγιεινού ελαίου, εφόσον οι ΜΟΑΗ – βοηθούσας και μερίδας του Τύπου – θα ενσπείρουν την αμφιβολία, αμφισβητώντας ντε φάκτο όλο το οικοδόμημα των τελευταίων δεκαετιών που ανέδειξε τη Μεσογειακή Διατροφή ως μία από τις υγιεινότερες παγκοσμίως, τριπλασιάζοντας την παγκόσμια κατανάλωση ελαιολάδου.
– Από την άποψη των εμπορικών πρακτικών, οι αλυσίδες λιανικών πωλήσεων θα απαιτούν – ήδη απαιτούν- από τη βιομηχανία πιστοποιητικό περιεκτικότητας σε MOAH, το οποίο πέραν του όποιου κόστους – θεμιτού για την προφύλαξη της δημόσιας υγείας – γεννά μια σειρά ερωτήματα και ασάφειες σχετικά με την ανάλυση των MOAH λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των αρωματικών δακτυλίων.
Αυτή η νέα απαίτηση έρχεται να συνδυαστεί με την άλλη απαίτηση, για την ετικέτα του Nutri Score, που ήδη έχει υποβαθμίσει το υγιεινό μήνυμα του ελαιολάδου και της επιτραπέζιας ελιάς στις μεγαλύτερες αλυσίδες σούπερ μάρκετ της Ευρώπης.
– Δεύτερο, θα πληγεί καίρια η συνοχή και η λειτουργία όλης της αγροτο-διατροφικής αλυσίδας, καθώς η αφαίρεση του πυρηνελαίου Πυρηνέλαιο: περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική συνεισφορά ενός τροφίμου που προέρχεται από τον ελαιώνα από είδος διατροφής οδηγεί σε κατάρρευση όλο τον τομέα από άποψη:
– Κυκλικής οικονομίας: Η παραγωγή πυρηνελαίου είναι αναπόσπαστο τμήμα στον κύκλο παραγωγής του ελαιολάδου.
– Περιβαλλοντικών επιπτώσεων: Το πυρηνελαιουργείο αποτελεί έναν «οικολογικό σταθμό», απορροφώντας με οικονομικά κερδοφόρο τρόπο τα παραπροϊόντα (απόβλητα) των ελαιοτριβείων. Η ελαιοκαλλιέργεια διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα.
– Οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων: Το έσοδο από την αξιοποίηση του πυρήνα, (διφασικού ή τριφασικού), αποτελεί μια χρήσιμη έως και απαραίτητη συμπληρωματική αξία, την οποία μοιράζεται ο ελαιοτριβέας με τον πυρηνελαιουργό, παράγοντας εισόδημα και απασχόληση σε τοπικό επίπεδο περιφέρειας.
– Διατροφικές επιπτώσεις: Το πυρηνέλαιο αποτελεί ένα έλαιο πλούσιο σε μονοακόρεστα με εξαιρετικά χαρακτηριστικά, που υπολείπονται μεν σε βιολογικά ευεργετικά συστατικά από αυτά που έχει το παρθένο ελαιόλαδο, αλλά είναι καλύτερο από τα άλλα σπορέλαια και κατάλληλο ιδίως για τηγάνισμα, πλεονεκτώντας κατά πολύ έναντι των σπορέλαιων, όπως επίσης και για τη ζαχαροπλαστική. Η άνοδος της τιμής του ελαιολάδου συνετέλεσε σε μία άνοδο της κατανάλωσής του, λόγω συμφέρουσας τιμής μεταξύ ελαιολάδου και των φθηνότερων σπορέλαιων.
Ελαιοτριβείο: o πιο ευάλωτος κρίκος
Σε περίπτωση θέσπισης του ορίου των 2mg/kg και κατάργησης του πυρηνελαίου ως τρoφίμου, οι πρώτοι προφανώς που θίγονται είναι οι πυρηνελαιουργοί. Εδώ μπορεί κανείς να σκεφτεί πολλά σενάρια για το μέλλον αυτών των επιχειρήσεων. Όμως, πρόκειται για έναν κλάδο υψηλής συγκέντρωσης σε πολύ μικρό κύκλο επιχειρήσεων, γεγονός που ίσως διευκολύνει τη διαπραγμάτευση με τις εθνικές ή/και κοινοτικές αρχές για την εξεύρεση και χρηματοδότηση εναλλακτικών εξόδων μετατροπής των πυρηνελαιουργείων σε σταθμούς διαχείρισης biodiesel, βιομάζας, ή ακόμη και καθαρισμού του ελαιολάδου από τους MOAH.
Εκείνος, όμως, ο κλάδος που αναμένεται να υποστεί τις βαρύτερες συνέπειες είναι των ελαιοτριβείων, τα οποία θα απολέσουν ένα σημαντικό τμήμα των εσόδων που έχουν σήμερα από τον πυρήνα και το πυρηνόξυλο.
Ακόμη πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν είναι οι προκλήσεις που θα επωμιστούν με τη διαχείριση του πυρήνα υπό όρους προστασίας περιβάλλοντος. Ζήτημα, το οποίο στο παρελθόν έχει προκαλέσει μεγάλες τριβές και διαμάχες με την Πολιτεία, τις τοπικές κοινωνίες και την τουριστική βιομηχανία.
Επιπρόσθετα, τα ελαιοτριβεία – αργά ή γρήγορα – θα υποχρεωθούν να αναλάβουν πρόσθετους ρόλους και καθήκοντα, όχι μόνο για τον ποιοτικό έλεγχο του ελαιολάδου που διαχειρίζονται, αλλά και για την επίσημη ποσοτική του καταγραφή σε ένα γενικότερο σύστημα ιχνηλασιμότητας, κάτι που στερείται η Ελλάδα, με αποτέλεσμα να μην έχει ούτε τα στατιστικά στοιχεία άλλων χωρών.
Ο κλάδος των ελαιοτριβείων στην Ελλάδα στερείται μιας σταθερής οργανωμένης εκπροσώπησης, ανάλογης και αντάξιας του καθοριστικού ρόλου των ελαιοτριβείων από παραγωγική, εμπορική, ποιοτική, οικονομική κ.λπ. άποψη. Υπό αυτή την έννοια είναι ο πιο ευάλωτος να αφομοιώσει και να διαχειριστεί τις επερχόμενες βαθιές αλλαγές. Εκτός και αν αποδεχθεί κανείς τη στρατηγική της μείωσης του αριθμού τους, ξεχνώντας όχι μόνο τις ιδιαιτερότητες της ελληνικές ελαιοκομίας – υπαρκτές και όχι προσχηματικές – και αναλογιζόμενος ότι, η Ιταλία με ίση ή και μικρότερη παραγωγή ελαιολάδου διαθέτει 4.500 ελαιοτριβεία.
Και τώρα τι ;
Σύμφωνα με όλες τις υπάρχουσες πληροφορίες, το όριο των 2mg/kg αναμένεται να ισχύσει από την 1 Ιανουαρίου 2025, δηλαδή σε λιγότερους από 11 μήνες. Πράγμα που σημαίνει ότι ήδη από… χθες όλοι οι κλάδοι θα πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα τεχνολογικά, παραγωγικά, εμπορικά, οικονομικά δεδομένα.
Οι επερχόμενες εξελίξεις συμβαίνουν σε μια περίοδο, τυχαία ή όχι, που θεωρείται ως η δυσκολότερη συγκυρία που έχει περάσει ποτέ ο ελαιοκομικός τομέας, χωρίς πρώτη ύλη προϊόντος, με τις τιμές σε πρωτοφανή ύψη και την κατανάλωση μειωμένη κατά 40%.
Πάντως το βέβαιο είναι πως, για τη θέσπιση του ορίου των 2mg/kg ελαίου δεν υπάρχουν οι απαιτούμενες τεκμηριωμένες μελέτες και αποδείξεις. Συνεπώς, θα απαιτηθούν νεότερες επιστημονικές μελέτες με αντικείμενο :
– εάν ενώσεις που συν-προσδιορίζονται σαν ΜΟΑΗ ενυπάρχουν ενδογενώς στον ελαιόκαρπο σε ίχνη μη ανιχνεύσιμα, καθώς και αν είναι βλαπτικά για την ανθρώπινη υγεία,
– αν οι επιπτώσεις στην υγεία εξαρτώνται όχι από τη συνολική ποσότητα των ΜΟΑΗ, αλλά αναλόγως του αριθμού των αρωματικών δακτυλίων τους, και
– εάν οι ενώσεις που συν-προσδιορίζονται ως ΜΟΑΗ, έχουν τη χημική δομή και την τοξική δράση των ΜΟΑΗ ή αν είναι αβλαβείς φυσικές ενώσεις.
Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια περίπτωση που η «αρχή της προφύλαξης», για την προστασία της δημόσιας υγείας, συγκρούεται με την «αρχή της αναλογικότητας», δηλαδή τα όποια μέτρα να μην έχουν δυσανάλογες αρνητικές επιπτώσεις, κατά την παροιμία «πονάει δόντι, κόβει κεφάλι».
Όπως προαναφέρθηκε, το όριο των 2mg/kg ελαίου ελάχιστα έως καθόλου θίγει το ελαιόλαδο αυτό καθαυτό. Πλήττει όμως την ενιαία αγροτο-διατροφική αλυσίδα αξίας του ελαιοκομικού τομέα στον πιο ευαίσθητο κρίκο της, το πυρηνέλαιο, το οποίο ωστόσο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το ελαιόλαδο.
Γιατί κανείς δεν θα είναι σε θέση να απαντήσει στην πρόκληση αν και πώς μπορεί ο ελαιοκομικός τομέας να προσαρμοστεί και να λειτουργήσει μέσα σε αυτές τις νέες συνθήκες χωρίς μια μακρά μεταβατική περίοδο, χωρίς νέες τεχνολογικές απαντήσεις, χωρίς γενναίες χρηματοδοτήσεις.
Παράλληλα, κλυδωνίζεται η αλυσίδα αξίας που σήμερα λειτουργεί από τον ελαιώνα έως τον τελικό καταναλωτή, σε μια ολοκληρωμένη κυκλική οικονομία. Με επιπτώσεις όπως :
– διατροφικές (βλ. Μεσογειακή Διατροφή),
– περιβαλλοντικές (ελιά, το οικονομικά αξιοποιούμενο δάσος της Μεσογείου, που απορροφά διοξείδιο άνθρακα, ενώ το πυρηνελαιουργείο αποτελεί τον έσχατο «οικολογικό σταθμό»),
– οικονομικές – κοινωνικές, ασύλληπτης έκτασης, (παραγωγή – επεξεργασία – εμπορία – εξαγωγές),
– πολιτισμικές, μιας μακραίωνης ιστορίας.
Αν και το βάρος αυτών των αποφάσεων θα το επωμιστούν αρχικά τα πυρηνελαιουργεία, ωστόσο πρόκειται για έναν κλάδο με μικρό αριθμό μεγάλων μονάδων, οι οποίες θα διαπραγματευθούν βιώσιμες διεξόδους.
Για χώρες όμως όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, στην πιο ευάλωτη θέση βρίσκονται τα ελαιοτριβεία, τα οποία, πέρα από δυσεπίλυτα παραγωγικά και οικονομικά προβλήματα, θα κληθούν να επωμισθούν πρόσθετους ρόλους και καθήκοντα μη διαθέτοντας – ειδικά στη χώρα μας – μορφές συλλογικής οργάνωσης και επαγγελματικής τους εκπροσώπησης.
Εν κατακλείδι. Απαιτείται μια σε βάθος διεπιστημονική προσέγγιση και συζήτηση, ισότιμα από όλους όσους εμπλέκονται και έχουν κάτι σοβαρό να πουν. Αυτό είναι το πρώτο συμπέρασμα. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι, πρόκειται για μια υπόθεση που αφορά εξίσου όλες τις ελαιοπαραγωγικές χώρες και ο κίνδυνος που απειλεί ένα από τα πιο βασικά, μεσογειακά προϊόντα τους (μας) είναι άμεσος, άρα απαιτείται ένας διακρατικός συντονισμός με πρωτοβουλίες που φθάνουν στις πολιτικές ηγεσίες τους.
Τρίτο, οι MOAH απειλούν να καταφέρουν ένα καίριο πλήγμα στην καλή εικόνα του ελαιολάδου ως προϊόντος υψηλής διατροφικής αξίας για την ανθρώπινη υγεία. Εδώ ακριβώς βασίστηκε η τεράστια εμπορική του ανάπτυξη τα τελευταία 50-60 χρόνια, ιδίως στις μη ελαιοπαραγωγικές χώρες. Άλλωστε, έτσι δικαιολογείται το άνοιγμα τιμών, μια και το ελαιόλαδο έχει φτάσει να είναι 10 φορές ακριβότερο από τα σπορέλαια. Αν και είναι κατανοητό το επιχείρημα «να μη μιλήσουμε γιατί θα τρομάξουμε τον κόσμο» (δηλαδή τους καταναλωτές), πιστεύουμε ότι, τελικά, ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Πρέπει να βγούμε να μιλήσουμε με στεντόρεια φωνή, με τεκμηριωμένα επιχειρήματα, χωρίς φοβικά σύνδρομα, να υπερασπιστούμε το ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο, (Πυρηνέλαιο Ο άγνωστος εξάδελφος του ελαιολάδου), τη μεσογειακή διατροφή. Δεν μπορεί μια ιστορία και μια κληρονομιά χιλιάδων ετών να γκρεμιστεί άδοξα μέσα σε λίγους μήνες επειδή κάποιοι γραφειοκράτες των Βρυξελλών αποφάσισαν να καθιερώσουν κάποια όρια χιλιοστό-γραμμαρίων χωρίς, το λιγότερο, επαρκείς μελέτες και αποδείξεις.
Τις ημέρες τούτες οι ευρωπαίοι αγρότες έχουν ξεσηκωθεί γιατί με την επίκληση / πρόσχημα της προστασίας του περιβάλλοντος, η ΚΑΠ έχει πάψει να είναι και «Κοινή» και «Αγροτική», στρεφόμενη κατά του πυρήνα της αγροτικής οικογένειας υποστηρίζοντας αλλότρια συμφέροντα.
Οι ελαιοπαραγωγικές χώρες της Μεσογείου, οι φορείς του ελαιολάδου, οι επιστήμονες δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να «χαρίσουν» στους γραφειοκράτες των Βρυξελλών και στις χώρες που ενδεχομένως παράγουν τεχνολογία και ακριβά μηχανήματα, αλλά αγνοούν τη διατροφική παράδοση της ελιάς, το δικαίωμα να εμφανίζονται πιο «ευαίσθητοι» σε θέματα δημόσιας υγείας. Ο κόσμος του ελαιολάδου πρέπει, ενωμένος, να στείλει το μήνυμα.
σ.σ. Ευχαριστώ όλους όσους συνέδραμαν με τις γνώσεις τους και επιμελήθηκαν το παρόν άρθρο – μελέτη επιστημονικά, δημοσιογραφικά και φιλολογικά.
Συγγραφέας: Βασίλης Ζαμπούνης
~~~~~~
Το παρόν άρθρο – μελέτη αποτελεί πρωτότυπη εργασία του συγγραφέα του και προστατεύεται από το δίκαιο περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Γράφτηκε με σκοπό να ενημερώσει και η διάδοσή του είναι επιθυμητή. Ωστόσο, η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, ή τμήματός του, ή η επαναδιατύπωση (rewriting) των βασικών του πληροφοριών και απόψεων επιτρέπονται μόνο υπό την προϋπόθεση της ρητής αναφοράς του αρχικού συγγραφέα και του olivenews.gr.
