Στις εκ βάθρων αλλαγές που φέρνουν για τους Έλληνες παραγωγούς η νέα ΚΑΠ και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο που εκπόνησε εν κρυπτώ η κυβέρνηση Ν.Δ. αναφέρεται ο Σταύρος Αραχωβίτης, τομεάρχης Αγροτικής Ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, σε συνέντευξή του στην ΑΥΓΗ της Κυριακής. Μιλά για τα προβληματικά σημεία στο Εθνικό Σχέδιο, την ελλιπέστατη και ανεπαρκή προετοιμασία των αρμόδιων υπηρεσιών, το χαμηλό επίπεδο ενημέρωσης των αγροτών, τα σοβαρά προβλήματα του πρωτογενούς τομέα από την εκτίναξη του κόστους παραγωγής, την αδυναμία λήψης ουσιαστικών μέτρων από την κυβέρνηση και το ξεχαρβάλωμα των ΟΠΕΚΕΠΕ και ΕΛΓΑ και αναλύει το πλαίσιο της νέας αγροτικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
Μόλις λίγες ώρες απομένουν για την έναρξη ισχύος της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) στη χώρα μας. Ποιες είναι οι μεγάλες αλλαγές που έρχονται για τον αγροτικό κόσμο και πώς επηρεάζουν το εισόδημα και τη δραστηριότητα των παραγωγών; Πώς αξιολογείτε το αντίστοιχο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο (ΕΣΣ) του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης;
Η ΚΑΠ αποτελεί την αρχαιότερη και μοναδική κοινή πολιτική της Ευρώπης και το σημαντικότερο χρηματοδοτικό εργαλείο για την πρωτογενή παραγωγή και τη χώρα μας διασφαλίζοντας εισροές 19,4 δισ., ενώ αφορά την περίοδο έως το 2027. Είναι προφανές ότι υπερβαίνει τη θητεία της παρούσας κυβέρνησης και το σύνολο του παραγωγικού κόσμου της χώρας.
Η κυβέρνηση της Ν.Δ. προτίμησε να διαμορφώσει εν κρυπτώ ένα ΕΣΣ χωρίς την ουσιαστική εμπλοκή αγροτών, κτηνοτρόφων, μελισσοκόμων και αλιέων, συνεταιρισμών και μεταποιητών, χωρίς την ενσωμάτωση των προτάσεων της αντιπολίτευσης, της επιστημονικής κοινότητας και των συλλογικών φορέων.
Το ΕΣΣ φέρνει τεκτονικές αλλαγές στην κατανομή των επιδοτήσεων και επηρεάζει το σύνολο των παραγωγών. Με λίγα λόγια, αναμένουμε μια εκτεταμένη αναδιανομή χρημάτων που οι μικροί και μικρομεσαίοι, οι παραγωγοί ορεινών και νησιωτικών περιοχών, οι ποιμενικοί κτηνοτρόφοι και οι καλλιεργητές παραδοσιακών καλλιεργειών θα υποστούν μειώσεις, όπως κατέδειξε σχετική μελέτη πανεπιστημιακών.
Ως κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχαμε ξεκινήσει μια σοβαρή προετοιμασία για τις συνέπειες της νέας ΚΑΠ σε συνεργασία με τα δημόσια πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας. Δυστυχώς, η κυβέρνηση Ν.Δ. των «αρίστων» δεν έλαβε υπόψη της την προετοιμασία και φέρει πλήρως και αποκλειστικά την ευθύνη για την κατανομή των επιδοτήσεων μέχρι το 2027. Η πρότασή μας για την «Αναδιανεμητική ενίσχυση» ως αντιστάθμισμα στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις των οποίων πλήττεται η βιωσιμότητα δεν αξιοποιήθηκε.
Πρώτοι και μεγαλύτεροι χαμένοι είναι οι ορεινοί ποιμενικοί κτηνοτρόφοι, αφού χάνουν σχεδόν όλη την ενίσχυση του «πρασινίσματος», σημερινού ύψους 185 εκατ. Αντίστοιχα, η κυβέρνηση Ν.Δ. αντιμετώπισε και την ελαιοκομία χωρίς στρατηγική. Η οριζόντια μείωση λόγω σύγκλισης και η ταυτόχρονη μη αναπλήρωση του «πρασινίσματος» θα φέρουν σε πολύ δύσκολη θέση τους παραγωγούς, ιδιαίτερα ορεινών και νησιωτικών περιοχών.
Αντί τα «Οικολογικά σχήματα» να είναι απλά και στοχευμένα σε περιοχές και καλλιέργειες με κριτήριο την προστασία του περιβάλλοντος και τις συγκριτικές απώλειες λόγω απώλειας του «πρασινίσματος», εξελίσσονται σε έναν γραφειοκρατικό, δαιδαλώδη και κοστοβόρο μηχανισμό. Ταυτόχρονα, τίθεται εν αμφιβόλω η επίτευξη των στόχων που μπαίνουν, αποτελούν κριτήριο και πρέπει να ικανοποιήσουμε ως κράτη-μέλη ώστε να μην επαπειλείται η χώρα με πρόστιμα/καταλογισμούς.
Οι συνδεδεμένες ενισχύσεις είναι το μόνο είδος ενισχύσεων που σχετίζεται άμεσα με την παραγωγή. Γι’ αυτόν τον λόγο θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν ως εργαλείο που θα συμβάλει στη θωράκιση της παραγωγής σε κρίσιμα προϊόντα, θα διασφαλίσει την πολυπόθητη διατροφική ασφάλεια και θα στηρίξει την εγχώρια μεταποίηση. Αντ’ αυτού, βλέπουμε ότι, βάσει του ΕΣΣ, χάνονται οι συνδεδεμένες ενισχύσεις σε μια σειρά καλλιέργειες όπως το καλαμπόκι σε περιοχές δυναμικές, ο κάμπος της Θεσσαλίας, ενώ θέματα υψηλών τιμών έχουν προκύψει μετά και τον πόλεμο, τα μήλα, που δεν είναι ΠΟΠ, οι καρποί με κέλυφος, αλλά και τα ζαχαρότευτλα.
Η «Αναδιανεμητική ενίσχυση», το βασικό εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη της βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας των πολύ μικρών και μικρομεσαίων εκμεταλλεύσεων που απειλούνται λόγω των αλλαγών της νέας ΚΑΠ, δεν αξιοποιείται επαρκώς.
Τα δεδομένα για τον πυλώνα των επενδύσεων δεν είναι καλύτερα. Το προβλεπόμενο ποσό για δημόσιες επενδύσεις είναι τραγικά μικρό δεδομένων των αναγκών της ελληνικής γεωργίας. Το ελπιδοφόρο σύστημα AKIS παραμένει αδιευκρίνιστο και θολό, ενώ δεν προβλέπεται κανένα καινοτόμο μέτρο για την αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων που περνά η χώρα και αυτών που ενδεχομένως ακολουθούν.
Για ακόμα μια φορά μια δεξιά (ή αδέξια) κυβέρνηση σχεδιάζει και μια προοδευτική κυβέρνηση θα εφαρμόσει την ΚΑΠ. Με τις προτάσεις που επεξεργαζόμαστε, συζητάμε με την κοινωνία και σχεδιάζουμε αλλαγές όπου είναι πολιτικά και χρονικά εφικτό.
Μιλήσατε πρόσφατα, και στη Βουλή, για καθυστερήσεις, ελλιπή προετοιμασία από πλευράς αρμόδιων υπηρεσιών τόσο ως προς τις καινούργιες προβλέψεις-κατευθύνσεις της ΚΑΠ όσο και σε επίπεδο ενημέρωσης/πληροφόρησης των αγροτών. Ποια είναι τα βασικά επίδικα ενόψει της εφαρμογής του νέου πλαισίου;
Το επίπεδο προετοιμασίας είναι ελλιπέστατο τόσο ως προς τις υπηρεσίες του υπουργείου όσο και από πλευράς υπηρεσιών ΟΠΕΚΕΠΕ, πλατφόρμας υποδοχής των μέτρων, θεσμικού πλαισίου και αντίστοιχης στελέχωσης με ανθρώπινο δυναμικό. Ταυτόχρονα, το χαμηλό επίπεδο ενημέρωσης των άμεσα εμπλεκόμενων, των αγροτών και των τεχνικών τους συμβούλων, δημιουργεί μεγάλη ανασφάλεια για τον βαθμό που θα καταφέρουν να αντεπεξέλθουν στις νέες, περίπλοκες διαδικασίες που περιλαμβάνει το ΕΣΣ. Χαρακτηριστικό είναι ότι βάσει πανελλαδικής αγροτικής έρευνας, ελάχιστα έως καθόλου ενημερωμένο σχετικά με τη νέα ΚΑΠ δηλώνει το 73% των ερωτηθέντων.
Ενα μεγάλο μέρος παραγωγών προχώρησαν ήδη σε σπορές χωρίς να έχουν ενημερωθεί επαρκώς για τις προϋποθέσεις εκλεξιμότητας με το νέο πλαίσιο. Πρόκειται για ένα «ραντεβού στα τυφλά», με απρόβλεπτες επιπτώσεις στα δικαιώματα των παραγωγών και με μη απορρόφηση των σχετικών πόρων της νέας ΚΑΠ.
Ο συνδυασμός ενός ανέτοιμου μηχανισμού διοικητικών υπηρεσιών να υποδεχτεί ένα κατά γενική ομολογία βαρύ, πολύπλοκο και καινοφανές ΕΣΣ, ενός πρόχειρου και ανεπαρκούς θεσμικού πλαισίου και τεχνικών εφαρμογών και μιας ελλιπούς ενημέρωσης, κατανόησης και εντέλει της αδυναμίας σωστών επιλογών από τον αγροτικό κόσμο δημιουργούν συνθήκες μιας «τέλειας καταιγίδας» πάνω από τα κεφάλια των παραγωγών.
Τα βασικά επίδικα για εμάς ως ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. είναι, σε αδρές γραμμές:
- Η βιωσιμότητα των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων εκμεταλλεύσεων καθώς και εκείνων με φυσικά μειονεκτήματα και περιορισμούς, όπως ορεινότητα/νησιωτικότητα.
-
Η θωράκιση της εγχώριας παραγωγής έναντι των πολλαπλών κρίσεων (οικονομικές, κλιματικές, υγειονομικές).
-
Η αλλαγή του μοντέλου παραγωγής με επίκεντρο τον άνθρωπο, παραγωγό και καταναλωτή, με την παραγωγή ποιοτικότερων και υγιεινότερων προϊόντων, χωρίς εξάντληση των φυσικών πόρων, με επάρκεια και τιμές προσιτές για όλους.
Επειτα από τριάμισι χρόνια διακυβέρνησης Ν.Δ., πώς θα περιγράφατε τη σημερινή κατάσταση των Ελλήνων παραγωγών; Ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και πώς επηρεάζουν συνολικά τον πρωτογενή τομέα της χώρας μας;
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 91% των αγροτών είναι απογοητευμένο, νιώθει απροστάτευτο και περιθωριοποιημένο από την αγροτική πολιτική της κυβέρνησης Ν.Δ. (Metron Analysis).
Ενας σύντομος απολογισμός στα έργα και στις ημέρες της κυβέρνησης Ν.Δ. στην αγροτική πολιτική εκκινεί από την εκτίναξη του κόστους παραγωγής σε ζωοτροφές, λιπάσματα, ενέργεια και αγροεφόδια, και μάλιστα πολύ πριν ξεκινήσει ο πόλεμος. Το ιδιαιτέρως προβληματικό σημείο είναι η αδυναμία κατανόησης των μηχανισμών αύξησης του κόστους παραγωγής, συνεπώς η ανικανότητα ουσιαστικής παρέμβασης. Ενδεικτικό είναι ότι το σκέλος του νέου προϋπολογισμού για το ΥΠΑΑΤ είναι μειωμένο κατά 59 εκατομμύρια ευρώ έναντι του προηγούμενου, που ήταν και αυτό μειωμένο κατά 109 εκατομμύρια έναντι του 2021.
Η έλλειψη εργατικών χεριών, που οφείλεται ξεκάθαρα στις ακροδεξιές ιδεοληψίες της κυβέρνησης Ν.Δ., είναι ίσως ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος των αγροτών. Η κατάργηση της απόδοσης ΑΜΚΑ στους μετανάστες (Ιούλιος 2019) και της νομοθεσίας ΣΥΡΙΖΑ για τη δυνατότητα απασχόλησης των παράτυπα διαμενόντων οδήγησε στην έξοδο χιλιάδες εργάτες γης.
Από τον Νοέμβριο είχαμε αναφερθεί στο σοβαρότατο πρόβλημα των χαμηλών τιμών στον παραγωγό, που επιβεβαιώθηκε με δραματικό τρόπο από τα στοιχεία της Eurostat, βάσει των οποίων η χώρα μας κατατάσσεται, σταθερά πλέον τον τελευταίο χρόνο, ουραγός στην Ε.Ε. ως προς την τιμή που απολαμβάνουν οι παραγωγοί. Συγχρόνως, οι τιμές λιανικής-καταναλωτή φτάνουν με «καπέλο» που ξεπερνά το 300%!
Υπό αυτές τις συνθήκες τίθεται θέμα βιωσιμότητας της εγχώριας παραγωγής και ζήτημα συγκράτησης του πληθυσμού στην ύπαιθρο, απειλώντας την περιφερειακή συνοχή και τελικά την περιφερειακή ασφάλεια.
Υπάρχουν λύσεις και απαντήσεις στα κρίσιμα αυτά ζητήματα; Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν η ακρίβεια και η ενεργειακή κρίση που αγγίζουν όλες τις δραστηριότητες της ελληνικής οικονομίας; Θεωρείτε πως κινδυνεύει η εγχώρια παραγωγή και κατά πόσο απειλούμαστε όλοι από μια επισιτιστική κρίση;
Μόνο μια προοδευτική διακυβέρνηση με ανθρωπιστικό και παραγωγικό προσανατολισμό μπορεί να δώσει απαντήσεις στο αδιέξοδο στο οποίο ωθεί η κυβέρνηση της διαπλοκής. Ο Αλέξης Τσίπρας έχει περιγράψει τους άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθεί η αγροτική πολιτική όταν -πιστεύουμε πολύ σύντομα και πριν να είναι πολύ αργά- ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. κληθεί να αποτελέσει τον κορμό της προοδευτικής διακυβέρνησης.
Η διάγνωση των μηχανισμών που προκαλούν την αγροτική κρίση παραγωγής αλλά και την κρίση στην κατανάλωση, που συνδυαστικά απειλούν με επισιτιστική κρίση την κοινωνία, όχι ως έλλειψη τροφής, αλλά ως αδυναμία εγχώριας παραγωγής και τελικής κατανάλωσης, επιβάλλουν τη διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης.
Στο πρόγραμμά μας οι αγρότες και οι αγρότισσες, οι κτηνοτρόφοι και οι αλιείς όπως και η μεταποίηση είναι σε πρώτο ρόλο, γιατί θεωρούμε ότι είναι βασικό στοιχείο ανάπτυξης μιας χώρας.
Οι άμεσες προτεραιότητες περιλαμβάνουν παρεμβάσεις για τη μείωση του κόστους παραγωγής μέσω μη καταβολής ΕΦΚ για το αγροτικό πετρέλαιο, μείωσης του ρεύματος, στήριξης στην αγορά ζωοτροφών και λιπασμάτων, αλλαγής του κανονισμού του ΕΛΓΑ, επίλυσης του ζητήματος των εργατών γης.
Ταυτόχρονα, προχωράμε στον ανασχεδιασμό των χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως το Ταμείο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας και το ΕΣΣ της νέας ΚΑΠ.
Αναπτύσσουμε στρατηγικές ενίσχυσης σημαντικών παραγωγικών κλάδων, όπως η κτηνοτροφία, στήριξη της γεωργικής και αλιευτικής δραστηριότητας στις ορεινές, μειονεκτικές και νησιωτικές περιοχές της χώρας, επενδύσεις στη βιομηχανία τροφίμων και ποτών, επένδυση στην αγροτική εκπαίδευση, μεταφορά γνώσης και προώθηση της καινοτομίας στη γεωργική πρακτική, επενδύσεις σε υποδομές και πράσινο-ψηφιακό εκσυγχρονισμό του πρωτογενή τομέα.
Τι συμβαίνει σε βασικούς οργανισμούς και υπηρεσίες του αγροτικού τομέα τα τελευταία χρόνια; Υπήρξαν ουσιαστικές τομές-πολιτικές για αναδιοργάνωση και εξέλιξη στον ΟΠΕΚΕΠΕ και στον ΕΛΓΑ;
Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι η διακυβέρνηση της Ν.Δ. τα τελευταία τριάμισι χρόνια έχει ξεθεμελιώσει τη λειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ ως αρμόδιου οργανισμού καταβολής των αγροτικών επιδοτήσεων, με αποτελέσματα τη μία χειρότερη πληρωμή από την προηγούμενη και τα επαπειλούμενα πρόστιμα να ξεπερνούν πλέον τα 600 εκατ. ευρώ. Οι απευθείας αναθέσεις έχουν γίνει και εδώ ο κανόνας με τη σκανδαλώδη προτίμηση συγκεκριμένων εταιρειών. Και το χειρότερο είναι ότι, καθ’ ομολογία της πολιτικής ηγεσίας, ο μηχανισμός του υπουργείου και του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι ακόμα επαρκώς προετοιμασμένος για την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ, που ξεκινάει εντός των ημερών.
Παράλληλα, λόγω κλιματικής αλλαγής, οι ζημιές των τελευταίων χρόνων είναι μεγάλες. Από την προηγούμενη διοίκηση και πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΑΤ το 2019 είχε δρομολογηθεί η εκπόνηση αναλογιστικής μελέτης από αναλογιστή σύμβουλο, που θα έδινε τις κατευθύνσεις για αλλαγές στον κανονισμό ασφάλισης με γνώμονα τον δημόσιο, αλληλέγγυο, κοινωνικά δίκαιο και βιώσιμο ΕΛΓΑ. Η μελέτη παραδόθηκε, αλλά παραμένει και περιμένει σε κάποιο συρτάρι του υπουργείου. Την ώρα που οι παραγωγοί δεν έχουν εξοφληθεί για ζημίες του προηγούμενου έτους, μοιράζονται προκαταβολές με κατά περίπτωση νομοθέτηση, έξω από κάθε επιστημονική λογική, με μόνο γνώμονα το μικροκομματικό συμφέρον. Αποτέλεσμα, βέβαια, στο τέλος να ζητούνται πίσω από τους παραγωγούς.
Η κυβέρνηση της Ν.Δ. οδεύει γοργά προς την έξοδο, εγκλωβισμένη στις ιδεοληψίες και στην ανεπάρκειά της. Η αλλαγή τριών υπουργών και τεσσάρων προέδρων στον ΟΠΕΚΕΠΕ δείχνουν έλλειψη πολιτικής.
Η νέα προοδευτική διακυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. έρχεται ως «ώριμο τέκνο της ανάγκης», όπως λέει ο μεγάλος μας ποιητής Κώστας Βάρναλης. Ο ελληνικός λαός έχει μέτρο σύγκρισης στην εντιμότητα, τη διαφάνεια, την κοινωνική ευαισθησία, τη λογοδοσία και τη δικαιοσύνη. Είμαστε βέβαιοι για την επιλογή του.
