Ποτέ άλλοτε η κατάσταση στα σχολεία και στην εκπαίδευση δεν ήταν όπως σήμερα. Όσοι από εμάς, τους εκπαιδευτικούς, έχουμε πάνω από είκοσι χρόνια στην εκπαίδευση έχουμε μέτρο σύγκρισης. Χρόνιες αυτοάνοσες αρρώστιες. Ελλείψεις σε μόνιμο προσωπικό, μείωση των δαπανών, αναχρονιστικά προγράμματα σπουδών. Για όλη την κακοδαιμονία της εκπαίδευσης, φταίει ο εκπαιδευτικός, έτσι πορεύεται απαξιωμένος, αγέλαστος με το κεφάλι σκυμμένο.
Εδώ και αρκετά χρόνια δέχεται επιθέσεις από παντού. Υπουργείο, ΜΜΕ, γονείς μαθητές, μονός και απροστάτευτος. Τα φαινόμενα όλο και παίρνουν μεγαλύτερη έκταση. Γονείς που χειροδικούν σε εκπαιδευτικούς, γονείς με παράλογες και παράτυπες απαιτήσεις εξασκούν έντονες πιέσεις και αβάσιμες καταγγελίες. Το υπουργείο για να αποτινάξει τις ευθύνες του γίνεται Πόντιος Πιλάτος όχι μόνο δεν προστατεύει αλλά σεγκοντάρει αυτά τα φαινόμενα με τις πλατφόρμες καταγγελιών και αξιολόγησης.
Το πρώτα ο μαθητής δεν θα γίνει ποτέ πράξη με αυτές τις «φωσφορίζουσες πολιτικές», Μια φαρσοκωμωδία με διαδραστικούς πίνακες, λαχανόκηπους, εκατοντάδες άσχετα και άχρηστα προγράμματα που εξουθενώνουν τα σχολεία, απομονώνουν και ξεγυμνώνουν τον εκπαιδευτικό από την παροχή γνώσης. Ο μαθητής απορροφημένος στον καπνό και στο κινητό, έρχεται και φεύγει από το σχολείο αγέλαστος.
Εμείς οι εκπαιδευτικοί δεν ξεκινάμε πια τη μέρα μας στην αίθουσα διδασκαλίας με την ενότητα της ημέρας. Ξεκινάμε με μια εκτίμηση του χώρου. Αν θα «επικρατήσει» τάξη, ποιοι θα ξεφύγουν, ποιο βλέμμα είναι σήμερα πιο φορτισμένο, ποια σιωπή δεν είναι αθώα. Προσπαθούμε να μαντέψουμε τι μπορεί να μας συμβεί. Δεν τολμάμε να το ονομάζουμε πλέον φόβο. Το λέμε κομψά επαγγελματισμό. Έτσι βαφτίζεται η προσαρμογή όταν γίνεται μόνιμη.
Το σχολείο, δημόσιο και ιδιωτικό, δεν είναι πια μόνο τόπος μάθησης. Είναι τόπος απορρόφησης. Απορροφά κοινωνικές εντάσεις, οικογενειακές αποτυχίες, κρατική απουσία. Κι εμείς, οι εκπαιδευτικοί, βρισκόμαστε στο κέντρο αυτής της απορρόφησης. Όχι επειδή έχουμε τη δύναμη, αλλά επειδή είμαστε διαθέσιμοι.
Η βία προς τον εκπαιδευτικό δεν εμφανίζεται πάντα ως γεγονός. Εμφανίζεται ως κλίμα. Ως επανάληψη. Ως αμφισβήτηση που γίνεται καθημερινή. Ως ειρωνεία που δεν απαντιέται. Ως όριο που μετακινείται λίγο πιο πίσω κάθε φορά.
Στο δημόσιο σχολείο, αυτή η βία είναι συχνά ωμή. Λεκτική, σωματική, απειλητική. Και όταν συμβεί, το ερώτημα δεν είναι «τι έγινε», αλλά «πώς το χειρίστηκες».
Στο ιδιωτικό σχολείο, η βία αλλάζει μορφή. Γίνεται επιτήρηση, ανασφάλεια, υπόγεια απειλή. Ο εκπαιδευτικός μαθαίνει ότι η διαφωνία κοστίζει.
Κοινός παρονομαστής, η μοναξιά. Όταν ξεπεραστεί το όριο, δεν ενεργοποιείται προστασία αλλά η γραφειοκρατία. Σε τυλίγουν «σε μια κόλλα χαρτί» έτοιμη η λύση, διαχρονική. Παλιά ο επιθεωρητής τώρα η πλατφόρμα του Πιερρακάκη.
Η βία γίνεται πολιτική όταν το Υπουργείο μιλά για αξιολόγηση αλλά σιωπά για προστασία. Δεν είναι αμέλεια. Είναι επιλογή.
Δεν μπορούμε πια να μιλάμε αφηρημένα για «το Υπουργείο». Οι συνθήκες μέσα στις οποίες εργαζόμαστε είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών, συγκεκριμένης κατεύθυνσης, συγκεκριμένης διακυβέρνησης και πολιτικών επιλογών.
Οι εκπαιδευτικές πολιτικές της Νέας Δημοκρατίας δεν αντιμετώπισαν τη βία προς τον εκπαιδευτικό ως θεσμικό πρόβλημα. Την αντιμετώπισαν ως παράπλευρη απώλεια. Ως κάτι που «θα ρυθμιστεί» με ατομική ευθύνη, με περισσότερη πειθαρχία πάντα από την πλευρά του δασκάλου.
Η χρόνια υποχρηματοδότηση της δημόσιας εκπαίδευσης δεν είναι αριθμοί στους προϋπολογισμούς. Είναι τάξεις χωρίς στήριξη, σχολεία χωρίς προσωπικό, εκπαιδευτικοί που καλούνται να καλύψουν ρόλους πολλαπλούς χωρίς κανένα αντίστοιχο εργαλείο. Όταν το σχολείο λειτουργεί μόνιμα στο όριο, κάθε ένταση μετατρέπεται εύκολα σε σύγκρουση, και η σύγκρουση καταλήγει στον πιο εκτεθειμένο, τον εκπαιδευτικό.
Η αξιολόγηση, όπως εφαρμόζεται από τις κυβερνήσεις της ΝΔ, δεν σχεδιάστηκε ως εργαλείο στήριξης. Χωρίς ουσιαστική επιμόρφωση, χωρίς ενίσχυση των σχολικών μονάδων, χωρίς αναβάθμιση των συνθηκών εργασίας, λειτουργεί τιμωρητικά. Ο εκπαιδευτικός καλείται να αποδείξει την αξία του σε ένα περιβάλλον που το ίδιο το κράτος έχει αποδυναμώσει. Για να μπορεί να του κουνάει το δάχτυλο.
Η επιμόρφωση, αντί να αποτελεί θεσμικό δικαίωμα, αντιμετωπίζεται ως ατομική υποχρέωση. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να «εκσυγχρονίζεται» στον ελεύθερο χρόνο του, με δικά του έξοδα. Ζητείται επαγγελματισμός, αλλά δεν προσφέρεται στήριξη.
Οι μισθοί, καθηλωμένοι, αδύναμοι, ανεπαρκείς για τις ευθύνες και την πίεση που φέρουμε. Μετατρέπουν την αντοχή σε προϋπόθεση επιβίωσης.
Όλες αυτές οι επιλογές δεν είναι ουδέτερες. Δημιουργούν κλίμα. Κάνουν τον εκπαιδευτικό ευάλωτο σε μπούλινγκ από μαθητές, γονείς και διοικήσεις. Το μπούλινγκ δεν είναι κοινωνικό φαινόμενο, είναι πολιτικά παραγόμενο, έχει το σκοπό του, την απαξίωση.
Η νεοφιλελεύθερη πολιτική της ΝΔ παραδίδει το σχολείο σαν θυσία στις αγορές, σαν τροφή στην πείνα της αποδοτικότητας χωρίς όρια. Η γνώση γίνεται προϊόν, οι τάξεις μετρήσιμα νούμερα, και η εκπαίδευση δεν μαθαίνει να ρωτά αλλά να υπακούει. Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο χαλασμένες υποδομές ή κουρασμένοι εκπαιδευτικοί, είναι η γέννηση πολιτών που μεγαλώνουν μέσα στην αμάθεια, τον ατομισμό και την αδιαφορία.
Ένα σχολείο που δεν καλλιεργεί την περιέργεια, τη σκέψη, τη συμμετοχή, βγάζει πολίτες εύκολα χειραγωγήσιμους, που ακολουθούν το ρεύμα χωρίς να αμφισβητούν, που δέχονται την παραπληροφόρηση σαν αλήθεια, που μαθαίνουν να μετρούν μόνο την απόδοση και όχι την ουσία. Μαθητές που μεγαλώνουν με την υπακοή στα αιτήματα της αγοράς και τη σιωπή μπροστά στην αδικία, με καρδιές συρρικνωμένες και νου που δεν τολμά να αμφισβητήσει.
Το σχολείο της αμάθειας δεν διδάσκει γνώση, διδάσκει σιωπή, υπακοή, απομόνωση. Δεν καλλιεργεί πολίτες· καλλιεργεί θεατές μιας κοινωνίας που μαθαίνει να ακολουθεί, να υπομένει, να ανέχεται. Μέσα σε αυτή τη σιωπή, η χειραγώγηση γίνεται φυσική, η αδιαφορία μάθημα, και η ατομική επιβίωση κανόνας ζωής.
Στο τέλος, μένει πάντα το ίδιο ερώτημα, ποιος αντέχει; Και ποιος αποφάσισε ότι πρέπει να αντέχει.
Η σημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα δεν είναι φυσικό φαινόμενο. Είναι πολιτική μελετημένη και έξυπνα σχεδιασμένη. Είναι το σχολείο που παρήγαγαν οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας σαράντα χρόνια τώρα, φτωχό σε πόρους, πλούσιο σε απαιτήσεις, αυστηρό με τους εκπαιδευτικούς, επιεικές με τις αιτίες της κρίσης, πρόθυμο να αξιολογήσει, απρόθυμο να στηρίξει.
Όταν ο εκπαιδευτικός μένει μόνος απέναντι στη βία, στην αμφισβήτηση, στην απαξίωση, αυτό δεν είναι ατύχημα. Είναι το σημείο όπου η πολιτική συναντά την παιδαγωγική πράξη. Και εκεί, μέσα σε αυτό το κενό, γεννιέται το μπούλινγκ προς τον εκπαιδευτικό, όχι σαν μια πρόσκαιρη εκτροπή, αλλά ως κανονικότητα.
Εμείς δεν ζητάμε ηρωισμό. Ζητάμε πολιτική ευθύνη. Και όσο αυτή δεν αναλαμβάνεται, όσο η κυβέρνηση συνεχίζει να βαφτίζει τη φθορά «μεταρρύθμιση», τόσο το σχολείο θα παύει να είναι χώρος παιδείας και θα γίνεται πεδίο δοκιμής αντοχών. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι εκπαιδευτικοί είναι στα όρια της κατάρρευσης και το αποτέλεσμα θα είναι τραγικό για την κοινωνία.
Όλο αυτό δεν είναι ουδέτερο. Είναι επιλογή. Και έχει όνομα.
Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλο μας….
