Θα παραπεμφθεί σε δίκη ή θα υπάρξει απαλλακτικό βούλευμα για τον εφοπλιστή Παναγιώτη Λασκαρίδη σχετικά με την παράνομη ανέλκυση της αρχαίας άγκυρας και του κανονιού του 17ου-18ου αιώνα από τον βυθό των Αντικυθήρων; Την υπόθεση είχε αναδείξει πρώτη η «Εφ.Συν.» τον Αύγουστο του 2020 («Περίεργη “διάσωση” αρχαίων από τον βυθό των Αντικυθήρων» 24/8/2020) και την περασμένη Παρασκευή 18 Νοεμβρίου 2022 επρόκειτο να γίνει η δίκη στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Πειραιώς με κατηγορούμενο τον εφοπλιστή Παναγιώτη Λασκαρίδη. Αντιμετωπίζει τα αδικήματα της φθοράς μνημείου και της παράβασης της υποχρέωσης δήλωσης μνημείου σε βαθμό πλημμελήματος για τα δύο αντικείμενα τα οποία προστατεύονται από τις διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου και ανελκύθηκαν κατά παράβαση του θεσμοθετημένου πλαισίου προστασίας.
Ωστόσο δίκη δεν έγινε. Η υπόθεση δεν αναρτήθηκε καν στο πινάκιο, καθώς στις 4 Οκτωβρίου 2022 ο εφοπλιστής κατέθεσε προσφυγή στην Εισαγγελία Εφετών Πειραιά κατά του κλητήριου θεσπίσματος. Αναμένεται λοιπόν με εξαιρετικό ενδιαφέρον η απόφαση της Δικαιοσύνης και το σκεπτικό του Εισαγγελέα Εφετών για το αν θα παραπέμψει σε δίκη τον κ. Λασκαρίδη ή θα τον αθωώσει με βούλευμα.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Εφ.Συν.», η επιτροπή εκτίμησης για τα αντικείμενα, την οποία σύστησε το υπουργείο Πολιτισμού, με επικεφαλής την αρχαιολόγο και διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου κ. Αννα-Βασιλική Καραπαναγιώτου, έχει αποφανθεί ότι το κανόνι δεν εμπίπτει στις διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου, καθώς δεν σχετίζεται με ναυάγιο. Τότε πώς βρέθηκε στον βυθό της θάλασσας το βαρύ και ογκώδες αντικείμενο; Με αυτή την εκτίμηση πάντως ο κ. Λασκαρίδης απαλλάσσεται από την κατηγορία της «φθοράς μνημείου» που αφορούσε κυρίως το κανόνι.
Η ανέλκυση των δύο αρχαίων αντικειμένων από θέσεις γνωστές στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ), η μεταφορά τους στο γιοτ «Γλάρος» και η αποθήκευσή τους σε ιδιωτικό χώρο στο Λαύριο (πριν παραδοθούν στην αρμόδια ΕΕΑ) έγιναν τον Αύγουστο του 2020 με αποκλειστική πρωτοβουλία του κ. Λασκαρίδη παρότι απαγορεύεται από τον αρχαιολογικό νόμο για όλους τους πολίτες Ελληνες και ξένους. Χωρίς να έχει προηγηθεί ειδική άδεια ή οποιαδήποτε συνεννόηση με την αρμόδια ΕΕΑ του υπουργείου Πολιτισμού, χωρίς μελέτες, χωρίς την παρουσία αρχαιολόγων, συντηρητών και χωρίς να τηρούνται οι προδιαγραφές που απαιτούνται και προβλέπονται για αντικείμενα που προστατεύονται ως τεκμήρια της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η επιστημονική κοινότητα, από την πλευρά της, έχει κάνει σαφές ότι απαιτείται άμεσα η εφαρμογή ειδικής μεθοδολογίας και σωστικών μέτρων για αντικείμενα που ανελκύονται, καθώς κινδυνεύουν να υποστούν βλάβες με τις απότομες μεταβολές.
Μετά την καταγγελία (16/8/20) αλλοδαπού πολίτη στο Λιμεναρχείο Κυθήρων (12/8/20), ο οποίος είχε καταγράψει φωτογραφικά το περιστατικό της ανέλκυσης του κανονιού και της μεταφοράς του στο σκάφος «Γλάρος», ακολούθησε η κοινοποίηση του γεγονότος στις υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ από τον αρχαιολόγο Αρη Τσαραβόπουλο (17/8/20) και τελικά η επιστολή του κ. Λασκαρίδη προς την ΕΕΑ, ο οποίος επιβεβαίωνε (17/8 συντάχθηκε και εστάλη 18/8/20) ότι είχε ανελκύσει τα αντικείμενα και τα είχε μεταφέρει σε ιδιωτικό του χώρο με σκοπό να τα παραδώσει. Στη δεύτερη επιστολή του (20/8) προς την ΕΕΑ υποστήριζε ότι ανέλκυσε τα αντικείμενα για να τα σώσει και επέπληττε την Υπηρεσία ότι δεν κάνει καλά τη δουλειά της. Εγραφε ότι το άρθρο 24 του Συντάγματος: «…δίνει το δικαίωμα και υπαγορεύει σε κάθε Ελληνα να φροντίζει για την προστασία και τη διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, ιδίως όταν οι λειτουργοί του κράτους που έχουν ταχθεί να τις προστατεύουν, όπως εσείς, αποτυγχάνουν παταγωδώς στο καθήκον τους αυτό. Σε αυτό το καθήκον λοιπόν εγώ επέτυχα πλήρως και εσείς αποτύχατε ολοκληρωτικά!».
Η ΕΕΑ είχε απαντήσει στον κ. Λασκαρίδη ότι «απαγορεύεται η ανέλκυση, μετακίνηση ή φωτογράφηση αντικειμένων αρχαιολογικής ή άλλης αξίας, που βρίσκονται στον βυθό» με βάση τις διατάξεις του Ν. 3028/2002 και του Ν. 3409/2005. «…θα οφείλατε να γνωρίσετε τη θέση των αντικειμένων αρχαιολογικού χαρακτήρα που εντοπίσατε, χωρίς υπαίτια καθυστέρηση…» έγραφε και ζητούσε από τον κ. Λασκαρίδη να μεταφέρει τα αντικείμενα στο οικόπεδο της ΕΕΑ, όπως και έγινε στις 21 Αυγούστου. Παράλληλα η Υπηρεσία διαβίβασε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών τον φάκελο της υπόθεσης και στη συνέχεια διαβιβάστηκε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Πειραιά. Η ανάδειξη του θέματος από την «Εφ.Συν.» και άλλα μέσα ενημέρωσης προκάλεσε πολλές αντιδράσεις, ανακοινώσεις επιστημονικών συλλόγων (Αρχαιολόγοι, Συντηρητές, Εργαζόμενοι στο ΥΠΠΟΑ κ.ά.) και ερωτήσεις βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ (Θεόδωρου Δρίτσα και Πάνου Σκουρολιάκου) προς την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η οποία απαντούσε με φειδώ ότι «η υπόθεση διερευνάται».
Στον ενδιάμεσο χρόνο, από την παράνομη ανέλκυση μέχρι τη δίκη, οι σχέσεις της κ. Μενδώνη με τον κ. Λασκαρίδη είναι άριστες. Δεν διαταράχθηκαν ακόμα και όταν μίλησε απαξιωτικά για τον πρωθυπουργό και τους θεσμούς, όταν διατύπωσε τη χοντροκομμένη άποψη (Μάιος του 2021) για τις σχέσεις των πλοιοκτητών με την κυβέρνηση «…μπορούν να χε…ν τον πρωθυπουργό, γι’ αυτούς δεν έχει καμία χρησιμότητα. Γιατί; Επειδή η ναυτιλία δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα. Δεν υπάρχει κάτι που μπορεί να κερδίσει ένας πλοιοκτήτης στην Ελλάδα…». Συναντήθηκαν στο γραφείο της στην Μπουμπουλίνας τον Ιούνιο του 2021 παρουσία της προσωρινής τότε προϊσταμένης της ΕΕΑ, Αικατερίνης Δελλαπόρτα. Ο κ. Λασκαρίδης ήταν επίσημος προσκεκλημένος στα εγκαίνια του Αρχαιολογικού Μουσείου Χαλκίδας «Αρέθουσα» και εξακολουθεί να είναι χορηγός, μέσω του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, στις αρχαιολογικές έρευνες στο ναυάγιο των Αντικηθύρων που διεξάγονται υπό την επίβλεψη της Αγγελικής Σίμωσι, προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Εύβοιας.
Βασιλική Τζεβελέκου
