Πολλοί σημαντικοί σκηνοθέτες και ειδικά εκείνοι που άφησαν το στίγμα τους και επηρέασαν καθοριστικά τον κινηματογράφο, πολλές φορές άρθρωσαν το δικό τους λόγο μέσα από τριλογίες. Υπάρχουν βεβαίως και αυτοί που αναγκάστηκαν να μπουν στον πειρασμό της τριλογίας, καθώς ήταν αδύνατο να καλύψουν μέσα σε μια ταινία μία μεταφορά ενός βιβλίου ή το αρχικό σενάριο που είχαν μπροστά τους. Όμως, ήταν κι εκείνοι οι πραγματικά σπουδαίοι δημιουργοί που το έργο τους ήταν τόσο επιδραστικό στον κινηματογράφο ή ακόμη και στις κοινωνίες ή τα καλλιτεχνικά ρεύματα, που εκ των υστέρων οι ειδικοί μελετητές χαρακτήρισαν τρεις εμβληματικές τους ταινίες ως «τριλογία».
Χωρίς να είναι εύκολο, επιλέξαμε δέκα από τις σημαντικότερες κινηματογραφικές τριλογίες, σπουδαίων σκηνοθετών, θαυμάσιων συντελεστών και ηθοποιών, που άφησαν εποχή και πάντα θα αποτελούν σημείο αναφοράς για το σινεμά. Κλασικές ταινίες, που είναι χαρακτηριστικές του έργου κάθε σκηνοθέτη, αποδίδουν σε μεγάλο βαθμό τη συνεισφορά τους στο σινεμά, το πνεύμα τους και την καλλιτεχνική τους συμβολή. Βεβαίως, εξαιρούνται οι τριλογίες – φραντσάιζ (που πολλές φορές έφτασαν τις δυο και τρεις τριλογίες), που το βασικότερο μέλημα για την κατασκευή τους ήταν η εισπρακτική επιτυχία.
10. Ο Ιντιάνα Τζόουνς
Ο μεγαλύτερος παραμυθάς του κινηματογράφου, έχοντας πίσω του στην παραγωγή τον ακόμη ορεξάτο Τζορτζ Λούκας, θα μας παρουσιάσει το 1981 τον διασημότερο αρχαιολόγο Ιντιάνα Τζόουνς, στο πρόσωπο του χαρισματικού Χάρισον Φορντ, σε ένα ψυχαγωγικό πανηγύρι, που μάλλον δύσκολα θα ξεπεραστεί. Το πρώτο φιλμ «Οι Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού» μαζί με την τρίτη συνέχεια «Ο Ιντιάνα Τζόουνς και η Τελευταία Σταυροφορία» είναι αθάνατες απολαυστικές περιπέτειες, απίστευτης έμπνευσης και δημιουργίας, ενώ ενδιάμεσα, «Ο Ιντιάνα Τζόουνς και ο Ναός του Χαμένου Θησαυρού» δεν είναι του ίδιου επιπέδου, αλλά διαθέτει μία από τις καλύτερες ενάρξεις, φόρο τιμής στην εποχή τού «Χρυσού Χόλιγουντ». Θα ακολουθήσουν, αρκετά χρόνια αργότερα, ακόμη δύο αχρείαστες συνέχειες, αλλά ο Σπίλμπεργκ μεταλλάχθηκε λίγο πολύ και σε επιχειρηματία εκτός από οσκαροθήρα.
9. Της Πίστης και της Σιωπής
Από τον αφρό της διασκέδασης στα πολύ βαθιά. Στα ανεξερεύνητα πέλαγα της πίστης, στα οποία βούτηξε ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, ο άθεος γιος του λουθηρανού πάστορα. Ο Μπέργκμαν μιλά για την πίστη, τη σιωπή του θεού και τις υπαρξιακές αγωνίες σε πολλές ταινίες του, αλλά υπάρχει και η τριλογία που ξεκινά το 1961 με το «Μέσα από τον Σπασμένο Καθρέφτη», ακολούθησε το «Χειμωνιάτικο Φως» και έκλεισε με την περίφημη «Σιωπή». Εμπνευσμένη σκηνοθεσία, αλλά και μαθήματα σεναριακής οικονομίας, ενώ οι αξιομνημόνευτες ερμηνείες θα μας συστήσουν μία σπουδαία γενιά ηθοποιών.
8. Της Ζωής και του Έρωτα
Ο μεγάλος αιρετικός του ιταλικού σινεμά, ένας ξεχωριστός ποιητής των εικόνων, αποφασίζει να αφηγηθεί τρία ενήλικα παραμύθια, τα οποία ξεγύμνωσε, όπως μόνο αυτός ήξερε. Ξεκινώντας από το «Δεκαήμερο» το 1971, βασισμένος στο ομότιτλο βιβλίο του Βοκάκιου, θα περάσει τον επόμενο χρόνο στους «Θρύλους του Καντέρμπουρι» και θα κλείσει με τις «Χίλιες και Μια Νύχτες». Ο Παζολίνι δοξάζει τον έρωτα και το σεξ, αλλά και την ίδια τη ζωή, προκαλώντας για μια ακόμη φορά τη συντηρητική καθεστηκυία τάξη.
7. Για μια Χούφτα Δολάρια
Η τριλογία του Σέρτζιο Λεόνε, που θα φέρει στο κινηματογραφικό σύμπαν το σπαγγέτι γουέστερν και θα μας συστήσει έναν ψηλό από το Αμέρικα, τον Κλιντ Ίστγουντ, καθιστώντας τον σταρ και στη συνέχεια έναν από τους σημαντικότερους Αμερικάνους σκηνοθέτες. Από το πρώτο πλάνο της πρώτης ταινίας «Για μια Χούφτα Δολάρια» (1964), που βασίζεται στο «Γιοζίμπο» του Κουροσάβα, καταλαβαίνουμε ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι εντελώς διαφορετικό από το κλασικό γουέστερν. Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί χαρακτήρες, όλοι κάτι κρύβουν, ενώ το χρήμα είναι ό,τι πιο μολυσματικό για τον βρόμικο κόσμο μας. Θα ακολουθήσει τον επόμενο χρόνο η «Μονομαχία στο Ελ Πάσο» και η τριλογία θα κλείσει με το αριστουργηματικό «Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος». Εννοείται ότι η συνεισφορά του Ένιο Μορικόνε είναι ίσως σημαντικότερη και απ’ αυτή του Λεόνε.
6. Τρικολόρε
Τρία χρώματα, το μπλε, το λευκό και το κόκκινο, που απαρτίζουν τη γαλλική σημαία και συμβολίζουν την ελευθερία, την ισότητα και την αδελφότητα, εμπνέουν τον μεγάλο Πολωνό σκηνοθέτη να κάνει μία τριλογία, που αποτελεί και το κύκνειο άσμα του. Ο σκηνοθέτης της «Διπλής Ζωής της Βερόνικα» με τη φιλοσοφική και ιδεολογική κράση, θα κάνει τρεις αριστουργηματικές ταινίες για την Ευρώπη που χάνει την ψυχή της, παραδομένη στον υλισμό. Το 1993 με την «Μπλε Ταινία», το 1994 με τη «Λευκή Ταινία» και τον ίδιο χρόνο με την «Κόκκινη Ταινία», θα παραδώσει τρεις ταινίες στις οποίες το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον συμπλέκονται με εκπληκτικό τρόπο και στις οποίες πρωταγωνιστεί η εξαιρετική Ζιλιέτ Μπινός.
5. Αποξένωση
Η κριτική τις λάτρεψε, το κοινό τις αγάπησε, η ιστορία του κινηματογράφου τις τοποθέτησε στις κορυφαίες τριλογίες. Ο ποιητής των εικόνων Μικελάντζελο Αντονιόνι με τα εκπληκτικά του φιλμ «Η Περιπέτεια» (1960), «Η Νύχτα» (1961) και «Η Έκλειψη» (1962) θα μιλήσει όσο κανείς τόσο διεισδυτικά για την αποξένωση, προβλέποντας και το δυσοίωνο μέλλον για τις ανθρώπινες αλλοτριωμένες σχέσεις. Όμως, οι ταινίες είναι και μια τριλογία της μούσας του Ιταλού δημιουργού και αξέχαστης Μόνικα Βίτι, την οποία πλήθος σινεφίλ θα ερωτευθεί για την εύθραυστη ομορφιά της.
4. Της Μπουρζουαζίας το ανάγνωσμα
Η διάσημη και παραδόξως οσκαρική «Κρυφή Γοητεία της Μπουρζουαζίας» είναι η πρώτη ταινία (1972) μίας τριλογίας για τη διαβόητη – κατά Λουίς Μπουνιουέλ – αστική τάξη. Ο Ισπανός σκηνοθέτης και βασικός εκπρόσωπος του κινηματογραφικού σουρεαλισμού, θα χτυπήσει αλύπητα την υποκρισία της μεγαλοαστικής τάξης, ενώ θα ακολουθήσουν και οι υπέροχες, αλλά όχι τόσο διάσημες ταινίες «Το Φάντασμα της Ελευθερίας» (1974) και το «Σκοτεινό Αντικείμενο του Πόθου» (1977). Στην ουσία ο Μπουνιουέλ ποτέ δεν άφησε έξω από το σπουδαίο κινηματογραφικό του σύμπαν, την αστική τάξη, την εκκλησία και τις αμαρτίες των κυρίαρχων εκπροσώπων τους.
3. Ινδικό μετάξι
Δεν υπάρχει πιο ενδεικτικός και ουσιαστικός χαρακτηρισμός για τον κορυφαίο Ινδό σκηνοθέτη Σατιατζίτ Ράι απ’ αυτόν του Ακίρα Κουροσάβα: «Το να μην έχει παρακολουθήσει κάποιος τον κινηματογράφο του Ράι είναι ως σαν να μην έχει δει τον Ήλιο ή τη Σελήνη»! Τον Ράι, θα τον ανακαλύψουν οι κινηματογραφόφιλοι όλου του κόσμου από την θρυλική «Τριλογία του Απού». Τρεις ταινίες για την ενηλικίωση του Απού, με τα γυρίσματα της πρώτης – και καλύτερης -ταινίας «Το Τραγούδι του Γυρισμού» να κρατούν περίπου τέσσερα χρόνια. Ένα κινηματογραφικό θαύμα, για την παιδική ηλικία του Απού, που θα συνταράξει με την απλότητα, το βάθος της σκέψης του σκηνοθέτη και τις εξαίσιες σκηνές που θα μαγέψουν. Θα ακολουθήσουν δύο ακόμη αριστουργηματικές ταινίες, το 1956 «Ο Ανίκητος» και το 1959 «Ο Κόσμος του Απού». Ο Ράι χαρακτηρίζεται και ως ο νεορεαλιστής της Ανατολής, καθώς, όπως είχε παραδεχθεί, τον επηρέασε καθοριστικά ο «Κλέφτης Ποδηλάτων» του Βιτόριο ντε Σίκα.
2. Νονός Ι, ΙΙ & ΙΙΙ
Εμβληματικό έπος από τον δαιμόνιο Φράνσις Φορντ Κόπολα, που διατηρεί ακόμη και σήμερα το προνόμιο να προκαλεί συζητήσεις αν το πρώτο μέρος είναι καλύτερο από το δεύτερο και άρα το καλύτερο φιλμ που γυρίστηκε ποτέ στον κινηματογράφο. Δυο αξεπέραστες ταινίες, για τις οποίες έχουν ειπωθεί τα πάντα, για το σκηνοθετικό μεγαλείο, το ανθολόγιο σκηνών και πλάνων, το αξεπέραστο σενάριο του Μάριο Πούτσο, τις ερμηνείες των Αλ Πατσίνο, Μάρλον Μπράντο, Τζέιμς Κάαν, Ρόμπερτ Ντιβάλ, Ρομπέρτο ντε Νίρο, Τζον Καζάλ, αλλά και τους αξέχαστους καρατερίστες και τις αθάνατες φάτσες μαφιόζων. Και φυσικά τις μουσικές του Νίνο Ρότα, τη φωτογραφία του Γκόρντον Γουίλις και την αξιοθαύμαστη παραγωγή. Μετά από 15 χρόνια, το 1990 θα ακολουθήσει και η τρίτη και τελευταία ταινία, που μπορεί να μην φτάνει σε επίπεδο τις δυο πρώτες, αλλά ήταν μία εξαιρετική ταινία στο πνεύμα της εγκληματικής φαμίλιας.
1. Ο Νεορεαλισμός
Ο Βιτόριο ντε Σίκα, ο κορυφαίος της αγίας τριάδας του νεορεαλισμού, με Ροσελίνι και Βισκόντι, θα παραδώσει αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τρεις ταινίες που καθόρισαν τον ιταλικό νεορεαλισμό και επέδρασαν καθοριστικά τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Και μόνο ότι μας προσέφερε τον Σατιατζίτ Ράι, είναι αρκετό για να μπει στην κορυφή της λίστας με τις σπουδαιότερες τριλογίες. Το 1946 θα γυρίσει το σπαραχτικό «Λούστρο Παπουτσιών» που γέννησε ουσιαστικά τον νεορεαλισμό και κέρδισε τον προπομπό των Όσκαρ ξενόγλωσσων ταινιών. Μετά από δυο χρόνια θα γυρίσει το κλασικό και ίσως μία από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, «Κλέφτη Ποδηλάτων», η οποία προκαλεί αβίαστα και λυτρωτικά τα δάκρυα. Το 1952 θα έρθει και ο «Ουμπέρτο Ντ.», μια ταινία που ξεχειλίζει από ανθρωπισμό. Θα πρέπει να μνημονευθεί βεβαίως και ο σεναριογράφος και στενός συνεργάτης του ντε Σίκα, Τσέζαρε Ζαβατίνι, που βρίσκεται πίσω και από τις τρεις ταινίες.
Χ. Αναγνωστάκης
