Μια πολύ δυνατή καταιγίδα στο Μυρτώο Πέλαγος, στις 4 Απριλίου του 1900, βρήκε ένα σπογγαλιευτικό από την Σύμη, να πλέει ακόμα στα ανοικτά με κατεύθυνση τις ακτές της Τυνησίας. Ο καπετάνιος στην ανάγκη αναζήτησης λιμανιού, χαράζει πορεία προς το κοντινότερο λιμάνι, τα Αντικύθηρα και με τη βοήθεια του έμπειρου πληρώματός του, τα καταφέρνει.
Περιμένοντας τον καιρό να ηρεμήσει, αποφασίζουν να μη χάσουν τον χρόνο τους και πραγματοποιούν καταδύσεις με τις γνωστές στολές των σφουγγαράδων της εποχής, όταν κάποια στιγμή ένας από αυτούς αντικρίζει σε βάθος πάνω από 40 μέτρα, το ναυάγιο ενός πολύ μεγάλου καραβιού.
Το καράβι έμοιαζε με αυτά που χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για την μεταφορά σιταριού και άλλων προϊόντων από την Αίγυπτο προς τα λιμάνια της Μεσογείου, οπότε αρχίζουν να βουτάνε για ώρες και να ανελκύουν όσα περισσότερα ευρήματα μπορούν. Οι καταδύσεις στο ναυάγιο διαρκούν ένα χρόνο και ανασύρονται εκατοντάδες αμφορείς, νομίσματα, μαρμάρινα και μπρούτζινα αγάλματα και περίτεχνα βάζα, τα οποία μεταφέρονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών για μελέτη από τους αρχαιολόγους.
Δύο χρόνια αργότερα, σαν σήμερα 17 Μαΐου του 1902, ο τότε υπουργός παιδείας της κυβέρνησης Θεοτόκη, Σπυρίδων Στάης, γεννημένος στα Κύθηρα, επισκέπτεται το Μουσείο μαζί με τον ξάδελφό του, γνωστό αρχαιολόγο της εποχής, προκειμένου να επιβλέψουν τις εργασίες συγκόλλησης του Έφηβου των Αντικυθήρων, ενός μπρούτζινου αγάλματος που βρέθηκε στο ναυάγιο.
Έχοντας γύρω από το άγαλμα κιβώτια με μη ταυτοποιημένα αντικείμενα, παρατηρεί πως ένα από αυτά τα χάλκινα αντικείμενα είχε γρανάζια και κάποια σχέδια που έμοιαζαν με επιγραφές.
Οι πρώτες εκτιμήσεις των αρχαιολόγων ήταν πως πρόκειται για ένα μηχανικό ρολόι, όμως όσο προχωρούσαν οι μελέτες, τόσο προχωρούσαν στο συμπέρασμα ότι ήταν κάτι περισσότερο πολύπλοκο, καταλήγοντας πως πρόκειται για τον αρχαιότερο σύνθετο μηχανισμό πλανητικής λειτουργίας, τον πρώτο αναλογικό μηχανικό υπολογιστή στον κόσμο.
Ο ηλικίας 2.000 περίπου ετών μηχανισμός αυτός, γνωστός ως Μηχανισμός των Αντικυθήρων, χρησιμοποιόταν για να προβλέψει τη θέση του Ήλιου, της Σελήνης, των εκλείψεων, τη θέση των πλανητών, μέχρι και την ημερομηνία διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων.
Μέχρι σήμερα, δεν έχει καταστεί πλήρως κατανοητό το σύστημα των γραναζιών του, αφού μόνο το 1/3 του μηχανισμού εκτιμάται ότι έχει διασωθεί σε 82 θραύσματα, αν και η συνεχής μελέτη από Έλληνες και ξένους επιστήμονες έχει αυξήσει κατά πολύ την κατανόηση των λειτουργιών του.
Τα τελευταία χρόνια, η χρήση ακτίνων-Χ αποκάλυψε επιγραφές με τους πλανήτες να κινούνται σε δακτυλίους, όπως και τους αριθμούς των 462 και 442 ετών που αντιστοιχούν στους κύκλους της Αφροδίτης και του Κρόνου.
Οι ερευνητές εξήγησαν πώς οι αρχαίοι Έλληνες βρήκαν τους κύκλους αυτούς χρησιμοποιώντας μια γνωστή μαθηματική μέθοδο, την οποία περιγράφει ο φιλόσοφος Παρμενίδης και κατάφεραν να αναδημιουργήσουν τους κύκλους και των άλλων πλανητών για τους οποίους είχαν χαθεί τα δεδομένα.
Οι μελέτες συνεχίζονται ακόμα, αφού συνεχώς ανακαλύπτονται νέες χρήσεις του μηχανισμού, ενώ έχει γίνει αντικείμενο θαυμασμού εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως, έχοντας εκτεθεί μέχρι την Κίνα, αν και λόγω της ευαισθησίας του και της σημαντικότητάς του, πλέον δεν μετακινείται εκτός Ελλάδος.
