Χάγη / Βρυξέλλες / Λουξεμβούργο, 8 Απριλίου 2021
Η Europa Nostra – η ευρωπαϊκή φωνή της κοινωνίας των πολιτών αφοσιωμένη στην πολιτιστική και φυσική κληρονομιά – και ο εταίρος της, το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ανακοίνωσαν σήμερα τον Κατάλογο των 7 Υπό Απειλή Μνημείων και Περιοχών Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2021:
- Πέντε Νησιά στο Νότιο Αιγαίο, ΕΛΛΑΔΑ
- Achensee Steam Cog Railway, Τιρόλο, ΑΥΣΤΡΙΑ
- Νεκροταφείο Mirogoj, Ζάγκρεμπ, ΚΡΟΑΤΙΑ
- Ο κήπος Giusti, Βερόνα, ΙΤΑΛΊΑ
- Μονή Dečani, KOSOVO 1*
- Κεντρικό Ταχυδρομείο, Σκόπια, ΒΟΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
- San Juan de Socueva Παρεκκλήσι και Ερημητήριο, Κανταβρία, ΙΣΠΑΝΙΑ
Η ανακοίνωση των 7 Υπό Απειλή Μνημείων – Τόπων για το 2021 έγινε σε μια διαδικτυακή εκδήλωση που συνδιοργανώθηκε από υψηλόβαθμους εκπροσώπους της Europa Nostra και του Ινστιτούτου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, με τη συμμετοχή της Mariya Gabriel, Επίτροπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας. Εκπρόσωποι των φορέων που πρότειναν τους υποψηφίους αλλά και οι εκπρόσωποι των 7 επιλεγμένων μνημείων και τόπων συνέβαλαν με παρουσιάσεις/ομιλίες στο διαδικτυακό σεμινάριο, το οποίο προσέλκυσε συμμετέχοντες από όλη την Ευρώπη και όχι μόνο. Μιλώντας στην διαδικτυακή εκδήλωση, ο Guy Clausse, Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος της Europa Nostra, τόνισε: «Ο στόχος του καταλόγου των 7 Υπό Απειλή 2021 είναι να κρούσουμε τον κώδωνα του κινδύνου για τις σοβαρές απειλές που αντιμετωπίζουν αυτοί οι τόποι. Από ένα εξαιρετικό μεσαιωνικό μοναστήρι σε έναν αξιοθαύμαστο αναγεννησιακό κήπο, από βιομηχανικές και μοντέρνες κατασκευές έως εμβληματικά πολιτιστικά τοπία: αυτοί οι τόποι είναι σημαντικές μαρτυρίες για το κοινό μας παρελθόν, τη μνήμη και την ταυτότητά μας. Σε μια εποχή που η ήπειρός μας βιώνει μια άνευ προηγουμένου κρίση, η Europa Nostra επιθυμεί να εκφράσει την αλληλεγγύη της και να υποστηρίξει τις τοπικές κοινότητες σε όλη την Ευρώπη που είναι αποφασισμένες να σώσουν αυτούς τους απειλούμενους θησαυρούς πολιτιστικής κληρονομιάς. Μέσω του ευρέως πανευρωπαϊκού δικτύου μελών και συνεργατών μας, θα κινητοποιήσουμε εμπειρογνώμονες διαφορετικών ειδικοτήτων και πόρους για να βοηθήσουμε στη διάσωση αυτών των τόπων κληρονομιάς, οι οποίοι θα πρέπει να αναγνωριστούν ως ισχυροί φορείς αειφόρου ανάπτυξης, καθώς και ζωτικά εργαλεία για την ειρήνη και τον διάλογο μεταξύ διαφόρων κοινοτήτων. Μαζί μπορούμε να το κάνουμε!
Ο Francisco de Paula Coelho, Πρύτανης του Ινστιτούτου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, δήλωσε: «Για άλλη μία φορά, το Ινστιτούτο της ΕΤΕπ βρίσκεται δίπλα-δίπλα με την Europa Nostra, τον μακροχρόνιο συνεργάτη μας για την προστασία των τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης. Οι Ευρωπαίοι υπερηφανεύονται για την πολιτιστική κληρονομιά. Τους ενώνει. Για την Τράπεζα της ΕΕ, είναι φυσικό να βοηθήσουμε στην ενίσχυση αυτού του δεσμού μέσω της υποστήριξής μας και της δέσμευσής μας για το ετήσιο πλέον Πρόγραμμα 7 Υπό Απειλή (7 Most Endangered)».
Αποκρινόμενη στην ανακοίνωση των 7 Υπό Απειλή Τόπων για το 2021, η Mariya Gabriel, Ευρωπαϊκή Επίτροπος σε θέματα Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεότητας, δήλωσε: «Η πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης είναι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας. Είναι μέρος της ταυτότητάς μας και φέρνει κοντά ανθρώπους από ολόκληρη την ήπειρο γύρω από κοινές αξίες και εμπειρίες. Είναι πολύτιμη και αξίζει τη μέγιστη προσοχή και προστασία μας. Μέσω του Προγράμματος 7 Υπό Απειλή , βάζουμε στο προσκήνιο την ευρωπαϊκή κληρονομιά που κινδυνεύει, αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση και ανοίγοντας το δρόμο για ένα βιώσιμο μέλλον για τους επιλεγμένους τόπους.»
Οι 7 Υπό Απειλή Τόποι για το 2021 επιλέχθηκαν από το Συμβούλιο της Europa Nostra από τον βραχύ κατάλογο των 12 που είχαν επιλεγεί από μια ομάδα διεθνών εμπειρογνωμόνων. Η επιλογή έγινε βάσει της εξαιρετικής σημασίας και πολιτιστικής αξίας κάθε τόπου καθώς και βάσει του σοβαρού κινδύνου που αυτά αντιμετωπίζουν. Το επίπεδο εμπλοκής των τοπικών κοινοτήτων και η δέσμευση των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων για τη διάσωση αυτών των τόπων θεωρήθηκαν κρίσιμες προστιθέμενες αξίες. Ένα άλλο κριτήριο επιλογής ήταν η δυνατότητα αυτών των τόπων να λειτουργήσουν ως καταλύτης για την αειφόρο κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, καθώς και ως εργαλείο για την προώθηση της ειρήνης και του διαλόγου τοπικά αλλά και υπερτοπικά στις ευρύτερες περιοχές.
Οι επιλεγμένοι 7 Υπό Απειλή τόποι κληρονομιάς είναι επιλέξιμοι για την επιχορήγηση της ΕΤΕπ (EIB Heritage Grant) που φθάνει έως τις 10.000 ευρώ ανά τόπο. Η επιχορήγηση της ΕΤΕ μπορεί να διατεθεί στους επιλεγμένους 7 Υπό Απειλή τόπους για να βοηθήσει στην εφαρμογή συμφωνημένων δραστηριοτήτων που θα συμβάλλουν στην προστασία του απειλούμενου τόπου.
Ομάδες εμπειρογνωμόνων που εκπροσωπούν την Europa Nostra και το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, μαζί με τους οργανισμούς που όρισαν τους τόπους και άλλους συνεργάτες, θα αξιολογήσουν κάθε περίπτωση συλλέγοντας πληροφορίες και συναντώντας βασικούς ενδιαφερόμενους/συμμετέχοντες. Αυτές οι διεπιστημονικές ομάδες θα παρέχουν συμβουλές από ειδικούς, θα προσδιορίσουν πιθανές πηγές χρηματοδότησης και θα βοηθήσουν στην κινητοποίηση ευρείας υποστήριξης για να σώσουν αυτά τα αξιοθέατα της κληρονομιάς. Στο τέλος της διαδικασίας αξιολόγησης, θα διατυπώσουν και θα κοινοποιήσουν ένα σύνολο συστάσεων/ενεργειών για μελλοντική δράση.
Το Πρόγραμμα 7 Υπό Απειλή διαχειρίζεται η Europa Nostra σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Έχει επίσης την υποστήριξη του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από το 2013, το πρόγραμμα αυτό αποτελεί μέρος μίας εκστρατείας της κοινωνίας των πολιτών για τη διάσωση της απειλούμενης κληρονομιάς της Ευρώπης. Αυξάνει την ευαισθητοποίηση, προετοιμάζει ανεξάρτητες αξιολογήσεις και προτείνει συστάσεις/ενέργειες για δράση. Παρέχει επίσης συμβολική επιχορήγηση 10.000 € ανά επιλεγμένο τόπο. Η καταχώριση ενός τόπου ως απειλούμενου συχνά λειτουγεί ως καταλύτης και κίνητρο για την κινητοποίηση της απαραίτητης δημόσιας ή ιδιωτικής υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένης και της χρηματοδότησης.
Πέντε Νησιά στο Νότιο Αιγαίο
Τα πέντε Νησιά – Αμοργός, Κίμωλος, Κύθηρα, Σίκινος και Τήνος – βρίσκονται χωρικά στο Νότιο τμήμα του Αιγαίου Πελάγους, ενώ τα τέσσερα από αυτά (Αμοργός, Κίμωλος, Σίκινος και Τήνος) αποτελούν μέρος του νησιωτικού συμπλέγματος των Κυκλάδων. Και τα πέντε χαρακτηρίζονται από το «κυκλαδίτικο τοπίο», το οποίο τους δίνει υψηλή πολιτιστική και περιβαλλοντική αξία. H αρμονική συνύπαρξη του Αιγαίου Πελάγους, με τους λόφους, τα βουνά, τους παραδοσιακούς οικισμούς, τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, δημιουργούν ένα εμβληματικό τοπίο, το οποίο αποτελεί ζωτικό κομμάτι της ελληνικής και κατ’ επέκταση της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Το πολυφασματικό αυτό τοπίο βρίσκεται τώρα σε σοβαρό κίνδυνο, καθώς η ελληνική κυβέρνηση ενθαρρύνει τη μετατροπή του σε βιομηχανική ζώνη με αιολικά πάρκα. Το σχέδιο είναι η εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε διάφορες τοποθεσίες σε κάθε νησί, συχνά δίπλα σε αρχαιολογικούς χώρους, προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 και ως σκηνικό-περιμετρικά από παραδοσιακά χωριά. Οι προτεινόμενες ανεμογεννήτριες υπερβαίνουν κατά πολύ τις πραγματικές ενεργειακές ανάγκες των νησιών και πρόκειται να παρέχουν ενέργεια και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Οι ανεμογεννήτριες όχι μόνο θα επηρεάσουν οπτικά το τοπίο των νησιών, αλλά θα έχουν επιπτώσεις στα μορφολογικά και κλιματολογικά στοιχεία τους, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τη χλωρίδα και την πανίδα τους, όσο και τους τομείς της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και του τουρισμού. Αναμφίβολα, αυτό θα μειώσει την περιβαλλοντική και πολιτιστική αξία του τοπίου και θα θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση των τοπικών κοινοτήτων.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων δείχνει ότι η Ελλάδα μπορεί να επιτύχει τον στόχο της ΕΕ για συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας χωρίς περαιτέρω εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε προστατευόμενες περιοχές. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού υπέβαλε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας πρόταση για τον αποκλεισμό των προστατευόμενων από τις επιτροπόμενες περιοχές εγκατάστασης ανεμογεννητριών.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ επέλεξε πέντε ενδεικτικά Νησιά στο Νότιο τμήμα του Αιγαίου Πελάγους για να τα εντάξει στο Πρόγραμμα 7 Most Endangered 2021 της Europa Nostra. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ αγωνίζεται για έναν βιώσιμο τρόπο ζωής με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από το 1972. Ωστόσο, στην περίπτωση του Κυκλαδίτικου Τοπίου που εκπροσωπείται από τα Πέντε Νησιά του Νοτίου Αιγαίου, η Οργάνωση ζητά εναλλακτικές και ισορροπημένες λύσεις καθαρής ενέργειας αντί των μαζικών αιολικών πάρκων, σε συνδυασμό με μια διεξοδική διαδικασία διαβούλευσης με τις τοπικές κοινότητες και ειδικούς. Πολλές ομάδες πολιτών και Δήμοι έχουν επικοινωνήσει πρόσφατα με την Οργάνωση ζητώντας συμβουλές και στήριξη.
Η χωροθέτηση των υποδομών ανανεώσιμης ενέργειας σε (προστατευόμενα) πολιτιστικά τοπία είναι μεταξύ των πιθανών σημείων σύγκρουσης μεταξύ της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και της δράσης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας που προσδιορίστηκε στο πρόσφατο Πράσινο Έγγραφο της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς «Βάζοντας την κοινή κληρονομιά της Ευρώπης στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας». Αυτό το έγγραφο αντικατοπτρίζει την πεποίθηση ότι, στην περίπτωση τέτοιων εντάσεων, τα σενάρια κοινής ωφελείας είναι και επιθυμητά και εφικτά βάσει μιας κατάλληλης διαδικασίας διαβούλευσης με τοπικές κοινότητες και εμπειρογνώμονες της κληρονομιάς.
