Το κόστος των μονάδων αφαλάτωσης

Οι τεκμηριωμένες απαντήσεις, απαιτούν χρόνο για τη συγκέντρωση στοιχείων. Και επειδή ο Δήμαρχος δεν είναι υπάλληλος του Δήμου συνεπώς δεν είναι υποχρεωμένος να συντάσσει ο ίδιος τις απαντήσεις, αλλά του κοινοποιούνται τα στοιχεία από τις (έτσι και αλλιώς αποστεωμένες από υπαλλήλους) υπηρεσίες, καθυστέρησα αρκετά να δημοσιεύσω την απάντησή μου στην ανακοίνωση της παράταξης «Ελεύθερα Κύθηρα» σχετικά με το κόστος των αφαλατώσεων. Καμία, όμως, πρόκληση δεν πρόκειται να μένει αναπάντητη. Καμία.

Τεχνηέντως παρουσιάστηκε στο κοινό, ένας πίνακας έργων με λανθασμένα στοιχεία (με κίτρινη σήμανση έχουν μπει τα σωστά δεδομένα), στον οποίο τα περισσότερα έργα δεν είναι σε καμία περίπτωση συγκρινόμενα με το αντικείμενο της δικής μας προμήθειας και κάποια μάλιστα έχουν υλοποιηθεί σε διάστημα μεγαλύτερο από δέκα έτη (πχ. Λέρος, Κίμωλος). Είναι κοινός νους ότι οι τιμές προ δεκαετίας και μάλιστα προ των καταστάσεων covid και της ενεργειακής κρίσης που προκλήθηκε από το πόλεμο μεταξύ Ρωσίας – Ουκρανίας δεν έχουν καμία σχέση με την σημερινή πραγματικότητα.

Στα περισσότερα έργα του πίνακα, όμως, αξιοποιήθηκαν οι ήδη υπάρχουσες υποδομές των υφιστάμενων μονάδων αφαλάτωσης που ήδη διέθετε το κάθε νησί (πχ. Οινούσσες, Φολέγανδρος, Αμοργός, Κουφονήσια, Νίσυρος, Αγκίστρι) και δεν απαιτήθηκαν επιπλέον συνοδά έργα.

Το μοναδικό έργο αφαλάτωσης του πίνακα που στην προμήθειά του περιλαμβανόταν και η κατασκευή σχεδόν 4km δικτύου πόσιμου νερού καθώς και όλα τα συνοδά έργα από το μηδέν, ήταν αυτό του Δήμου Κυθήρων.

Συγκεκριμένα στην προμήθεια των μονάδων αφαλάτωσης στον Δήμο Κυθήρων συμπεριλαμβάνονταν τα παρακάτω:

• Η προμήθεια και εγκατάσταση των μονάδων αφαλάτωσης σε δύο διαφορετικά σημεία: Στην Αγία Πελαγία και στο Διακόφτι.
• Η κατασκευή των σημείων άντλησης του θαλασσινού νερού σε κάθε σημείο εγκατάστασης των μονάδων αφαλάτωσης και τοποθέτηση κατάλληλου αντλητικού συγκροτήματος (δύο αντλίες πλήρως εγκατεστημένες, η μία ως εφεδρική) υδροληψίας του θαλασσινού νερού.
• Η κατασκευή πινάκων ισχύος για τις αντλίες θαλάσσης συνοδευόμενη με την εγκατάσταση κατάλληλων inverters και αυτοματισμών για την λειτουργία των αντλιών.
• Η διαμόρφωση, εκβράχυνση, ισοπέδωση των γηπέδων και η κατασκευή βάσεων από οπλισμένο σκυρόδεμα για την τοποθέτηση και εγκατάσταση των μονάδων αφαλάτωσης.
• Η κατασκευή αντλιοστασίων μεταφοράς του αφαλατωμένου πόσιμου νερού καθώς επίσης και την προμήθεια, μεταφορά και τοποθέτηση των αγωγών μεταφοράς του πόσιμου νερού στις δεξαμενές του νησιού, συνολικού μήκους δικτύων σχεδόν 4.000 μέτρων (να σημειωθεί ότι όλος ο αγωγός τοποθετήθηκε εντός κατάλληλου σκάμματος και τμήματος αυτού απαιτούσε το πέρασμα του από γέφυρες με ειδική μέριμνα ανυψωτικών , τεχνικού προσωπικού και κατάλληλων υλικών για την στερέωση του).
• Η κατασκευή πινάκων ισχύος για τις αντλίες μεταφοράς του αφαλατωμένου νερού συνοδευόμενη με την εγκατάσταση κατάλληλων inverters και αυτοματισμών για την λειτουργία των αντλιών.
• Η προμήθεια μεταφορά και εγκατάσταση δεξαμενών θαλάσσης, δεξαμενών προσωρινής αποθήκευσης του πόσιμου νερού και δεξαμενών άλμης και των οργάνων – αυτοματισμών ελέγχων της στάθμης αλλά και της προστασίας των αντλιών.
• Η προμήθεια, μεταφορά και τοποθέτηση των αγωγών μεταφοράς της απορριπτόμενης άλμης.

Αναφορικά με τις αφαλατώσεις της Μυκόνου για τις οποίες γίνεται λόγος στο άρθρο, από όσο γνωρίζουμε, εγκαταστάθηκαν πριν την πανδημία του Covid 19 και πριν την ενεργειακή κρίση και δεν είχαν καμία σχέση με το αντικείμενο της σύμβασης των Κυθήρων. Επιπλέον, είναι λογικό ότι όσο μεγαλύτερη είναι η δυναμικότητα της μονάδας αφαλάτωσης, τόσο μικραίνει το κόστος ανά κυβικό καθώς οι βασικές υποδομές είναι σχεδόν ίδιες αλλά η τιμή αγοράς επιμερίζεται στο μεγαλύτερο νούμερο των κυβικών παραγόμενου νερού.

Όπως μπορεί να διαπιστώσει ακόμη και κάποιος μη ειδικός, τα έργα αυτά είναι τεχνικά και ειδικά, και δεν μπορούν να συγκριθούν με άλλες προμήθειες και εγκαταστάσεις που αφορούν τελείως διαφορετικές τοπικές συνθήκες, απαιτήσεις έργων, διαφορετικότητα τεχνικών προδιαγραφών, κ.λπ.

Επιπλέον, η τεχνική μελέτη της εν λόγω προμήθειας εκπονήθηκε από την Τεχνική Υπηρεσία της Περιφέρειας Νήσων Αττικής, και η σύμβαση πριν την υπογραφή της εγκρίθηκε για την νομιμότητα της από το Ελεγκτικό Συνέδριο, η θεώρηση του οποίου αίρει κάθε πιθανότητα ή υπόνοια κακοδιαχείρισης. Γι΄ αυτό ελέγχονται οι συμβάσεις από το Ανώτατο Δημοσιονομικό Δικαστήριο πριν υπογραφούν, για να μην υπάρχει καμία απολύτως σκιά.

Στοιχεία από τις αυξήσεις μετά την περίοδο Covid και της ενεργειακής κρίσης:

Τα κόστη του εξοπλισμού αφαλάτωσης έχουν αυξηθεί σημαντικά. Δύο βασικοί παράγοντες έχουν συμβάλει σε αυτή την αύξηση: η παγκόσμια ύφεση που προκλήθηκε από την πανδημία COVID-19 και η ενεργειακή κρίση που ακολούθησε την έναρξη του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.

Συγκεκριμένα:

1. Επιπτώσεις της Πανδημίας COVID-19

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πολλές χώρες επέβαλαν αυστηρά lockdowns και περιορισμούς, οδηγώντας σε προσωρινή ή και μακροχρόνια διακοπή της βιομηχανικής παραγωγής. Οι συνέπειες ήταν εμφανείς σε πολλές πτυχές της αλυσίδας εφοδιασμού και κόστους παραγωγής:

• Κλείσιμο εργοστασίων κατασκευής ανταλλακτικών και πρώτων υλών.
• Δραματική αύξηση των μεταφορικών εξόδων, ιδίως σε διεθνές επίπεδο.
• Έλλειψη εργατικού δυναμικού, που καθυστέρησε την παραγωγή και παράδοση.
• Σημαντική αύξηση του κόστους πρώτων υλών (μέταλλα, πλαστικά, σύνθετα υλικά).

Τα παραπάνω οδήγησαν σε συνολική αύξηση κόστους παραγωγής μηχανημάτων αφαλάτωσης και αντλιών πάνω από 65%.

Πίνακας 1: Ενδεικτική Αύξηση Τιμών Πρώτων Υλών / Πηγή: European Steel Association, World Bank Commodities Report, UNCTAD Shipping Statistics, MarketWatch 2023

Όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα, η αύξηση τιμών είναι εντυπωσιακή και επηρεάζει το συνολικό κόστος ενός έργου αφαλάτωσης ή ενίσχυσης υδροδότησης μέσω αντλιών.

2. Ενεργειακή Κρίση και Πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 είχε σοβαρές επιπτώσεις στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης και όχι μόνο, καθώς σε πολλές χώρες όπου εξαρτιόντουσαν από το ρωσικό φυσικό αέριο, η απότομη μείωση της ροής καυσίμων τους προκάλεσε:

• Αύξηση στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας έως και 300%.
• Αύξηση στο κόστος μεταφοράς μηχανημάτων λόγω ακριβότερων καυσίμων.
• Αύξηση της ζήτησης για τεχνολογίες αφαλάτωσης, αυξάνοντας τον ανταγωνισμό για εξοπλισμό και υλικά.

Τα συστήματα αφαλάτωσης απαιτούν σημαντική κατανάλωση ενέργειας (ειδικά μεθόδους όπως η αντίστροφη όσμωση), καθιστώντας τις ανατιμήσεις ενέργειας κρίσιμες για το συνολικό κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας.

Διάγραμμα 1: Εξέλιξη Τιμών Εξοπλισμού Αφαλάτωσης (Δείκτης – Πηγή): Εκτιμήσεις από Glassdoor, SalaryExplorer, UNCTAD, World Bank (2020–2023)

Το παραπάνω διάγραμμα δείχνει τη σταθερή ανοδική τάση στις τιμές εξοπλισμού αφαλάτωσης από το 2019 έως το 2023.

3. Εξέλιξη τιμών αντλιών

Η εξέλιξη των τιμών αντλιών αφαλάτωσης μεταξύ 2019 και 2024 επηρεάστηκε έντονα από παγκόσμιες κρίσεις, όπως η πανδημία COVID-19 και η ενεργειακή κρίση λόγω του πολέμου Ρωσίας–Ουκρανίας. Οι αντλίες είναι κρίσιμες για την λειτουργία και απόδοση των μονάδων αντίστροφης ώσμωσης, καθώς εξασφαλίζουν τη συνεχή πίεση και ροή νερού στο σύστημα των μεμβρανών.

Εξέλιξη Τιμών Αντλιών Αφαλάτωσης (2019–2024) Πηγή: Global Desalination Equipment Market Report, 2024 (DesalData, IDA)

4. Εξέλιξη Τιμών CONTAINER Πηγή: Drewry World Container Index, UNCTAD Maritime Transport Review 2023

Από το 2019 έως το 2021 οι τιμές containers σχεδόν διπλασιάστηκαν ή και τριπλασιάστηκαν, ενώ η διαθεσιμότητα ήταν εξαιρετικά περιορισμένη. Αν και το 2024 υπάρχει σχετική ομαλοποίηση, οι τιμές παραμένουν 50–60% υψηλότερες από τα προ-πανδημικά επίπεδα και η διαθεσιμότητα ακόμα επηρεάζεται από γεωπολιτικούς παράγοντες.

Η περίοδος 2020-2024 χαρακτηρίστηκε από πρωτοφανείς διαταραχές που επηρέασαν τον τομέα της υδροδότησης. Η πανδημία και ο πόλεμος δημιούργησαν σοβαρές πιέσεις στο κόστος των μηχανημάτων αφαλάτωσης και βασικών υλικών όπως οι αντλίες, οι σωληνώσεις υψηλής και χαμηλής πίεσης, τα inverters, οι μεμβράνες των αντιστρόφων ωσμώσεων με τα μεμβρανοδοχεία τους, τα container, κλπ..

Από τα παραπάνω, ένα πράγμα προκύπτει: απαντώ πάντα με στοιχεία. Αντιλαμβάνομαι ότι μπορεί κάποιοι να κουράζονται να διαβάσουν όλα τα παραπάνω, όμως, είμαι υποχρεωμένος όχι μόνο να υπερασπιστώ το έργο και τον κόπο τόσων ετών, τους συνεργάτες μου και τους υπαλλήλους του Δήμου, αλλά κυρίως να καταδείξω ότι με απλουστεύσεις, γενικότητες, λογικά άλματα, λαϊκίστικες κορώνες και παραπλανητικά δημοσιεύματα, δεν διοικούνται οι Δήμοι, ούτε υπηρετείται η αλήθεια και το δημόσιο συμφέρον.  

Στράτος Χαρχαλάκης

Δήμαρχος