Ένα γόνιμο ταξίδι στην ιστορία με σκοπό την ανάπτυξη ενός πολιτιστικού διαλόγου και την παραγωγή γνώσης σε φοιτητές, αλλά και στο ευρύ κοινό παρέχει το Μουσείο του Ιονίου Πανεπιστημίου που λειτουργεί ενεργά τα δύο τελευταία χρόνια στην Κέρκυρα.
O θεσμός του Πανεπιστημιακού Μουσείου υφίσταται από τον 17ο αιώνα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ashmolean Museum του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Αποτελεί μια ειδική κατηγορία μουσείων που φιλοξενούνται στους χώρους των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και στοχεύουν στην προώθηση της γνώσης και στην γνωριμία και εξοικείωση της ακαδημαϊκής κοινότητας με τους μουσειακούς χώρους. Ως συνέχεια των μουσείων της Ιονίου Ακαδημίας στην Κέρκυρα των αρχών του 19ου αιώνα, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο απέκτησε το 2019 το δικό του μουσείο με την επωνυμία «Μουσειακές Συλλογές Ιονίου Πανεπιστημίου».
Το Μουσείο του Ιονίου Πανεπιστημίου, που στεγάζεται στις εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου περιλαμβάνει συλλογές από την Τυπογραφία, η οποία αποτελείται από εκθέματα που σχετίζονται με την τυπογραφία και την ιστορία του βιβλίου, όπως τυπογραφικές μηχανές, μηχανήματα κοπής χαρτιού, τραπέζι βιβλιοδεσίας, μηχανές γραφείου, τυπογραφικά εργαλεία και εκτυπωτικές πλάκες τετραχρωμίας.
Τη συλλογή Ιστορίας του σχολείου και της εκπαίδευσης, με αυθεντικά αντικείμενα και αρχειακό υλικό που σχετίζεται με το σχολικό εξοπλισμό και τη λειτουργία των σχολείων της Κέρκυρας και τη συλλογή ψηφιακού Πολιτισμού, που περιλαμβάνει δημιουργίες εικονικής πραγματικότητας με τρισδιάστατη μοντελοποίηση και έχει ως στόχο την αναπαράσταση τόσο του ανθρωπογενούς όσο και του φυσικού περιβάλλοντος. Τη συλλογή συνοδεύουν επιλεγμένα αντικείμενα και σκηνές ενδιαφέροντος με σύγχρονες τεχνολογίες εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας καθώς και αντικείμενα-τεκμήρια τρισδιάστατης σχεδίασης και εκτύπωσης.
Αποστολή του Μουσείου είναι να υποστηρίξει το εκπαιδευτικό έργο των σχολών και των τμημάτων του Ιονίου Πανεπιστημίου σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο καθώς και να ενισχύσει την επιστημονική έρευνα και μετάδοση της γνώσης τόσο στην πανεπιστημιακή κοινότητα όσο και στην τοπική κοινωνία ευρύτερα.
«Πρόκειται για έναν φορέα που αποβλέπει στη δημιουργία νέων εμπειριών με γνώμονα το ανθρωποκεντρικό μοντέλο διαχείρισης και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ο ισχυρότερος, όμως, παράγοντας που αναδεικνύει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του νέου μουσειακού οργανισμού είναι αυτός της συμπεριληπτικότητας. Το ίδιο το πανεπιστήμιο αντιλαμβάνεται το ρόλο του μουσείου του στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Προβάλλοντας τις συμμετοχικές διαδικασίες ανάπτυξης και εξέλιξής του, το πανεπιστημιακό Μουσείο θέλει παράλληλα να αποτελέσει ένα εργαστήριο πειραματισμών και δημιουργικότητας για να ενεργοποιηθεί η τοπική κοινωνία και να ενσωματωθεί στο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Το μουσείο εστιάζει στην απελευθέρωση των κριτικών και δημιουργικών ικανοτήτων των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας και της τοπικής κοινωνίας γενικότερα ως μοχλούς ανάπτυξης ενός πολιτιστικού διαλόγου και παραγωγής γνώσης. Βασική παράμετρος της μουσειακής του πολιτικής είναι οι συμμετοχικές προσεγγίσεις που κρίνονται πια απαραίτητες για να μετατραπεί το μουσείο σε έναν οργανισμό που εμπλέκεται ενεργά στη ζωή της κοινότητας και ενδιαφέρεται να παράσχει βήμα στο κοινό, να δημιουργήσει μόνιμους δεσμούς με αυτό, να βελτιώσει την πρόσβαση και να ενθαρρύνει την μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή από την κοινότητα. Για να επιτευχθεί αυτό, το πανεπιστημιακό Μουσείο θα είναι πάντα ανοιχτό σε έναν ειλικρινή και συνεχή διάλογο μέσω του οποίου θα προσεγγίζονται όλα τα ζητήματα λειτουργίας του» αναφέρει μεταξύ άλλων στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας Σταύρος Βλίζος, όπου μετά από δική του πρωτοβουλία το 2015 είχε συσταθεί η Ομάδα Μουσειολογίας Ιονίου Πανεπιστημίου.
«Οι άνθρωποι του Μουσείου του Ιονίου Πανεπιστημίου δεν σταμάτησαν σε καιρούς πανδημίας και κοινωνικού αποκλεισμού να επιδιώκουν την επαφή με το κοινό μέσω της διαδικτυακής επικοινωνίας και, όποτε αυτό ήταν εφικτό, με τη δια ζώσης συνεργασία» επισημαίνει ο κ. Βλίζος τονίζοντας ότι «η πρώτη δυναμική κίνηση έγινε στο πλαίσιο του εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων 2020, μέσω μιας ανοιχτής διαδικτυακής συζήτησης με εκπροσώπους των μουσείων της Κέρκυρας».
Στόχος της εκδήλωσης ήταν η χαρτογράφηση των αναγκών, ανασφαλειών και συνεπειών που προέκυψαν λόγω της πανδημίας, αλλά και των προοπτικών για λύσεις και εναλλακτικές προτάσεις. Ακολούθησε μια ακόμη διαδικτυακή εκδήλωση με τη μορφή ανοιχτής συζήτησης που πραγματοποιήθηκε στα μέσα Ιουλίου του 2020, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι διάφορων μουσειακών φορέων της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων όπου ανέδειξαν, μέσα από τις δικές τους εμπειρίες, τις δυσκολίες που βίωσαν λόγω της κατάστασης.
Στη μέχρι τώρα διαδρομή του πανεπιστημιακού μουσείου, υλοποιήθηκαν και ψηφιακές δράσεις, όπως αυτή σε συνεργασία με τους φοιτητές Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου και τίτλο, «Δημιουργικότητα σε καιρό πανδημίας», που αφορούσε στη διαμόρφωση μιας περιήγησης στον κόσμο της τέχνης με ιδιαίτερο τρόπο, ενώ το Νοέμβριο του 2020 το κοινό προσκλήθηκε να μοιραστεί στα κοινωνικά δίκτυα του Μουσείου, φωτογραφίες και ιστορίες από τα μαθητικά του χρόνια στο πλαίσιο της δράσης «Σχεδιάζουμε μαζί το νέο Σχολικό Μουσείο». Αμέσως μετά, τον Δεκέμβριο του 2020, υλοποιήθηκε ένα χριστουγεννιάτικο διαδικτυακό εργαστήριο για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας, με τίτλο, «Ποιος έκρυψε το σάκο του Άη Βασίλη;», ενώ ολοκληρώθηκε η ψηφιακή δράση για παιδιά 6-13 ετών με θέμα: «Εμένα με νοιάζει… πώς θα είναι το μουσείο του μέλλοντος!». Τα παιδιά οραματίστηκαν με υπέροχα χρώματα και πρωτότυπες ιδέες το δικό τους μοναδικό και ιδανικό μουσείο, με έργα που παρουσιάζονται σε μία ψηφιακή έκθεση που είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Μουσείου (https://museum.ionio.gr/gr/learn/children-museum/).
Το 2021, το Μουσείο συνέχισε να προσφέρει «ανάσες πολιτισμού» με διαδικτυακές δράσεις και εκδηλώσεις, με πολλούς «κύκλους» ομιλιών και καλεσμένους καθηγητές από άλλα πανεπιστήμια της Ελλάδας.
Μέσω τηλεδιάσκεψης γιορτάστηκε για δεύτερη συνεχή χρονιά και η Διεθνής Ημέρα Μουσείων. Στις 18 Μαΐου 2021, σε μια διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα «Το μέλλον των μουσείων μέσα από τη δικτύωση: Το παράδειγμα του Δικτύου Μουσείων Ιονίων Νήσων (Δι.Μ.Ι.Ν)», αναλύθηκαν μαζί με τους εκπρόσωπους των μελών του Δι.Μ.Ι.Ν. και το ευρύ κοινό θέματα σχετικά με την δικτύωση, τις συνέργειες και το μέλλον των μουσείων στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων.
Παρότι οι Συλλογές του Μουσείου παρέμειναν, λόγω της πανδημίας, κλειστές, εντούτοις, δημιουργήθηκαν διάφορα teaser βίντεο προκειμένου να διατηρηθεί ζωντανή η δραστηριότητα του Μουσείου στη θύμηση του κοινού. Τέλος, το Μουσείο συμμετείχε στην Παγκόσμια Δράση COVID Community Collecting Initiatives – Global, καθώς και σε εθνικές δράσεις φορέων πολιτισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Instagram Take Over – The Comuseum).
Οι συνεργασίες και η εξωστρέφεια είναι από τις βασικές προτεραιότητες της μουσειακής πολιτικής του Πανεπιστημιακού Μουσείου. Δημιούργημα αυτή της παραμέτρου είναι η σύσταση, με πρωτοβουλία του Μουσείου, του Δικτύου Μουσείων Ιονίων Νήσων (Δι.Μ.Ι.Ν.), ενός φορέα που αποτελείται από 13 μέλη και στηρίζεται στις αρχές της αλληλεγγύης, των συνεργειών και της συσπείρωσης δυνάμεων. Στο πλαίσιο της εξωστρέφειας ο νέος οργανισμός επιδιώκει αφενός τη συνεργασία με συγγενείς οργανισμούς στο εξωτερικό και αφετέρου την ένταξή του στα διεθνή δίκτυα πανεπιστημιακών μουσείων, όπως π.χ. το ευρωπαϊκό δίκτυο πανεπιστημιακών μουσείων UNIVERSEUM. Ήδη το μουσείο του Ιονίου Πανεπιστημίου έχει καταχωριστεί στον χάρτη του παγκόσμιου φορέα των Πανεπιστημιακών μουσείων.
«Το Πανεπιστημιακό Μουσείο του Ιονίου Πανεπιστημίου αποτελεί μια επίσημη ακαδημαϊκή δομή με ευρεία δραστηριότητα, τόσο σε θέματα οργάνωσης φυσικών και ψηφιακών συλλογών εντός του Ιδρύματος, όσο και σε θέματα υποστήριξης φορέων για την ανάπτυξη νέων, καινοτόμων εμπειριών παρουσίασης μουσειακού περιεχομένου. Η σημαντική παρουσία του σε επίπεδο Περιφέρειας τεκμηριώνεται επιπροσθέτως μέσω της πρόσφατης πρωτοβουλίας της ίδρυσης του δικτύου μουσείων Ιόνιων Νήσων και έρχεται να ενισχύσει το παραγόμενο σχετικό ακαδημαϊκό έργο, τόσο σε επίπεδο έρευνας, αλλά και ως επέκταση της διδακτικής δραστηριότητας στον τομέα της μουσειολογίας που πραγματοποιείται στο Ίδρυμά μας», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρύτανης του Ιονίου Πανεπιστημίου Ανδρέας Φλώρος.
Συστηματική είναι όμως και η επικοινωνία του πανεπιστημιακού Μουσείου, με την Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης με αντικείμενο τον προγραμματισμό εκπαιδευτικών δράσεων για μαθήτριες και μαθητές των δημοτικών σχολείων της Κέρκυρας. Ενδεικτικά υλοποιήθηκαν τα εκπαιδευτικά προγράμματα «Η συνωμοσία των γραμμάτων» και «Εμείς οι τυπογράφοι», που στοχεύουν στη γνωριμία της Συλλογής Τυπογραφίας του Μουσείου με βιωματική μέθοδο και μέσα από αφήγηση παραμυθιού, διάλογο, δημιουργία βιβλίου και παιχνίδι κρυμμένου θησαυρού. Οι δράσεις για παιδιά Δημοτικής Εκπαίδευσης στη Συλλογή «Ιστορίας του σχολείου και της εκπαίδευσης/Σχολικό Μουσείο Κέρκυρας» στο Σκριπερό, αναφέρονται σε θέματα όπως «Κρατάμε το σπίτι μας καθαρό» με σκοπό την ανάπτυξη της οικολογικής συνείδησης μέσα από διάλογο και παιχνίδι, «Αναπτύσσοντας την ενσυναίσθηση μέσω της τέχνης» για την αναγνώριση των αισθημάτων και την κατανόηση της έννοιας της ενσυναίσθησης μέσα από διαδραστικά παιχνίδια, και «Γίνε Μουσειολόγος/Curating for kids» με αντικείμενο τη γνωριμία με τον κλάδο της Μουσειολογίας και τη διαδικασία δημιουργίας μιας μουσειακής έκθεσης.
Τέλος, το ευρύ κοινό συμμετέχει ενεργά στη δράση «Σχεδιάζουμε μαζί το Μουσείο – Η επανέκθεση της Συλλογής «Ιστορίας του σχολείου και της εκπαίδευσης/Σχολικό Μουσείο Κέρκυρας» στο Σκριπερό. Αντικείμενο είναι η επανέκθεση της συλλογής μέσα από μια ανοιχτή, συμμετοχική διαδικασία που στοχεύει στην εξοικείωση του κοινού με τις διαδικασίες διαμόρφωσης των χώρων ενός μουσείου και δημιουργίας μιας μουσειακής έκθεσης.
