Τα ελλείμματα στην παιδεία και η πλημμελής εκπαίδευση αποτελούν βασικές αιτίες για την υπέρμετρη βία που χρησιμοποιεί συχνά η αστυνομία σε βάρος των πολιτών, ξεπερνώντας τα όρια του νόμου, σύμφωνα με την κοσμήτορα της Νομικής Σχολής ΑΠΘ Ελισάβετ Συμεωνίδου – Καστανίδου. Μιλώντας στο ethnos.gr η καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου του ΑΠΘ, με αφορμή ακόμη ένα περιστατικό αστυνομικής βίας, όπως αυτό στην πλατεία στη Νέα Σμύρνη με τον αναίτιο ξυλοδαρμό πολίτη από αστυνομικό μέρα μεσημέρι, τόνισε ότι «πολλές φορές η Αστυνομία δεν εφαρμόζει σωστά τους νόμους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν τους ξέρει».
Επί σειρά ετών το πρόβλημα επισημαίνεται από τον Συνήγορο του Πολίτη στις ετήσιες εκθέσεις του. Περιγράφονται τα όρια της αστυνομικής δράσης, αλλά δεν υπάρχει η αναγκαία συμμόρφωση, συχνά με την ανοχή των ελεγκτικών μηχανισμών της αστυνομίας. Ενδεικτικό είναι ότι από τις συνολικά 208 υποθέσεις αστυνομικής αυθαιρεσίας κατά πολιτών που υποβλήθηκαν στον Συνήγορο του Πολίτη το 2019 μόλις για 10 υποθέσεις προτείνονται κυρώσεις από τους διενεργούντες τις διοικητικές έρευνες.
Τα γκλοπ και τα όπλα δίνονται σε αστυνομικούς για να προστατεύουν τους πολίτες
Όπως εξηγεί η Κοσμήτορας της Νομικής του ΑΠΘ Ελισάβετ Συμεωνίδου-Καστανίδου, το να δίνεις δικαίωμα βίας και μέσα άσκησής της, όπως είναι τα γκλοπ ή τα όπλα σε ανθρώπους που δεν έχουν την κατάλληλη παιδεία ούτε την επιβαλλόμενη εκπαίδευση για να τα χρησιμοποιήσουν σωστά είναι ένα κράμα πολύ εκρηκτικό. «Θα έπρεπε η Πολιτεία και ειδικότερα το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στο σημείο αυτό. Οι αστυνομικοί θα πρέπει να έχουν πλήρη συνείδηση ότι τα όπλα δεν τους τα δίνει η πολιτεία για να τα χρησιμοποιούν κατά βούληση, αλλά για ένα και μοναδικό σκοπό: για να εφαρμόζουν τους νόμους και να προστατεύουν τους πολίτες».
Η αστυνομία συχνά, όπως εξηγεί η ίδια, παραβλέπει τις ατομικές ελευθερίες στο όνομα επιβολής της «τάξης». Τα δύο αυτά μεγέθη ωστόσο δεν αλληλοαποκλείονται. Η αντιμετώπιση του εγκλήματος δεν προϋποθέτει την παραβίαση των ατομικών ελευθεριών. «Αυτή τη συνύπαρξη ελευθερίας και ασφάλειας οφείλει να αναδεικνύει ως βασική υποχρέωση της αστυνομίας κάθε κυβέρνηση, αντί να ομνύει μονότονα στο δόγμα “νόμος και τάξη”. Αποτελεί διεθνή της υποχρέωση – όχι επιλογή».
Πλατεία Νέας Σμύρνης #antireport pic.twitter.com/pvdPZHVrm4
— Marios Rafail Bikos (@bikosmariosraf) March 7, 2021
Δικαιούται να χρησιμοποιεί βία η Αστυνομία; Πότε είναι νόμιμη;
«Και βέβαια δικαιούται να χρησιμοποιεί η αστυνομία βία» απαντά η κυρία Συμεωνίδου. Σύμφωνα με την Κοσμήτορα της Νομικής του ΑΠΘ η αστυνομία είναι «ο μόνος φορέας νόμιμης βίας στο κράτος». Δικαιούται όμως να ασκεί τη βία μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος. Τότε και μόνο τότε είναι νόμιμη η βία. Όταν η αστυνομία υπερβαίνει τα όρια του νόμου, η βία που ασκεί είναι πλέον παράνομη και απολύτως καταδικαστέα.
Πότε λοιπόν είναι νόμιμη η βία; Αρχικά, όταν ασκείται για να προληφθεί η ολοκλήρωση ενός εγκλήματος. Επιτρέπεται για τη σύλληψη δραστών αξιόποινων πράξεων. Επιτρέπεται ακόμα και για τη βίαιη προσαγωγή στο Τμήμα προς εξακρίβωση στοιχείων, όταν κάποιος δεν έχει ταυτότητα ή αρνείται να την επιδείξει όταν του ζητείται. Είναι αντίθετα παράνομη η βία που ασκείται για αθρόες προσαγωγές χωρίς να επικαλείται η αστυνομία συγκεκριμένα περιστατικά από τα οποία να προκύπτει η πιθανή τέλεση ή προετοιμασία εγκλήματος – όπως επανειλημμένα έχει πει και ο Συνήγορος του Πολίτη. Όπως είναι παράνομη και η υπέρμετρη βία. Νόμιμη βία είναι μόνο η απολύτως αναγκαία για την εκτέλεση ενός καθήκοντος που προβλέπει ο νόμος. «Τόση, όση είναι αναγκαία για να γίνει μια προσαγωγή ή μια σύλληψη».
Παράνομη η πρόκληση σωματικών βλαβών
Η πρόκληση σκόπιμων σωματικών βλαβών, όπως και ο ξυλοδαρμός των ατόμων που συλλαμβάνονται, δεν επιτρέπονται σε καμία περίπτωση. «Οι πράξεις αυτές, όταν μάλιστα τα άτομα βρίσκονται υπό την εξουσία της αστυνομίας – όπως συμβαίνει όταν ήδη τους έχουν ακινητοποιήσει οι αστυνομικοί – συνιστούν έγκλημα, το οποίο, πέραν της φυλάκισης, συνεπάγεται και την αυτοδίκαιη αποπομπή από την αστυνομία, μόλις η απόφαση γίνεται αμετάκλητη».
Η παράνομη βία είναι καταδικαστέα είτε ασκείται από πολίτες, είτε από αστυνομικούς
Σχολιάζοντας τα δύο τελευταία περιστατικά ξυλοδαρμού πολίτη και τραυματισμού αστυνομικού στη Νέα Σμύρνη, η καθηγήτρια του ΑΠΘ ξεκαθαρίζει ότι «κάθε παράνομη βία χωρίς διάκριση ως προς τον δράστη ή το θύμα συνιστά ποινικό αδίκημα. Αξιόποινη και προφανώς κατακριτέα είναι η παράνομη βία είτε ασκείται από πολίτες σε βάρος αστυνομικών είτε από αστυνομικούς σε βάρος πολιτών».
Η ιδιαιτερότητα της παράνομης βίας που προέρχεται από τους αστυνομικούς είναι ότι ασκείται από φορείς πολιτειακής εξουσίας. «Από ανθρώπους στους οποίους η Πολιτεία – όλοι εμείς – έχουμε αναθέσει το καθήκον να μας προστατεύουν και να εφαρμόζουν τους νόμους. Να φροντίζουν για την ασφάλειά μας».
Ορατός ο κίνδυνος μιας κοινωνικής έκρηξης όταν η αστυνομία ξεπερνά τα όρια
«Όταν η αστυνομία ξεπερνά τα όρια, όταν αυτή που έχει ταχθεί να εφαρμόζει τον νόμο, παρανομεί, ο κίνδυνος μιας κοινωνικής έκρηξης είναι ορατός. Το έχουμε δει να συμβαίνει συχνά σε άλλα κράτη. Το έχουμε δει και στη χώρα μας. Χρειάζεται σύνεση και μέτρο, κυρίως μάλιστα όταν έχεις απέναντί σου νέους ανθρώπους, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση. Χρειάζεται μια σαφής πολιτική δέσμευση για τον έλεγχο της αστυνομικής βίας και την τιμωρία όσων αστυνομικών παραβιάζουν τον νόμο».
